THIS WEEK
Avrom Sutzkever, איך ליג אין אַן אָרון, I Lie in a Coffin
Itsik Manger, ‏יעקבֿ אָבֿינו לערנט מיט זײַנע זין „מכירת יוסף”, Jacob Teaches the Story of Joseph to His Sons

Avrom Sutzkever, Ikh lig in an orn

37:24 Then they took him and threw him into a pit. The pit was empty; there was no water in it. 

לז 24 און זײ האָבן אים גענומען, און האָבן אים אַרײַנגעװאָרפֿן אין דער גרוב. און די גרוב איז געװען לײדיק, קײן װאַסער איז אין איר ניט געװען. 

For a biography of the poet Avrom Sutzkever, click here.
For a biography of Sutzkever in Yiddish, click here.

הינטערגרונט פֿון סוצקעווערס ליד „איך ליג אין אַן אָרון”

אויף סאַלטאַנישאָק האָבן זיך אָנגעהויבן רעוויזיעס. ווי זיך צו באַהאַלטן איז ניטאָ…. איך פֿרעג אַן עצה וועגן זיך  בײַ [פּנחס] קאָנען (דער דעמאָלטיקער פֿאָרזיצער פֿון ערשטן ייִדנראַט),. וואָס טוט מען ווײַטער? קאָן דערציילט מיר וועגן מורערס באַפֿעל, אַז אויפֿן הויף פֿון דעם ייִדנראַט מוזן שטענדיק און צו יעדער צײַט זיך געפֿינען פֿופֿציק ייִדן, אויב, זאָגט קאָן, עס איז פֿאַראַן נײַן און פֿערציק, קען איך דאָ בלײַבן, ביז מיר ציילן איבער. עס איז דאָ פּונקט פֿופֿציק. קאָן זוכט אַן אויסוועג. ער וויל מיך ראַטעווען. ער קען אָבער ניט אַרויסשיקן פֿון דאַנען קיין מענטשן, ווײַל דאָס מיינט איבערגעבן אין די הענט פֿון די כאַפּונעס. איך באַמערק מײַן פֿרײַנטס פֿאַרלעגנהייט און זאָג אים איך וועל זיך דאָ אַליין ערגעץ באַהאַלטן, און קיינער וועט מיך ניט זען.
אויפֿן הויף איז שטיל, פֿון דעם אָפֿענעם פֿענצטער, וווּ די ביבליאָטעק „מפֿיצי־השׂכּלה”, טראָגן זיך תּפֿילות. אונטן אויף די טרעפּ זיצט אַ הײַפֿל ייִדן. אין מיטן — דער „ישיבֿה־בחור” פֿון סטעפֿן־גאַס — אַ כיראָמאַנט און „פֿאָרויסזעער”, ייִדן שטופּן זיך: איטלעכער וויל פֿון אים הערן אַ וואָרט.
עס איז געוואָרן טינקעלער. איך האָב אָנגעהויבן צו זוכן אַ באַהעלטעניש, אויף יענעם הויף האָט זיך געפֿונען די חבֿרה־קדישא, אין אַ ווינקל זײַנען אָנגעשטעלט אָרונס פֿאַר מתים. איך בין אַרײַנגעקראָכן אין אַן אָרון, צוגעמאַכט איבערן קאָפּ דעם דעק, געלעלגן אין דער פֿאַרשטיקטער לופֿט, און אַזוי, ליגנדיק אין אָרון, האָב איך אויסגעוועבט מײַן ליד, „איך ליג אין אַ מטה”.
         אַבֿרהם סוצקעווער, פֿון ווילנער געטאָ, מאָסקווע 1946

איך ליג אין אַן אָרון

איך ליג אין אַן אָרון,
װי אין הילצערנע קלײדער,
איך ליג.
זאָל זײַן ס‘איז אַ שיפֿל
אױף שטורמישע כװאַליעס,
זאָל זײַן, ס’איז אַ װיג.

און דאָ,
װוּ עס האָבן זיך גופֿן
געשײדט מיט דער צײַט,
רוף איך דיך, שװעסטער,
און דו הערסט מײַן רופֿן
אין װײַט.

װאָס טוט זיך אין אָרון אַ צאַפּל
אַ לײַב אומגעריכט?
דו קומסט.
איך דערקען דײַן שװאַרצאַפּל,
דײַן אָטעם, דײַן ליכט.

אַזױ איז אַ פּנים דער סדר:
הײַנט דאָ, 
מאָרגן דאָרט,
און איצט אין אַן אָרון,
װי אין הילצערנע קלײדער,
זינגט נאָך אַלץ מײַן װאָרט.
ווילנע, 30סטן אױגוסט, 1941  ‏
אַבֿרהם סוצקעװער, לידער פֿון ים־המוות, תּל־אָבֿיבֿ, 1968

BACKGROUND TO SUTZKEVER’S POEM “I LIE IN A COFFIN”

The searches had begun in Soltanek. There was nowhere left for me to hide…. I asked Kon (the head of the first Judenrat) for his advice. What should I do? He told me that Maurer had ordered that fifty Jews be held permanently in the courtyard of the Judenrat. He told me that if there were only forty-nine I could stay. We counted. There were exactly fifty. Kon sought a solution. He wanted to save my life. But he could not send one of them away in exchange for me and put them at the mercy of the Jewish snatchers. I saw him struggling and I told him that I would find myself a hiding spot here and that nobody would notice me.
The courtyard was quiet. Prayers could be heard from the open windows of the Mefitsey-Haskole Library. A group of Jews was sitting on the stairs down below. Among them was a student from the Kleyn-Stefin Street yeshiva, a palm-reader, a fortune-teller. The Jews pushed closer to him, wanting to hear his words.
Dusk arrived. I sought out a hiding place. The Burial Society was located in the same courtyard. Some coffins had been left in a corner. I crawled into one of the coffins, closed the lid over my head, lay down, and inhaled the stuffy air. That’s how I composed my poem “I Lie in a Coffin.”
Abraham Sutzkever, From The Vilna Ghetto to Nuremberg: Memoir and Testimony,       edited and translated by Justin Cammy, 2021.

I LIE IN A COFFIN

I lie in a coffin
as in clothes made of wood,
here I lie.
Let it be a small boat
on wild stormy waves,
let it be a cradle.

And here,
where bodies have
parted with time,
I call you, sister,
and you hear my voice
from afar.

Suddenly, here in the coffin,
a body is moving. How can it be?
You approach.
And I know you: your eyes
and your breath
and your light.

This, it seems, is the order of things:
here today,
there tomorrow,
and now, in a coffin,
as in clothes made of wood,
still my word sings.
         Vilna, August 30, 1941
          Avrom Sutzkever
Tr. Heather Valencia
         זינגט נאָך אַלץ מײַן וואָרט/Still My Word Sings: Avrom Sutzkever
Yiddish and English  Edited and translated by Heather Valencia

ikh lig in an orn

ikh lig in an orn,
vi in hiltserne kleyder,
ikh lig.
zol zayn s’iz a shifl
oyf shturmishe khvalyes,
zol zayn, s’iz a vig.

un do, vu es hobn zikh gufn
gesheydt mit der tsayt,
ruf ikh dikh, shvester,
un du herst mayn rufn
in vayt.

vos tut zikh in orn a tsapl
a layb umgerikht?
du kumst.
ikh derken dayn shvartsapl,
dayn otem,
dayn likht.

azoy iz a ponem der seyder:
haynt do,
morgn dort,
un itst in an orn,
vi in hiltserne kleyder,
zingt nokh alts mayn vort
          Avrom Sutskever, Vilne, 30stn oygust, 1941

Itsik Manger, Yankev Ovinu lernt mit zayne zin “mekhires Yoysef”

29: 27Fulfil the week of this one, and we will give thee the other also for the service which thou shalt serve with me yet seven other years.’

35 19And Rachel died, and was buried in the way to Ephrath—the same is Beth-lehem. 20And Jacob set up a pillar upon her grave; the same is the pillar of Rachel’s grave unto this day.

37: 3Now Israel loved Joseph more than all his children, because he was the son of his old age; and he made him a coat of many colours.

37:24 Then they took him and threw him into a pit. The pit was empty; there was no water in it.

37 28And there passed by Midianites, merchantmen; and they drew and lifted up Joseph out of the pit, and sold Joseph to the Ishmaelites for twenty shekels of silver. And they brought Joseph into Egypt. 

39: 7And it came to pass after these things, that his master’s wife cast her eyes upon Joseph; and she said: ‘Lie with me.’

41: 18 And, behold, there came up out of the river seven kine, fat-fleshed and well-favoured; and they fed in the reedgrass. 19And, behold, seven other kine came up after them, poor and very ill-favoured and lean-fleshed, such as I never saw in all the land of Egypt for badness.

כט 27 דערפֿיל די װאָך פֿון דער, און מיר װעלן דיר אױך יענע געבן, פֿאַר דעם דינסט װאָס דו װעסט דינען בײַ מיר נאָך זיבן אַנדערע יאָר. 

לה 9 און רחל איז געשטאָרבן, און זי איז באַגראָבן געװאָרן אױפֿן װעג קײן ֶאפָֿרת, דאָס איז בית-ֶלֶחם. 20 און יעקב האָט געשטעלט אַ מצבֿה אױף איר קבֿר; דאָס איז די מצבֿה פֿון רחלס קבֿר ביז אױף ה ַײ נ ט . 

לז 3 און ישׂראל האָט ליב געהאַט יוֹספֿן מער פֿון אַלע זײַנע זין, װײַל ער איז בַײ אים געװען אַ בן-זקונים. און ער האָט אים געמאַכט אַ געשטרַײפט העמדל.

לז 24 און זײ האָבן אים גענומען, און האָבן אים אַרַײנגעװאָרפֿן אין דער גרוב. און די גרוב איז געװען לײדיק, קײן װאַסער איז אין איר ניט געװען. 

לז 28 און װי די ִמדָינישע לײַט, די סוחרים, זײַנען פֿאַרבײַגעגאַנגען, אַזױ האָבן זײ אַרױסגעצױגן און אַרױפגעבראַכט יוֹספֿן פֿון דער גרוב, און זײ האָבן פֿאַרקויפֿט  יוספֿן צו די ישמעאלים פֿאַר צוואַנציק זילבערשטיק; און די האָבן אַװעקגעפירט יוֹספֿן קײן ִמצַרִים. 

לט 7 און עס איז געװען נאָך די דאָזיקע געשעענישן, האָט זַײן האַרס װײַב אױפֿגעהױבן אירע אױגן אױף יוֹספֿן, און זי האָט געזאָגט: ליג מיט מיר.

מא 18 און אָט גײען אַרױף פֿון טײַך זיבן קי, פֿעט אױפֿן לַײב און שײן אױפֿן געשטאַלט; און זײ האָבן זיך געפֿיטערט אין גראָז. 19 און אָט גײען אַרױף נאָך זײ זיבן אַנדערע קי, אָרים און זײער מיאוס אױפֿן געשטאַלט און דאַר אױפֿן לײַב, װאָס אין גאַנצן לאַנד מצרים האָב איך ניט געזען זײער גלײַכן אין מיאוסקײט. 

For a biography of the poet Itzik Manger, click here.
For a biography of Manger in Yiddish, click here.

‏יעקבֿ אָבֿינו לערנט מיט זײַנע זין „מכירת יוסף”

„ראובֿן, מײַן סאַמע עלטסטער זון,
װאָס שטײסטו אַזױ שטיל?“
„פֿאָטער יעקבֿ, מיר זענען גרײט
 צו שפּילן דעם פּורים־שפּיל.“ 

„יוסף, מײַן סאַמע ליבסטער זון
 טו אָן דאָס זײַדענע העמד!
 די ברידער װילן דיך נאָך אַ מאָל
 פֿאַרקױפֿן אין דער פֿרעמד.

איז װאַרפֿן זײ דיך אַרײַן אין גרוב,
טאָ װײן— אָבער נישט צו פֿיל!
דו שפּילסט דאָך נישט דאָס ערשטע מאָל,
מײַן קינד, דעם פּורים־שפּיל.

נאָר װען דו גײסט פֿאַרבײַ דעם װעג,
װוּ דײַן מאַמעס קבֿר שטײט,
װײן אױף איר שטײן אַן אמתע טרער
און זאָג צו איר שטילערהײט:

דער אַלטער יעקבֿ װאָלט נאָך אַ מאָל
געדינט זײַנע זיבן יאָר,
ער זאָל נאָך אַ רגע פֿאַרן טױט
אַ גלעט טון אירע האָר. 

און װײַטער װײסטו שױן אַלײן,
װוּ אײַן װוּ אױס און װי—
ס’פּאַשען שױן אין פּרעהס טרױם
די זיבן פֿעטע קי. 

זײַ אים פּותר װי אַלע מאָל,
זע מאַך נאָר נישט קײן פֿעל,
און פֿאַרגעס נישט, למען־השם,
דעם טאַטן אַ זעקל מעל! 

און פֿאַרגעס נישט, למען־השם,
יוסף הצדיק דו מײַן —
און היט זיך פֿאַר פּוטיפֿרס װײַב,
כאָטש זי איז יונג און שײן!“

—— — — — —— — — —

„הײַדאַ קינדער, װאָס שטײט איר װאָס,
װאָס שװײַגט עץ אַזױ שטיל?“
„פֿאָטער יעקבֿ, האָסט קאַליע געמאַכט
אַלײן דעם פּורים־שפּיל.“
    איציק מאַנגער, מדרש איציק

JACOB TEACHES THE STORY OF JOSEPH TO HIS SONS

“What makes you all so silent,
Reuben, my oldest son?”
“Our Purim play, dear father,
is ready to begin.”

“Come, put on your silken shirt,”
Joseph, my best-loved son.
Your brothers need to sell you
To strangers once again.

When they throw you in the pit,
Weep, but not for long.
It’s not the first time that you act
This play out, my dear son.

But when you pass your mother’s gave
That stands beside the way,
Be sure you shed a real tear
And softly, gently say

That gladly would old Jacob serve
Another seventh year
If once before his death he might
Again caress her hair.

By now, you know the rest by heart—
Your exits, cues, and bows.
Again, in Pharaoh’s dream there graze
His seven fattened cows.

Unriddle his dreams without a fault,
As truly as before;
And don’t forget, in Heaven’s name,
To send a sack of flour.

And one more thing, in Heaven’s name,
Be virtuous, my dear…
Look out for the wiles of Potiphar’s wife,
For she is young and fair.

Hey, now, my sons, why do you stand
Without a word to say?”
“Because, Father Jacob, you yourself
Have spoiled the Purim play.”

Yankev Ovinu lernt mit zayne zin “mekhires Yoysef”

“ruvn, mayn same elt|ster zun,
vos shteystu azoy shtil?”
“foter yankev, mir zenen greyt
tsu shpiln dem purim-shpil.”

“yoysef, mayn same libster zun
tu on dos zaydene hemd!
di brider viln dikh nokh a mol
farkoyfn in der fremd.

iz varfn zey dikh arayn in grub,
to veyn — ober nisht tsu fil!
du shpilst dokh nisht dos ershte mol,
mayn kind, dem purim-shpil.

nor ven du geyst farbay dem veg,
vu dayn mames keyver shteyt,
veyn oyf ir shteyn an emes|e trer
un zog tsu ir shtilerheyt:

der alter Yankev volt nokh a mol
gedint zayne zibn yor,
er zol nokh a rege farn toyt
a glet tun ire hor.

un vayter veystu shoyn aleyn,
vu ayn vu oys un vi —
s’pashen shoyn in Pare|s troym
di zibn fete ki.

zay im poyser vi ale mol,
ze makh nor nisht keyn fel,
un farges nisht, leman-ashem,
dem tatn a zekl mel!

un farges nisht, leman-ashem leman-hashem.
yoysef hatsadek du mayn—
un hit zikh far potifers vayb,
khotsh zi iz yung un sheyn!”

“hayda kinder, vos shteyt ir vos,
vos shvaygt ets azoy shtil?”
8foter Yankev, host kalye gemakht
aleyn dem purim-shpil.”