THIS WEEK
Rivke Basman Ben-khayim, די מתּנה, The Gift
Dovid Hofshteyn, זאָל זײַן דערװײַל די װענט פֿון האָלץ, Let the Walls Be Made of Wood for Now
Sheve Tsuker, דבֿר־תּורה — פּרשת תרומה, Dvar-Toyre on Terumah

25: 1And the LORD spoke unto Moses, saying: 2‘Speak unto the children of Israel, that they take for Me an offering; of every man whose heart maketh him willing ye shall take My offering.

כ”ה 1 און {dn גאָט} האָט גערעדט צו משהן, אַזױ צו זאָגן: /25:2 רעד צו די קינדער פֿון ישׂראל, זײ זאָלן נעמען פֿאַר מיר אַן אָפּשײדונג; פֿון יעטװעדער מאַן װאָס זײַן האַרץ װעט אים באַװיליקן, זאָלט איר נעמען מײַן אָפּשײדונג.

For a biography of Rivke Basman Ben-Haim in English, click here.
For a biography of Rivke Basman Ben-Haim in Yiddish, click here.

די מתּנה

זאָגסט ס’איז אונדזער לעבן
אַ מתּנה,
מיר, פֿאַרבליבן פֿון די שײַטערס און פֿון גרויל,
בין איך מסכּים מיט דײַן מיין, —
וויל דאָך יעדער אַ מתּנה
גאַנץ און שיין.
     לֹכּבֿוד איך און דו, באַנד 2, תּל־אָבֿיבֿ 2006

THE GIFT

You say: our lives are
a gift,
we survivors of pyres and horror,
and I do agree with your view.—
But everyone wants his gifts
whole and true.
     Tr. Zelda Kahan Newman, The Thirteenth Hour: Poems by Rivka Basman Ben-Haim/די דרײַצנטע שעה

di matone

zogst s’iz undzer lebn
a matone,
mir, farblibn fun di shayters un fun groyl,
bin ikh maskem mit dayn meyn,—
vil dokh yeder a matone
gants un sheyn.
     le|koved ikh un du, Band II, Tel-Oviv, 2006

26: 1 Moreover thou shalt make the tabernacle with ten curtains: of fine twined linen, and blue, and purple, and scarlet, with cherubim the work of the skilful workman shalt thou make them.
7And thou shalt make curtains of goats’ hair for a tent over the tabernacle; eleven curtains shalt thou make them
15And thou shalt make the boards for the tabernacle of acacia-wood, standing up.

כ”ו: און דעם מִשכּן זאָלסטו מאַכן פֿון צען פֿאָרהאַנגען; פֿון געדרײַטן לײַנען, און בלאָער װאָל, און פּורפּל, און װערמילרױט, מיט כּרובֿים קונציק אױסגעאַרבעט זאָלסטו זײ מאַכן.
26: 7 און זאָלסט מאַכן פֿאָרהאַנגען פֿון ציגנהאָר פֿאַר אַ געצעלט איבערן מִשכּן; עלף פֿאָרהאַנגען זאָלסטו זײ מאַכן.
26: 15 און זאָלסט מאַכן די ברעטער צום מִשכּן פֿון שִטים-האָלץ, שטײענדיק. 

For a biography of Dovid Hofshteyn in English, click here.

In this poem Hofshteyn, a major Soviet Yiddish writer,  sentenced to death by Stalin on “The Night of the Murdered Poets,”  August 12, 1952, talks, not about the mishkan, but about a different kind of venerated Jewish space — Birobidzhan, in the Former Soviet Union. In 1928 Birobidzhan was designated as the Jewish homeland and in 1934 as the Jewish autonomous region. Yiddish was, and still is, an official language of the region. Hofshteyn’s poem echoes the optimism surrounding the building of this new land for Jews, a land where Jews will work with their hands and do honest labor, and not have to engage in “swindle” as petty merchants in order to make a living. 

* * *
זאָל זײַן דערװײַל די װענט פֿון האָלץ,
זאָל זײַן דערװײַל דער דאַך פֿון שינדלען!
מיר אַרבעטן, מיר זײַנען שטאָלץ,
מיר האָבן גאָרניט שױן מיט שװינדל. 

בײַ יעדער אַרבעט, יעדער פֿאַך
אַ יעדער דאַרף דאָ זײַן אַ מוסטער,
דו פּױער, בױער, שנײַדער, שוסטער—
מיר אַלע טוען דאָ אײן זאַך.

פֿאַרצײכן גוט און פֿאַרגעדענק:
פֿאַר גאָר אַ נײַ און מונטער לעבן
די שײנע געגנט איז געגעבן,
די נײַע געגנט איז געשענקט.  ‏

זאָל זײַן דערװײַל די װענט פֿון האָלץ,
זאָל זײַן דערװײַל דער דאַך פֿון שינדלען!
מיר אַרבעטן, מיר זײַנען שטאָלץ,
מיר האָבן גאָרניט שױן מיט שװינדל.
     אין ביראָבידזשאַן: אַ קאַנט אַ ווײַטער און נאָענטער: ווערק פֿון סאָוועטישע ייִדשע שרײַבער,
מאָסקווע 1984, רעד’ אַרן ווערגעליס‏

Let the walls be made of wood for now,
And of shingles let us make the roof!
We are working, we are proud,
From swindle we remain aloof.

At every trade, or thing we’re tasked
Each one of us must be a model
You farmer, builder, tailor, cobbler
We’re all doing what we’ve been asked.  

Record it well and do remember:
For a new life and spirits lifted,
This lovely region has been given,
This new region has been gifted. 

Let the walls be made of wood for now,
And of shingles let us make the roof!
We are working, we are proud,
From swindle we remain aloof.
Tr. Sheva Zucker

zol zayn dervayl di vent fun holts,
zol zayn dervayl der dakh fun shindlen!
mir arbetn, mir zaynen shtolts,
mir hobn gornit shoyn mit shvindl.

bay yeder arbet, yeder fakh
a yeder darf do zayn a muster,
du poyer, boyer, shnayder, shuster —
mir ale tuen do eyn zakh.

fartseykhn gut un fargedenk:
far gor a nay un munter lebn
di sheyne gegnt iz gegebn,
di naye gegnt iz geshenkt.

zol zayn dervayl di vent fun holts,
zol zayn dervayl der dakh fun shindlen!
mir arbetn, mir zaynen shtolts,
mir hobn gornit shoyn mit shvindl.
Dovid hofshteyn, birobidzhan—a kant a vayter un a noenter: verk fun sovetishe yidishe        shraybers, Moskve, 1984

Sheve Tsuker, Dvar-toyre Parshes Trume

25: 1And the LORD spoke unto Moses, saying: 2‘Speak unto the children of Israel, that they take for Me an offering; of every man whose heart maketh him willing ye shall take My offering.

כ”ה 1 און {dn גאָט} האָט גערעדט צו משהן, אַזױ צו זאָגן: /25:2 רעד צו די קינדער פֿון ישׂראל, זײ זאָלן נעמען פֿאַר מיר אַן אָפּשײדונג; פֿון יעטװעדער מאַן װאָס זײַן האַרץ װעט אים באַװיליקן, זאָלט איר נעמען מײַן אָפּשײדונג.

25: 31And thou shalt make a candlestick of pure gold: of beaten work shall the candlestick be made, even its base, and its shaft; its cups, its knops, and its flowers, shall be of one piece with it. 32And there shall be six branches going out of the sides thereof: three branches of the candlestick out of the one side thereof, and three branches of the candle-stick out of the other side thereof; 33three cups made like almond-blossoms in one branch, a knop and a flower; and three cups made like almond-blossoms in the other branch, a knop and a flower; so for the six branches going out of the candlestick. 34And in the candlestick four cups made like almond-blossoms, the knops thereof, and the flowers thereof.

דבֿר־תּורה — פּרשת תרומה

כ”ה: 31 און זאָלסט מאַכן אַ מנוֹרה פֿון רײנעם גאָלד; געהאַמערט זאָל די מנוֹרה געמאַכט װערן, איר פֿוסגעשטעל, און איר שטאַם; אירע בעכערלעך – אירע קנעףּ און אירע בלומען – זאָלן זײַן פֿון איר גופֿא. /25:32 און זעקס רערן זאָלן אַרױסגײן פֿון אירע זײַטן, דרײַ רערן פֿון דער מנוֹרה פֿון איר אײן זײַט, און דרײַ רערן פֿון דער מנוֹרה פֿון איר צװײטער זײַט. /25:33 דרײַ מאַנדלקװײטיקע בעכערלעך פֿון אַ קנאָפּ און אַ בלום אױף אײן רער, און דרײַ מאַנדלקװײטיקע בעכערלעך פֿון אַ קנאָפּ און אַ בלום אױפֿן אַנדער רער; אַזױ פֿאַר די זעקס רערן, װאָס גײען אַרױס פֿון דער מנוֹרה. /25:34 און אױף דער מנוֹרה פֿיר מאַנדלקװײטיקע בעכערלעך – אירע קנעףּ און אירע בלומען. און אַ קנאָפּ אונטער צװײ רערן פֿון איר, און אַ קנאָפּ אונטער צװײ רערן פֿון איר,…

For a biography of Sheva Zucker (me) in English, click here.
For a biography in Yiddish, click here.

Forgive me for indulging myself, but it suddenly occurred to me that I had done a dvar-toyre in Yiddish on this very sedre! It was my farewell  speech given when I retired as the Executive Director of the League for Yiddish and the Editor-in-chief of its all-Yiddish magazine, Arn Shvel. At first, I despaired, and wondered what on earth I could do with this parshe but then I discovered how relevant Trume was to my work. I am sharing here parts of the speech relevant to it.

      תּרומה איז די ערשטע פֿון די פּרשיות װעגן בױען דעם מישכּן, דעם פּאָרטאַטיװן מקום־קודש, לאָמיר זאָגן שיל, װאָס די ייִדן האָבן אױסגעבױט אין מידבר װאָס האָט געזאָלט דינען װי אַ װױנונג פֿאַר גאָט. די פֿון אײַך װאָס קענען די פּרשה װײסן אַז ס’איז פֿול מיט דעטאַלן פֿון װי מע דאַרף בױען דעם מישכּן, װי הױך, װי ברײט, מיט װאָסערע מאַטעריאַלן, װי לאַנג די פֿאָרהאַנגען דאַרפֿן זײַן און װיפֿל, װיפֿל האָקן, אאַז“װ. ס’איז שװער דאָרטן צו געפֿינען דאָס װאָס ד“ר חיים זשיטלאָװסקי, דער וויזיאָנער פֿון װעלטלעכער ייִדישקײט װאָלט אָנגערופֿן „גײַסטיק־נאַציאָנאַלע מאָמענטן“, ד”ה דערהויבענע מאָמענטן וואָס געפֿינען אַ טיפֿן עטישן אָדער עמאָציאָנעלן אָפּהילך אַפֿילו בײַ דעם גרעסטן סקעפּטיקער.

אָבער פֿונדעסטוועגן ווען איך האָב זיך אַרײַנגעטראַכט אין דעם האָב איך אײַנגעזען אַז דער מישכּן איז דער פּערפֿעקטער מעטאַפֿאָר פֿאַר דער ייִדישער שפּראַך. ס’איז געווען פּאָרטאַטיוו און איז מיטגעגאַנגען דורכן מידבר מיטן ייִדישן פֿאָלק, פּונקט ווי ייִדיש, די עצמדיקע גלות־שפּראַך, האָט באַגלייט אַשכּנזישע ייִדן העכער טויזנט יאָר, דינענדיק אויב נישט ווי אַ וווינונג פֿאַר דער שכינה איז כאָטש ווי אַ כּלי צו פֿאַרקערפּערן און אויסצודריקן דעם תּמצית פֿון ייִדישן לעבן. די ייִדיש־ליגע האָט זיך גענומען ווי איר שליחות דאָס פּרעזערווירן, נערן און ווײַטער אַנטוויקלען די ליטעראַטור און קולטור פֿאַרבונדן מיט דעם לשון. 

דערצו איז דאָ בײַם סאַמע אָנהײב פֿון דער פּרשה, אין פּסוק ב’, אַ פֿראַגמענט פֿון אַ שורה, װאָס האָט גערעדט גלײַך צו מיר, „יעטװעדער מאַן װאָס זײַן האַרץ װעט אים באַװיליקן“, אױף ענגליש from every person whose heart is so moved.„גאָט האָט געזאָגט משהן אַז די מענטשן זאָלן נעמען אַ תּרומה, (יהואָש זעצט דאָס איבער װי אַן “אָפּשײדונג“), יעטװעדער מאַן װאָס זײַן האַרץ װעט אים באַװיליקן“ און מיט דעם וועט מען קענען בויען דעם מישכּן. איך מוז זאָגן אַז איך פֿיל זיך גליקלעך און געבענטשט און אַ סך פֿון אונדז װאָס אַרבעטן אױפֿן פֿעלד פֿון ייִדיש האָבן מסתּמא ענלעכע געפֿילן, װאָס מײַן „תּרומה”, מײַן צושטײַער צו דער ייִדיש־ליגע, וווּ איך האָב 15 יאָר געדינט ווי אויספֿיר־סעקרעטאַר און שעף־רעדאַקטאָר פֿון דעם זשורנאַל אויפֿן שוועל, איז שטענדיק געװען לױט דער באַװיליקונג פֿון מײַן האַרץ. 

זײַנען געווען אַספּעקטן פֿון דער אַרבעט וואָס זײַנען מיר נישט אַלע מאָל געווען צום האַרצן? פֿאַרשטייט זיך אַז יאָ, ס’איז דאָך געוען אַרבעט און דאָס אמתע לעבן.  פֿון צײַט צו צײַט האָבן  שרײַבערס מיך משוגע געמאַכט מיט זייערע נישט־פּרעציזע ענטפֿערס אויף מײַנע אָן־סופֿיקע רעדאַקטאָרישע קשיות (וואָס איך בין זיכער, האָט זיי אויך משוגע געמאַכט) אָדער מיט זייער אין גאַנצן זיך אָפּזאָגן צו ענטפֿערן.

גוט, זיך אַ ביסל אַראָפּגערעדט פֿון האַרצן. ס’רובֿ פֿון מײַן אַרבעט האָט אָבער יאָ גערעדט צו מײַן האַרץ. ווי דער רעדאַקטאָר פֿון אויפֿן שוועל האָב איך געהאַט זעלטענע שאַפֿערישע און אינטעלעקטועלע מעגלעכקייטן. איך האָב געהאַט די זכיה צו אַרבעטן מיט די לעצטע שרײַבערס פֿון עלטערן דור ווי למשל, אַלכּסנדר שפּיגלבלאַט, יאָני פֿײַן, יחיאל שרײַבמאַן און ביילע שעכטער־גאָטעסמאַן און כ’בין געווען אין שטאַנד צו שטיצן און פּובליקירן די ווערק פֿון שרײַבערס פֿונעם ייִנגערן דור, כּן־ירבו. דערצו האָב איך געקענט אויסקלײַבן פֿאַר יעדן נומער טעמעס וואָס אינטערעסירן מיך און געקענט שרײַבן ווען און וויפֿל איך האָב געוואָלט.

די ייִדיש־ליגע האָט מיך אױך געלאָזט באַשטימען פּראָיעקטן  פֿאַר דער אָרגאַניזאַציע לױטן רצון פֿון מײַן האַרץ און אַ דאַנק דעם האָבן מיר אױסגעפֿירט אונדזער פֿילם־פּראָיעקט אַ װעלט מיט װעלטעלעך: שמועסן מיט ייִדישע שרײַבערס אונטערן רעזשי פֿונעם װוּנדערלעכן דזשאַש װאַלעצקי. דערמיט האָבן מיר באַװיזן אויפֿצונעמען אױף פֿילם פֿאַר דער אײביקײט פֿיר פֿון די װיכטיקסטע שרײַבערס פֿונעם עלטערן דור אױפֿן צפֿון־אַמעריקאַנער קאָנטינענט. ס’איז געװען אַ מתּנה צו אַרבעטן מיט אונדזער עקזעקוטיווע, מענטשן װאָס האָבן גלײַך פֿאַרשטאַנען די װיכטיקטייט פֿון אַזאַ פּראָיעקט און האָבן ניט געפּרוּװט געפֿינען פֿאַר װאָס פּראָדוצירן אַזעלכע פֿילמען װאָלט געװען צו טײַער אָדער נישט פֿאַר אַ גענוג ברייטן עולם נאָר װאָס האָבן זיך גלײַך צוגעכאַפּט צו דעם.

  די פּרטימדיקײט פֿון דער באַשרײַבונג אין דער סדרה האָט מיך אויך זייער פֿאַראינטריגירט. ווי פֿריִער דערמאָנט איז דאָ אַ פּרטימדיקײט דערין װאָס מאָלט טאַקע אױס זייער אַ בולט בילד אָבער װאָס קען אויך זײַן איבער דער מאָס. הערט זיך צו צו די אינסטרוקציעס װי אַזױ מע זאָל מאַכן די מנורה װאָס װעט שטײן אין מישכּן.

31 און זאָלסט מאַכן אַ מנוֹרה פֿון רײנעם גאָלד; 32 און זעקס רערן זאָלן אַרױסגײן פֿון אירע זײַטן, דרײַ רערן פֿון דער מנוֹרה פֿון איר אײן זײַט, און דרײַ רערן פֿון דער מנוֹרה פֿון איר צװײטער זײַט. 33 דרײַ מאַנדלקװײטיקע בעכערלעך פֿון אַ קנאָפּ און אַ בלום אױף אײן רער, און דרײַ מאַנדלקװײטיקע בעכערלעך פֿון אַ קנאָפּ און אַ בלום אױפֿן אַנדער רער; אַזױ פֿאַר די זעקס רערן, װאָס גײען אַרױס פֿון דער מנוֹרה. 34 און אױף דער מנוֹרה פֿיר מאַנדלקװײטיקע בעכערלעך – אירע קנעףּ און אירע בלומען.

כ’האָב געקירצט און װײַט נישט געענדיקט נאָר ס’איז גענוג. איז פֿרעגט זיך די קשיא,  פֿאַר װאָס נייטיקט זיך די פּרשה אין אַזױ פֿיל פּרטים אין דער באַשרײַבונג פֿון ווי מע דאַרף בויען דעם מישכּן און אַלץ וואָס אין אים? פֿאַר װאָס איז אַזױ װיכטיק סע זאָל זײַן  דרײַ  בעכערלעך און נישט קיין פֿיר און אַז זיי זאָלן זײַן מאַנדלקװײטיקע און נישט  קיין פֿײַנגקװײטיקע? מיר נעמען אָן און פֿאַרשטייען אַז יעדער פּרט, יעדער רער פֿון דער מנורה אָדער שטאַנג אױף װעלכן מע האָט געטראָגן דעם אָרון־קודש און יעדער פֿון די פֿיר גילדערנע רינגען אין װעלעכע מע האָט אַרײַנגעצױגן די שטאַנגען איז װיכטיק, און עס מוז זײַן פֿיר און פֿון גאָלד און ניט פֿון זילבער אָדער קופּער, אאַז“װ און אַז אַלץ איז װיכטיק. װײַל סע רעדט זיך דאָ וועגן גאָטס װױנונג און דאָס איז אַ האַנטביכל ווי צו באַהויזן קדושה. 

װי אַ רעדאַקטאָר האָב איך אָפֿט געהאַט צו טאָן מיט די קליינע פּישטשעווקעס פֿון אַן אַרטיקל און זיך נישט איין מאָל געפֿרעגט צי ס’איז אַלץ טאַקע וויכטיק. איבערגייענדיק קאָרעקטור נאָך קאָרעקטור האָב איך זיך געפֿילט ווי אַ געפֿערלעכער נודניק און זײער גוט פֿאַרשטאַנען מאַנגערס שורה אין די מגילה־לידער װעגן „ויזתא דער רעדאַקטאָר, װאָס האַקט אַ טשײַניק האַקט ער”.
סע דערמאָנט זיך איין קאָמישער פֿאַל. איך האָב רעדאַקטירט אַן אַרטיקל פֿאַר אונדזער איבערזעצונג־נומער װעגן איבערזעצן קינדער־ליטעראַטור אױף עבֿריתּ פֿון בעני מער, אַ פּרעכטיקער שרײַבער אױף עבֿריתּ און  ייִדיש וואָס וווינט אין ישׁראל און איז אַ מיטגליד פֿון אונדזער רעדקאָלעגיע, און ס’איז דעמאָלט גראָד געווען אַ קריזיס אין ישׁראל. (ווען איז נישטאָ קיין קריזיס אין ישׂראל אָבער דאָס מאָל איז דער מצבֿ געווען אַפֿילו מער אָנגעשטרענגט  ווי געוויינטלעך.) די ייִדן אין פֿראַנקרײַך זײַנען געווען אויפֿגעטרייסלט פֿון אַ טעראָריסטישן אַטאַק אין אַ כּשרן עסנמאַרק אין פּאַריז מיט 4 ייִדישע קרבנות  און ישׁראל האָט געדאַרפֿט אויסאַרבעטן איר אָפּרוף. אָבער דאָך האָט דער בליצבריוו פֿון דעם 12טן יאַנואַר 2015 וואָס איך האָב באַוויזן אָפּצוזוכן מיך דערמאָנט אַז איך האָב נאָך אַלץ, ווי רעדאַקטאָר, געדאַרפֿט אַכטונג געבן אויף די קליינע פּישטשעווקעס ניט געקוקט אויף די גרעסערע וועלט־געשעענישן.

     „טײַערער בעני, (האָב איך אים געשריבן בזה הלשון),
ס’איז דאָ אַ פּראָבלעם מיט דעם זאַץ װעגן האָזע־נאָזע, ערשטנס האָט קאַדיעס [מאָלאָדאָווסקי] ליד [אויף ייִדיש] ניט געהײסן האָזע־נאָזע נאָר „אַ האָז מיט אַ העלפֿאַנטישער נאָז“. צװײטנס האָט דער האָז ניט געהײסטן האָזע־נאָזע (לױט קאַדיעס ביכל, מאַרצעפּאַנעס, ז’ 104) נאָר אין דער 4טער סטראָפֿע, נאָזע־באָזע, און װײַטער 2 מאָל האָזע־באָזע (אױף ז’ 106). (האָזע־באָזע, שלאַקן־שלעק, דײַן לאַנגע נאָז ערגעץ פֿאַרשטעק). זאָל מען אָננעמען אַז נאָזע־באָזע איז אַ טעות און אים רופֿן האָזע־באָזע אָדער אפֿשר האָט מען אים גאָר גערייצט מיטן נאָמען האָזע־באָזע? 

עיקר שכחתּי, דאָס אַלץ זעט אױס אַ ביסל אַבסורד אין ליכט פֿון די װעלט־געשעענישן אָבער װאָס קען מען טאָן, אַן אַרטיקל בלײַבט אַן אַרטיקל און אַ רעדאַקטאָר בלײַבט אַ רעדאַקטאָר. וואַרעמע גרוסן, שבֿע”

אױף דעם האָט בעני געענטפֿערט, „גאָר מסכּים, און לאָמיר האָפֿן טאַקע אויף בעסערע צײַטן”.

אָפֿט מאָל טראַכט איך מיר, די װעלט ברויזט און זידט אַרום מיר, מענטשן קומען אום, רעגירונגען ווערן אַראָפּגעוואָרפֿן און איך זיץ און זאָרג זיך וועגן אַזעלעכע זאַכן צי אַ פֿיקטיווער האָז האָט געהייסן האָזע־נאָזע, האָזע־באָזע אָדער נאָזע־באָזע, אָדער צי איך דאַרף זיך אײַנשפּאַרן און פּועלן בײַ גיטלען, אונדזער סטיל־רעדאַקטאָר, אַז אַ געוויסער שרײַבער זאָל מעגן ניצן דאָס וואָרט „שילער” און נישט „תּלמיד” אָדער „סטודענט” און איך פֿרעג זיך, צי איז דאָס וויכטיק?

און דער ענטפֿער איז, אַז אין לעצטן סך־הכּל מיין איך אַז יאָ. אין דעם באַלדיקן נומער אויפֿן שוועל, דער לעצטער וואָס איך רעדאַקטיר האָב איך אויסגעקליבן ווי די טעמע „ייִדישע חלומות” און דאָרטן האָב איך זיך געטיילט מיט מײַנע אייגענע חלומות פֿאַר דעם זשורנאַל און אַ סך וואָס איך האָב דאָרטן געשריבן איז שייך צום ענין קפּדנישקייט. „גלײַך פֿון אָנהייב”, האָב איך געשריבן, „האָב איך געוואָלט אַז אויפֿן שוועל זאָל זײַן אַ זשורנאַל װאָס זאָל קענען קאָנקורירן סײַ אין איכות סײַ אין אױסזען מיט די בעסטע אַנגלאָ־ייִדישע און אַפֿילו נישט־ייִדישע זשורנאַלן. זײַן אויסזען זאָל זײַן אַזוי שיין ווי זײַן תּוכן איז אינטערעסאַנט, טיפֿזיניק און טיף ייִדישלעך. די שיינקייט איז נישט געווען קיין צופֿעליקער אָדער זײַטיקער ענין, נאָר דווקא הידור מיצווה (די באַפּוצונג פֿון דער מיצווה) וואָס איז אַליין פֿאַר זיך אַ שטיקל מיצווה. דער אױסזען און אינהאַלט דאַרפֿן זײַן געקניפּט און געבונדן, די אויסערלעכע שײנקײט דאַרף זײַן אַן אָפּשפּיגלונג פֿון דעם אינערלעכן תּוכן”.

צי מע וויל צי מע וויל נישט קען מען נאָר דערגרייכן אַזאַ שיינקייט דורך אַ קפּדניש אָפּגעבן זיך מיט פּרטים. יעדער פּרט באַזונדער זעט אפֿשר נישט אויס אַזוי וויכטיק נאָר צוזאַמען שאַפֿן זיי אַ גאַנצקייט, אַ שלמות וואָס וואָלט נישט רעאַליזירט געוואָרן אָן די אַלע פּרטים. צי וועט דער לייענער ווייניקער געניסן אויב ער לייענט אַן אַרטיקל וווּ סע פֿעלט עפּעס אַ פּרט? איך בין נישט זיכער אָבער אין לעצטן סך־הכּל מיין איך אַז יאָ. און כאָטש דאָס גאַנצע איז גרעסער ווי די סומע פֿון די טיילן, אָן די אַלע טיילן איז נישטאָ קיין שלמות. און דאָס שלמות איז אונדזער תּרומה צום ייִדיש־לייענער און דער ייִדישער וועלט.

איך האָב זיך אַ ביסל געטיילט מיט מײַנע חלומות. די וואָס קומען נאָך מיר וועלן האָבן זייערע  אייגענע חלומות און זייערע אייגענע אופֿנים צו ברענגען זייער „אָפּשיידונג”. צום נײַעם רעדאַקטאָר, מרים טרין, — דו האָסט פֿאַר זיך אַ גוואַלדיקע מתּנה, אַ געלעגנהייט צו פֿורעמען דעם זשורנאַל לויט דײַן אייגענעם גײַסט און דער באַוויליקונג פֿון דײַן האַרץ און אים פֿירן אויף נײַע וועגן. ס’איז אַ געלעגנהייט מקיים צו זײַן דײַנע אייגענע חלומות ווי אויך די חלומות פֿון אַ נײַעם דור לייענערס. זאָלסט עס טאָן מיט מזל און מיט ברכה.

Dear Friends,
Terumah is the first of the parshes concerned with the building of the mishkan, the portable sanctuary that the Israelites constructed in the desert to serve as God’s dwelling and resting place. Those familiar with the parshe know that it is chock full of details on how the sanctuary was to be built, how high, how wide, with what materials, how long the curtains were supposed to be and how many hooks were needed to hang them, etc. It’s hard to find there what Dr. Chaim Zhitlowsky, the philosopher of secular Jewishness, would have called, “spiritual-national” moments, elevating moments that resonate, even for skeptics, on some deep ethical and emotional level.

As I thought about it I realized that the mishkan was a perfect metaphor for the Yiddish language. It was portable, it accompanied the Jewish people through the desert, just as Yiddish, the ultimate goles–loshn (language of our exile), has accompanied Ashkenazic Jews for over 1000 years serving if not as a dwelling for God’s divine presence, then as a vessel to embody and express the essence of Jewish life. The League for Yiddish has made it its mission to preserve, nurture and further develop the literature and culture associated with this language. 

At the very beginning of the portion there is a fragment of a sentence that spoke very directly to me, and that is, “Whose heart is so moved.” ”God spoke to Moses, saying: Tell the Israelite people to bring me gifts; you shall accept gifts for me from every person whose heart is so moved.” I feel myself lucky and blessed, as I think many of us who work in the field of Yiddish do, that my terumah, my contribution to the League for Yiddish as Executive Director and Editor-in-chief of its magazine Afn Shvel has always been according to the will of my heart. 

Were there parts of these jobs I didn’t love? Of course, it’s work and it’s life. On occasion writers would drive my crazy with their imprecise answers to my incessant editorial questions (which I’m sure drove them crazy) or with their refusal to address certain questions or criticisms at all.

Yet most of my work for the League for Yiddish/Afn Shvel spoke directly to my heart. As the editor of Afn Shvel I had rare creative and intellectual opportunities. These included the privilege of working with the last writers of the pre-Holocaust generation such as Alexander Spiegelblatt, Yonia Fain, Yechiel Shraibman and Beyle Schaechter-Gottesman. I was also able to support and publish the work of younger Yiddish writers, may their numbers increase, and to select topics that interested me for each issue. Finally I could write when and how much I wanted.

The League for Yiddish also let me choose projects for the organization that moved my heart. Thus we were able to execute our film project Worlds within a World: Conversations with Yiddish Writers directed by the wonderful Josh Waletzky. These films record for posterity four of the most important Yiddish writers of the older generation on this continent. It was a gift to work on this project with the support of our board members: they immediately understood its importance and didn’t focus on the high cost of production or the limited likely audience but just eagerly endorsed it. 

The second thing that intrigued me about Terumah was the amount of detail in the descriptions. As I mentioned earlier the details in this parshe do paint a very vivid picture but also seem over the top. Listen to these instructions about how to make the menorah which will be placed in the mishkan, abbreviated by me: (Exodus: 25: 31-34) You shall make a lampstand (menorah) of pure gold… Six branches shall issue from its sides; three branches from one side of the lampstand and three branches from the other side of the lampstand. On one branch there shall be three cups shaped like almond-blossoms, each with calyx and petals, and on the next branch there shall be three cups shaped like almond-blossoms, each with calyx and petals; so for all six branches issuing from the lampstand. And on the lampstand itself there shall be four cups shaped like almond-blossoms, each with calyx and petals. [abridged from Jewish Publication Society translation]

I could go on but that’s enough – you get the point. The question that is begging to be asked and answered is, why does the Torah include so many details in the description of how to build the sanctuary? Why is it so important that there be three cups and not four and that they be shaped like almonds and not figs? We understand that every detail, every branch of the menorah, every pole on which the Holy Ark was carried and every one of the four golden rings into which the poles were placed is important, and that there have to be four rings and not three or five and not of silver or copper but of gold, etc.. We understand that all that is important because this is, after all, God’s dwelling we’re talking about.

As an editor I often found myself wrapped up in the minutiae of a text and wondering if these details were indeed important. Not infrequently, as I went through draft after draft with a writer I felt like a nudnik (annoying bore) and would be reminded of the poet Itsik Manger’s line in the Megile-lider (Songs of the Purim-Megillah), about “Vayesatha the editOR who is a big and crashing bore.”

One humorous incident comes to mind. I was editing an article about Yiddish children’s literature in Hebrew, written by the Israeli Benny Mer, a very fine writer in both Hebrew and Yiddish and a member of our editorial board, for our Translation Issue and Israel was in crisis at the time. (Although Israel is almost always in crisis, this situation was particularly tense.) The Jews of France were reeling from a terrorist attack on a kosher supermarket in Paris that had taken four lives and Israel had to respond somehow. But yet, as this email to Benny written January, 12, 2015 shows, I still had to do my job which meant paying attention to the details despite the greater happenings in the world.

“Dear Benny,” (I wrote),

‘There’s a problem with the sentence about Hoze-Noze, first of all, the name of Kadye’s [Molodowsky] poem was not “Hoze-Noze” but “A Hare with an Elephant’s Nose.” Secondly, the name of the hare was not Hoze-Noze (I’m looking in Kadye’s book, Martsepanes (Marzipan, p. 104)), but in the fourth verse of the poem it’s Noze-Boze and then following that, twice Hoze-Boze (on p. 106). See the verse: “Hoze-Boze, disasters disaster/Hide your nose even faster.” Should we assume that “Noze-Boze” is a mistake and call him “Hoze-Boze or maybe he was just being taunted with the name Hoze-Boze? PS This all seems a bit absurd in light of recent world events, but what can you do, an article is still an article and an editor remains an editor. Warm regards, Sheva’”

To which Benny replied, “Very much agree, and let’s hope for better times.”

Sometimes I think, the world teems and seethes around me, people perish, governments topple and I’m sitting and worrying about such things as whether a fictional hare is named Hoze-Noze, Hoze-Boze or Noze-Boze, or about whether to insist to Gitl, the Yiddish-language editor, that a writer be allowed to use the word “shiler” (pupil) rather than “talmed” (student) or “student” (more adult student) [This argument is difficult to explain here to the uninitiated], and I ask myself, is this important? 

Ultimately, I believe it is. For the forthcoming issue of Afn Shvel, the last under my editorship, I chose the topic “Yiddish dreams” and there I shared my own dreams for the magazine. Much of what I say in my editorial relates to the issue of meticulousness. There I wrote, “From the very start I wanted Afn Shvel to be able to compete both in quality and appearance with the best Anglo-Jewish and even non-Jewish magazines and its appearance to be as beautiful as its contents would be interesting, meaningful and deeply Jewish. This beauty was not to be an accidental or secondary matter, but rather hidur mitsvah (the decoration of the mitzvah (commandment; good deed)) which is in and of itself something of a mitzvah. The appearance and the content must be connected, the outer beauty must be a reflection of the inner content.”

Like it or not, this beauty can only be attained by meticulous attention to detail. Details may not seem so important in and of themselves but together they form a shleymes, a whole, something (almost) perfect which could never be realized without these all being in place. Will the reader gain less from reading an article if some small detail is missing? I don’t know for certain, but ultimately I think so. While the whole is greater than the sum of its parts, without the parts there is no wholeness. And this wholeness is our terumah (gift) to the Yiddish reader and to the Jewish world.

         I’ve shared some of my dreams; those who come after me have and will have their own dreams and other ways of bringing gifts. To the new editor, Miriam Trinh, you have a wonderful opportunity to shape Afn Shvel in a way that moves your hearts and to lead it onto new paths. It’s an opportunity to realize your dreams in mazl un in brokhe (with luck and blessing).
Sheva Zucker שבֿע איטע צוקער

Sorry, no transliteration.