א: 3 און עס איז געװען אין פֿערציקסטן יאָר, אין עלפֿטן חוֹדש, אין ערשטן טאָג פֿון חוֹדש האָט משה גערעדט צו די קינדער פֿון ישׂראל אַזױ װי אַלץ װאָס גאָט האָט אים באַפֿױלן פֿאַר זײ;

און יהוה אונדזער גאָט האָט אױך געגעבן אין אונדזער האַנט עוֹג דעם מלך פֿון בשָן, מיט זײַן גאַנצן פֿאָלק, און מיר האָבן אים געשלאָגן ביז אים ניט צו לאָזן אַן איבערבלײַב.

װאָרום נאָר עוֹג דער מלך פֿון בשָן איז געבליבן פֿון דעם רעשט פֿון די רפֿאים; אָט זײַן בעט, אַן אײַזערן בעט, איז דאָך אין רַבה פֿון די קינדער פֿון עַמוֹן. נײַן אײַלן איז איר לענג, און פֿיר אײַלן איר ברײט, אױף דער אײל פֿון אַ מאַן.

For a biography of Leon Elbe in English, click here.

“עוג מלך הבשן” פֿון ייִנגעלע־רינגעלע

ייִנגעלע־רינגעלע איז געװען אין צירק, האָט ער זיך דאָרטן אָנגעזען אַ סך וווּנדערלעכע זאַכן, אָבער מער װי אַלץ האָט ער זיך ניט געקענט אָפּוווּנדערן  פֿון דעם ריז, װאָס ער האָט דאָרטן געזען. אַלע מענטשן האָבן אױסגעזען אַזױ װי מילבן אַנטקעגן דעם ריז. און אַז ייִנגעלע־רינגעלע איז געקומען אַהײם, האָט ער דערצײלט דעם זײדן פֿון דעם ריז אין צירק. זאָגט צו אים דער זײדע: — דאָס איז גאָרנישט. עס איז געװען אַמאָל אַ קיניג, עוג מלך הבשן, איז ער געװען נאָך העכער, און אָט דער ריז פֿון דעם צירק װאָלט אױסגעזען װי אַ מילב אַנטקעגן עוג מלך הבשן. אפֿשר ביז די קנעכלעך װאָלט ער אים געגרײכט. און דער זײדע האָט דעם ייִנגעלע דערצײלט מעשׂיות פֿון עוג מלך הבשן, און ייִנגעלע האָט געהערט און געהערט, ביז די אױגן האָבן זיך אים גענומען קלעפּן און ער איז אײַנגעשלאָפֿן, און װי ער איז אײַנגעשלאָפֿֿן, אַזױ האָט ער גענומען גײן צום מלך אין פּאַלאַץ, װאָס אױף יענער זײַט טײַך, און װי ער האָט גענומען גײן, אַזױ איז אים די זון אַרױס אַנטקעגן און געזאָגט: „גוט־מאָרגן“, האָט ייִנגעלע אַ קוק געטאָן אױף איר און אַ שמײכל געטאָן און איז געגאַנגען װײַטער. גײט ער און גײט, גײט און טראַכט, און מיט אַ מאָל װערט פֿינצטער װי בײַ נאַכט! גיט ער אַ קוק אין דער הױך: ניטאָ די זון!

וווּנדערט ער זיך: וווּ האָט זי דאָס געקענט אַהינקומען? אָט ערשט אױפֿגעגאַנגען, זאָל זי שױן
פֿאַרגײ? זאָל אַ שװאַרצע כמאַרע זי פֿאַרדעקן, זעען זיך ניט אױפֿן הימל קײן כמאַרעס און קײן װאָלקנס אױך ניט! אָדער האָט זי אימיצער אױסגעלאָשן? און װי ער טראַכט אַזױ, דערהערט ער פּלוצלונג אַ קול:— עוג מלך הבשן האָט די זון פֿאַרלאָשן!

װיל ייִנגעלע זען, װאָס דאָ טוט זיך, גיט ער אַ זאָג צו זײַן רינגעלע:

— רינגעלע, רינגעלע,
מאַך מיר ליכטיק!
ייִנגעלע, ייִנגעלע
װיל זען ריכטיק!
װיל זען ריכטיק,
װיל זען קלאָר,
װאָס דאָ טוט זיך
ביז אַ האָר.

האָט רינגעלע אַ שפּריץ געטאָן און אַ בליץ געטאָן, און ייִנגעלע האָט געזען אַ הױכן מױער, און אױפֿן הױכן מױער איז געזעסן אַ אַ הױכער מענטש, אַזױ, אַז מיט די פֿיס האָט ער דערלאַנגט די ערד
און מיטן קאָפּ האָט ער אונטערגעשפּאַרט דעם הימל. האָט שױן
ייִנגעלע פֿאַרשטאַנען, אַז דאָס איז עוג מלך הבשן און אַז ער האָט
דאָס מיט זײַן גרױסן גוף פֿאַרשטעלט די זון.

גײט צו ייִנגעלע צו אים און ער זאָגט:— ביסטו דאָס עוג מלך הבשן? האָסטו דאָס די זון פֿאַרלאָשן?

ענטפֿערט ער:— יא, דאָס בין איך עוג מלך הבשן, און דאָס האָב איך טאַקע פֿאַרלאָשן די זון.

פֿרעגטייִנגעלע: — צו װאָס האָסטו דאָס געטאָן?

ענטפֿערט עוג:— אַזױ װיל איך.

זאָגט ייִנגעלע: האָסט דאָך דערװײַל פֿינצטער געמאַכט אױף דער װעלט!

ענטפֿערט עוג:— האָב איך פֿינצטער געמאַכט!

מאַכט ייִנגעלע:— ביסטו דאָך אַ שלעכטער!

ענטפֿערט עוג:— אין בין אַ קיניג, און איך טו װאָס איך װיל.

זאָגט צו אים ייִנגעלע נאָך אַ מאָל:

— ביסטו דאָך אַ שלעכטער.

גיט אױף אים עוג מלך הבשן אַ קוק, אַזױ אַ ביסטרען קוק, און אַ זאָג: — װער ביסטו, פּיזשיק אײנער, װאָס דו רעדסט צו מיר אַזױ?

ענטפֿערט ייִנגעלע גאָר אָן שרעק:— איך בין ייִנגעלע־רינגעלע!

זאָגט עוג מלך הבשן:— אַזױ! דו ביסט דאָס ייִנגעלע־רינגעלע? לאָמיך אַ קוק טאָן אױף דיר!

און ער האָט זיך אױפֿגעשטעלט פֿון מױער און אַ קער געטאָן זײַן קאָפּ, און די זון האָט זיך װידער באַװיזן און עס איז ליכטיק געװאָרן, און עוג מלך הבשן האָט זיך גוט אײַנגעקוקט אין דעם ייִנגעלע און געזאָגט צו אים:— ביסט אַ גאַנץ שײן ייִנגעלע, אָבער גרױס ביסטו װי דער נאָגל פֿון מײַן קלײן פֿינגערל.

מאַכט צו איםייִנגעלע:— דאָס איז גאָר נישט. אַ נאָגל איז קלײן, אָבער ער איז שאַרף.

זאָגט צו אים עוג:— ביסטו דאָך אַ קלוגער אױך! טאָ בלײַב באַ מיר, און איך װעל דיך מאַכן פֿאַר מײן ערשטן מיניסטער.

ענטפֿערט ייִנגעלע:— נײן, איך קאָן דאָ באַ דיר ניט בלײַבן. איך גײ נאָר צום מלך װאָס אױף יענער זײַט טײַך.

זאָגט עוג:— אַזױ? דו גײסט צום מלך װאָס אױף יענער זײַט טײַך?

דאַרפֿסטו דאָך דורכגיין דורך מײַן לאַנד, װעל אך דיך טאַקע ניט דורכלאָזן.

זאָגט ייִנגעלע:— פֿאַרװאָס װעסטו מיך ניט דורכלאָזן? איך װעל דען דיר אָפּבײַסן אַ שטיקל ערד? איך װעל דײַן װאַסער ניט טרינקען און דײַן ברױט ניט עסן, און איך װעל ניט טשעפּען דײַנע פֿעלדער און איך װעל ניט אָנרירן דײַנע װײַנגערטנער. איך װעל מיר גײן מיטן שליאַך, ניט אָפּקערן זיך ניט רעכטס ניט לינקס, און װעל מיר אַזױ גײן, ביז איך װעל אַרױס פֿון דײַן לאַנד.

ענטפֿערט עוג מלך הבשן:— נײן, איך װעל ניט לאָזן!

זאָגט ייִנגעלע־רינגעלע:— ביסטו דאָך טאַקע אַ שלעכטער, אַ רשע אַן עכטער, אַזױ װי מײַן זײדע זאָגט.

גיט עוג מלך הבשן אַ טופּע מיטן פֿוס און אַ געשרײ: — װי אַזױ האָסטו דאָס די חוצפּה צו רײדן אַזױ צו מיר? דו ביסט טאַקע אַ ייִנגעלע־רינגעלע, אָבער איך בין אַ קיניג, עוג מלך הבשן!

זאָגט ייִנגעלע־רינגעלע:— איך האָב פֿאַר קײן קיניג קײן מורא ניט און פֿאַר דיר אױך ניט.

גיט עוג מלך הבשן נאָך אַמאָל אַ טופּע מיטן פֿוס, אַזאַ טופּע, אַזש די ערד האָט זיך אַ טרײסל געטאָן, און אַלע האָבן געמײנט, אַז עס איז אַן ערדציטערניש, און נאָכן טופּע האָט ער געגעבן אַגעשרײ, אָבער אַזאַ געשרײ, אַז אַלע האָבן געמײנט, עס איז אַ דונער:

— װילסטו מיט מיר מלחמה האַלטן?

אָבער ייִנגעלע האָט זיך ניט דערשראָקן ניט פֿאַרן טופּע און ניט פֿאַרן געשרײ, און ער האָט געענטפֿערט גאַנץ רואיק און שטיל:— אױב דו װעסט אָנהױבן, װעל איך דיר געבן צוריק און איבערן קאָפּ טאַקע!

צעלאַכט זיך עוג מלך הבשן, און ער זאָגט:— דו װעסט מיר געבן צוריק? און נאָך איבערן קאָפּ? דו
װעסט דאָך ניט קאָנען מײַן שוכבענדל אפֿילו אָפּבינדן, הײַנט װי אַזױ װעסטו דען קאָנען ביזן הימל שפּרינגען?

ענטפֿערט ייִנגעלע:— ייִנגעלע־רינגעלע קאָן אַלץ! אָנהױבן הױבט ער זיך ניט אָן מיט קײנעם ניט, מיטן גרעסטן רשע אַפֿילו ניט, אָבער טשעפּעט מען אים, גיט ער צוריק, זאָל דאָס זײַן אַ קײסער, צי גלאַט אַ מענטש אַ בײזער. אָבער איך זאָג דיר, אַז דו זאָלסט זיך בעסער מיט מיר ניט אָנהײבן ; װאָרעם דו װעסט האָבן אַ פֿינצטערן סוף!

האָט זיך עוג מלך הבשן צעלאַכט נאָך מער װי פֿריִער און ער האָט געזאָגט:

— דו ביסט טאַקע ייִנגעלע־רינגעלע, אָבער איך בין עוג מלך הבשן, און איך קאָן אױסרײַסן אַ באַרג, דעם גרעסטן באַרג, און אים אַ װאָרף טאָן אױף דיר, און עס װעט זײַן אױס ייִנגעלע־רינגעלע. האַ־האַ־האַ!

זאָגט ייִנגעלע:— טו װאָס דו קאָנסט, און איך װעל טאָן װאָס איך קאָן.

האָט עוג מלך הבשן אַ װאָרף געטאָן זײַנע לאַפּעס־הענט און

געװאָלט שױן אױסרײַסן אַ באַרג און אים אַ װאָרף טאָן אױפֿן ייִנגעלע, אָבער ייִנגעלע

האָט אױף גיך אַ זאָג געטאָן עפּעס צו זײַן רינגעלע, און ס’רינגעלע האָט גענומען שיסן מיט פֿײַלן, הױך־הױך, אַזש צום הימל, און אײן פֿײַל האָט געטראָפֿן עוגן אין קאָפּ, און ער איז געפֿאַלן אױף דר’ערד און מער זיך שױן ניט אױפֿגעהױבן.

און ייִנגעלע־רינגעלע איז געװען זײער הײַטער און געגאַנגען

װײַטער, אָבער װאָס עס איז װײַטער געװען, װעט איר שפּעטער זען.

OG, KING OF BOSHEN

Yingele-Ringele had been at the circus and there he saw many wonderful things, but more than anything he was amazed by the giant that he saw there. And when he came home he told his grandfather about him. 

“That’s nothing, his grandfather said to him, “there was once a king, Og, the King of Boshen, and he was even taller. Maybe this giant would have reached to his ankles.
      And his grandfather told the Yingele  stories of Og, the King of Boshen, and the boy listened and listened until his eyelids started sticking and he fell asleep, and as he was falling asleep he started walking to the king in the palace on the other side of the river, and as he started walking, the sun came out towards him and said, ”Good morning.” So Yingele looked at it, smiled and continued walking.
So he walked and walked and walked and thought, and suddenly it became as dark as night! He looks up high: the sun isn’t there! So he wonders, “What could have happened to it? It just rose, how could it be setting already? Perhaps a black cloud was hiding it, but no clouds, either dark or light and fluffy, could be seen in the sky! Or maybe someone had put them out?

And as he was thinking this, he suddenly hears a voice: “Og, the King of Boshen has extinguished the sun!”

Yingele wants to see what was going on here, so he says to his little ring,

Ringele, ringele,

Make it light!
Yingele, yingele,
Wants to see right! 

Wants to see clear
What’s happening here.
The ring squirted and flashed and Yingele saw a high wall, and on the high wall there sat a tall man, whose feet touched the ground and whose head went all the way up to the sky. So he understood that that was Og, the King of Boshen, and that it was he who was blocking the sun with his big body.

So Yingele goes up to him and says, “Are you Og, King of Boshen? Is it you that put out the sun?”
And he answered, “Yes, it is I, Og, King of Boshen, and it was I who extinguished the sun.”

So Yingele asks, “Why did you do that?”
Og replied “Because I wanted to.”
“But in the meantime you made the world dark!” said Yingele.
“So I made it dark! Big deal,”  was his reply.
”Then you’re a bad person!” Yingele says.”
Og answers, “I’m a king and I do what I want. Who are you, little pipsqueak, to talk to me like this?
And Yingele answers, with no fear, ”I’m Yingele-Ringele!”
So Og, the King of Boshen, says, “Aha, so that’s it! You’re Yingele-Ringele? Let me take a look at you!”
And he rose from the wall and turned his head, and the sun appeared again and it became light, and Og, the King of Boshen, took a good look at Yingele and said to him, ”You’re quite a nice little boy, but you’re as big as the nail of my baby finger.”
“That doesn’t mean anything,” says Yingele. “A nail is small, but it’s sharp.”
“So you’re smart, too!” Og says to him. Stay with me and I will make you my prime minister.”
“No, I can’t stay with you,” Yingele answers. “I was just going to the king on the other side of the river.”
“Is that so?” says Og. You’re going to the king on the other side of the river? Then you have to pass through my country, and I won’t let you through.”
“Why won’t you let me through?” says Yingele. “Will I bite off a piece of your land? I won’t drink your water and I won’t eat your bread, I won’t touch your fields and I won’t lay a hand on your vineyards. I’ll take the dirt road and not turn right or left, and I’ll keep going like this until I’ve left your country.

So Og, the King of Boshen answers, “No, I won’t let you!”
“Then you really are a bad person, a true villain, like my grandfather says.”

Og, the King of Boshen, stamps his foot and yells, “How do you have the khutspe to talk to me like that? You may really be a Yingele-Ringele, but I am a monarch, Og, the King of Boshen!”
          “I’m not afraid of any kings and I’m not afraid of you either,” says Yingele-Ringele.
So Og, the King of Boshen, stamps his foot again, with such a stamp that the earth literally shook, and everybody thought that it was an earthquake, and after that stamp, he yelled, but such a yell that everybody thought it was a clap of thunder, “Do you want to wage war with me?”

But Yingele wasn’t frightened, neither by the stamp nor by the yell, and he answered quite calmly and quietly, “If you start up with me, I’ll start up with you and watch out for your head!”

Og, the King of Boshen, bursts out laughing, and he says, “You’ll start up with me? And you’ll give it to me on the head? You won’t even be able to untie my shoelaces so how will you be able to jump up to the sky?”

Yingele answers, “Yingele-Ringele can do anything! He doesn’t start up with anyone, not even with the greatest villain, but if someone starts up with him, he gives back, doesn’t matter if it’s am emperor or simply a cruel person. But I’m telling you that you better not start up with me, because you’ll come to a bad end!”
Og, the King of Boshen, burst out laughing even more than before and he said,”You may be Yingele-Ringele but I’m Og, the King of Boshen, and I can uproot a mountain the greatest mountain and throw it at you, and that’ll be the end of Yingele-Ringele. Ha-ha-ha!”

So Yingele says, “You do what you can do and I’ll do what I can do.”
So Og, the King of Boshen, flung out his pawlike hands and wanted to uproot a mountain and throw it at Yingele, but Yingele very quickly said something to his ring and the ring began shooting arrows, high-high, all the way up to the sky, and one file hit Og in the head, and he fell to the ground and didn’t get up after that.
And Yingele-Ringele was happy and gay and went on his way, but what later came to be, you’ll have to wait and see.
Tr. Sheva Zucker

Og meylekh haboshen 

yingele-ringele iz geven in tsirk, hot er zikh dortn ongezen a sakh vunderlekhe zakhn, ober mer vi alts hot er zikh nit gekent opvundern  fun

dem riz, vos er hot dortn gezen. ale mentshn hobn oysgezen azoy vi milbn

antkegn dem riz. un az yingele-ringele iz gekumen aheym, hot er dertseylt

dem zeydn fun dem riz in tsirk. zogt tsu im der zeyde: — dos iz gornisht.

es iz geven amol a kinig, Og meylekh haboshen, iz er geven nokh hekher, un ot

der riz fun dem tsirk volt oysgezen vi a milb antkegn Og meylekh haboshen. efsher

biz di knekhlekh volt er im gegreykht. un der zeyde hot dem yingele dertseylt

mayses fun Og meylekh haboshen, un yingele hot gehert un gehert, biz di oygn hobn

zikh im genumen klepn un er iz ayngeshlofn, un vi er iz ayngeshlofn,

azoy hot er genumen geyn tsum meylekh in palats, vos oyf yener zayt taykh, un vi

er hot genumen geyn, azoy iz im di zun aroys antkegn un gezogt: “gut-morgn”,

hot yingele a kuk geton oyf ir un a shmeykhl geton un iz gegangen vayter. geyt

er un geyt, geyt un trakht, un mit a mol vert fintster vi bay nakht! git er

a kuk in der hoykh: nito di zun!

vundert er zikh: vu hot zi dos gekent ahinkumen? ot ersht oyfgegangen, zol

zi shoyn fargey? zol a shvartse khmare zi fardekn, zeen zikh nit oyfn himl

keyn khmares un keyn volkns oykh nit! oder hot zi imitser oysgeloshn? un

vi er trakht azoy, derhert er plutslung a kol_:— Og meylekh haboshen hot di zun

farloshn!

vil yingele zen, vos do tut zikh, git er a zog tsu zayn ringele:

— ringele, ringele,
makh mir likhtik!
yingele, yingele
vil zen rikhtik!
vil

zen rikhtik,
vil zen klor,
vos do tut zikh
biz a hor.

hot ringele a shprits geton un a blits geton, un yingele hot gezen a hoykhn

moyer, un oyfn hoykhn moyer iz gezesn a a hoykher mentsh, azoy, az mit di fis

hot er derlangt di erd un mitn kop hot er untergeshpart dem himl. hot

shoynmyingele farshtanen, az dos iz Og meylekh haboshen un az er hot
dos mitmzayn groysn guf farshtelt di zun.

geyt tsu yingele tsu im un er zogt:— bistu dos Og meylekh haboshen? hostu dos

di zun farloshn?

entfert er:— i#, dos bin ikh Og meylekh haboshen, un dos hob ikh take farloshn

di zun.fregt

yingele: — tsu vos hostu dos geton?

entfert Og:— azoy vil ikh.

zogt yingele: host dokh dervayl fintster gemakht oyf der velt!

entfert Og:— hob ikh fintster gemakht!

makht yingele:— bistu dokh a shlekhter!

entfert Og:— in bin a kinig, un ikh tu vos ikh vil.

zogt tsu im yingele nokh a mol:

— bistu dokh a shlekhter.

git oyf im Og meylekh haboshen a kuk, azoy a bistren kuk, un a zog: — ver

bistu, pizhik eyner, vos du redst tsu mir azoy?

entfert yingele gor on shrek:— ikh bin yingele-ringele!

zogt Og meylekh haboshen:— azoy! du bist dos yingele-ringele? lomikh a kuk ton

oyf dir!

un er hot zikh oyfgeshtelt fun moyer un a ker geton zayn kop, un di zun

hot zikh vider bavizn un es iz likhtik gevorn, un Og meylekh haboshen hot zikh

gut ayngekukt in dem yingele un gezogt tsu im:— bist a gants sheyn yingele,

ober groys bistu vi der nogl fun mayn kleyn fingerl.

makht tsu iMyingele:— dos iz gor nisht. a nogl iz kleyn, ober er iz sharf.

zogt tsu im Og:— bistu dokh a kluger oykh! to blayb ba mir, un ikh vel

dikh makhn far meyn ershtn minister.

entfert yingele:— neyn, ikh kon do ba dir nit blaybn. ikh gey nor tsum meylekh vos

oyf yener zayt taykh.

zogt Og:— azoy? du geyst tsum meylekh vos oyf yener zayt taykh?

darfstu dokh durkhgeyn durkh mayn land, vel #kh dikh take nit durkhlozn.

zogt yingele:— farvos vestu mikh nit durkhlozn? ikh vel den dir opbaysn

a shtikl erd? ikh vel dayn vaser nit trinken un dayn broyt nit esn, un ikh

vel nit tshepen dayne felder un ikh vel nit onrirn dayne vayngertner. ikh

vel mir geyn mitn shlyakh, nit opkern zikh nit rekht|s nit links, un vel mir

azoy geyn, biz ikh vel aroys fun dayn land.

entfert Og meylekh haboshen:— neyn, ikh vel nit lozn!

zogt yingele-ringele:— bistu dokh take a shlekhter, a roshe an ekhter, azoy

vi mayn zeyde zogt.

git Og meylekh haboshen a tupe mitn fus un a geshrey: — vi azoy hostu dos di

khutspe tsu reydn azoy tsu mir? du bist take a yingele-ringele, ober ikh bin

a kinig, Og meylekh haboshen!

zogt yingele-ringele:— ikh hob far keyn kinig keyn moyre nit un far dir

oykh nit. git Og meylekh haboshen nokh amol a tupe mitn fus, aza tupe, azh di erd hot zikh a treysl geton, un ale hobn gemeynt, az es iz an erdtsiternish, un nokhn

tupe hot er gegebn ageshrey, ober aza geshrey, az ale hobn gemeynt, es iz a duner:

— vilstu mit mir milkhome haltn?

ober yingele hot zikh nit dershrokn nit farn tupe un nit farn geshrey, un er hot geentfert gants ru#ik un shtil:— oyb du vest onhoybn, vel ikh dirgebn tsurik un ibern kop take!

tselakht zikh Og meylekh haboshen, un er zogt:— du vest mir gebn tsurik? un nokh

ibern kop? du vest dokh nit konen mayn shukhbendlafile opbindn, haynt vi azoy

vestu den konen bizn himl shpringen?

entfert yingele:— yingele-ringele kon alts! onhoybn hoybt er zikh nit on mit

keynem nit, mitn grestn roshe afile nit, ober tshepet men im, git er tsurik,

zol dos zayn a keyser, tsi glat a mentsh a beyzer. ober ikh zog dir, az du

zolst zikh beser mit mir nit onheybn ; vorem du vest hobn a fintstern suf!

hot zikh Og meylekh haboshen tselakht nokh mer vi frier un er hot gezogt:

— du bist take yingele-ringele, ober ikh bin Og meylekh haboshen, un ikh kon oysraysn a barg, dem grestn barg, un im a vorf ton oyf dir, un es vet zayn oys yingele-ringele. ha-ha-ha!

zogt yingele:— tu vos du konst, un ikh vel ton vos ikh kon.

hot Og meylekh haboshen a vorf geton zayne lapes-hent un

gevolt shoyn oysraysn a barg un im a vorf ton oyfn yingele, ober yingele hot oyf gikh a zog geton epes tsu zayn ringele, un s’ringele hot genumen shisn mit fayln, hoykh-hoykh, azh tsum himl, un eyn fayl hot getrofn Ogn in kop, un er iz gefaln oyf dr’erd un mer zikh shoyn nit oyfgehoybn.

un yingele-ringele iz geven zeyer hayter un gegangen vayter, ober vos es iz vayter geven, vet ir shpeter zen.