THIS WEEK
Avrom Sutzkever, פֿון אַ פֿאַרלוירענער פּאָעמע, From a Lost Poem
Avrom Reyzen, שווימט דאָס קעסטל, The Little Basket Floats
Meylekh Ravitsh, צװעלף שורות װעגן סנה, Twelve Lines about the Burning Bush
Malke Kheyfets-Tuzman, טאַטע זיסער, Sweet Father
Avrom Sutskever, Fun a farloyrener poeme
For a biography of the poet Avrom Sutzkever in English, click here.
For a biography of the poet Avrom Sutzkever in Yiddiish, click here.
1: 22And Pharaoh charged all his people, saying: ‘Every son that is born ye shall cast into the river, and every daughter ye shall save alive.’
א: 22 און פּרעה האָט באַפֿױלן זַײן גאַנצן פֿאָלק, אַזױ צו זאָגן: יעטװעדער זון װאָס װערט געבאָרן, זאָלט איר אים אין טַײך אַרײַנװאַרפֿן, און יעטװעדער טאָכטער זאָלט איר לאָזן לעבן.
פֿון אַ פֿאַרלױרענער פּאָעמע
מאַמע, כ’בין קראַנק.
מײַן נשמה איז קרעציק.
און אפֿשר נאָך מער:
ס’איז אַ געלער שגעון. און דער זאַלב פֿון דײַן קוש
איז צו הײליק, ער זאָל
מיר באַהױכן צו מאָל
מײַנע װוּנדיקע דנאָען.
נאָר אױב דאָס איז װאָר,
אַז דו ליבסט מיך װי שטענדיק
דעם צװײטן נאָך גאָט — איז מײַן לעצטער געבעט און געבאָט:
— דערשטיק מיך! דערשטיק מיט די מאַמישע פֿינגער
װאָס האָבן געשפּילט
אױף מײַן װערבענעם װיגל.
װעט מײנען:
דײַן ליבשאַפֿט איז שטאַרק װי דער טױט.
װעט מײנען:
דו האָסט מיר דײַן ליבשאַפֿט פֿאַרטרױט.
און איך װעל פֿאַרקערן
אין אײדער־מײַן־װערן
און זײַן און ניט זײַן
װי אַ שטערן
אין װאַסער.
װילנער געטאָ
אַבֿרהם סוצקעווער, לידער פֿון ים־המװת, תּל־אָבֿיבֿ, 1968
FROM A LOST POEM
Mama,
I’m sick,
My soul, scabby, and,
maybe,
even more,
a yellowmadness.
And the heal-all of your kiss
is too holy
even to inspire
the source of my mounds.
But if it’s true
you love me, as always
second only to God,
my last plea and commandment is:
Choke me!
Choke with those very fingers,
motherly fingers,
that played along
my willow cradle.
Will mean
to me, your love is strong, like death;
will mean
to me, you entrusted your love;
and I will turn
into before-my-birth
and be and not be
like a star
in water.
Vilna Ghetto
Tr. Richard J. Fein, The Full Pomegranate: Poems of Avrom Sutzkever, SUNY Press, 2019 By permission of the translator
fun a farloyrener poeme
mame,
kh’bin krank.
mayn neshome iz kretsik.
un efsher nokh mer:
s’iz a geler shigoen shegoen.
un der zalb fun dayn kush
iz tsu heylik, er zol
mir bahoykhn tsu mol
mayne vundike dnoen.
nor oyb dos iz vor,
az du libst mikh vi shtendik
dem tsveytn nokh got —
iz mayn letster gebet un gebot:
— dershtik mikh!
dershtik mit di mamishe finger
vos hobn geshpilt
oyf mayn verbenem vigl.
vet meynen:
dayn libshaft iz shtark vi der toyt.
vet meynen:
du host mir dayn libshaft fartroyt.
un ikh vel farkern
in eyder-mayn-vern
un zayn un nit zayn
vi a shtern
in vaser.
vilner geto
lider fun yam-hamoves
Avrom Reyzen, Shvmit dos kestl, sung by Alexander Botwinik, on Yiddish: An Introduction to the Language, Literature & Culture, Vol. II by Sheva Zucker
For a biography of Avrom Reyzen in English,click here.
2:3 And when she could not longer hide him, she took for him an ark of bulrushes, and daubed it with slime and with pitch; and she put the child therein, and laid it in the flags by the river’s brink.
ב: 3 און אַז זי האָט אים מער ניט געקענט באַהאַלטן, האָט זי גענומען פֿאַר אים אַ קעסטל פֿון יאַמש, און האָט עס אױסגעקלעפּט מיט לײם און מיט פּעך; און זי האָט אַרײַנגעטאָן דערין דאָס קינד, און האָט עס אַהינגעטאָן אין די ריטלעך בײַם ברעג טײַך.
שװימט דאָס קעסטל
שװימט דאָס קעסטל אױפֿן טײַך,
אױפֿן גרױסן ניל.
שװימט דאָס קעסטל רויִק, גלײַך,
שװימט דאָס קעסטל שטיל.
און די כװאַליעס גײען שטיל,
גײען צאַרט און לינד,
װי זײ װאָלטן היטן זיך
טאָן אַ לײד דעם קינד.
אָ, די כװאַליעס זײַנען דאָך
נישט װי פּרעה שלעכט.
נישט דערטרינקען װעלן זײ
משיחן פֿון קנעכט.
אַבֿרהם רײזען, מוזיק: מיכל געלבאַרט
THE LITTLE BASKET FLOATS
The little basket floats on the river
On the great Nile.
The basket floats calmly and smoothly,
The basket floats quietly.
And the waves flow quietly
Flow tenderly and mild;
As if to keep themselves
From hurting the child.
The little basket floats on the river
On the great Nile.
The basket floats calmly and smoothly,
The basket floats quietly.
And the waves flow quietly
Flow tenderly and mild;
As if to keep themselves
From hurting the child.
Oh the waves, you know, are
Not like the evil Pharaoh.
They will not drown
The redeemer of the slaves.
Tr. Chana and Malke Gottlieb, Yontefdike Teg: Song Book for the Yiddish Holidays, Workmen’s Circle
shvimt dos kestl
shvimt dos kestl oyfn taykh,
oyfn groysn nil.
shvimt dos kestl ruik, glaykh,
shvimt dos kestl shtil.
un di khvalyes geyen shtil,
geyen tsart un lind,
vi zey voltn hitn zikh
ton a leyd dem kind.
o, di khvalyes zaynen dokh
nisht vi Pare shlekht.
nisht dertrinken veln zey
Meshiekhn fun knekht.
Avrom reyzen, muzik: mikhl gelbart
Meylekh Ravitsh, Tsvelf shures vegn sne
To read a biography of Meylekh Ravitsh in English, click here.
To read a biography of Meylekh Ravitsh in Yiddish, click here.
3 2 And the angel of the LORD appeared unto him in a flame of fire out of the midst of a bush; and he looked, and, behold, the bush burned with fire, and the bush was not consumed.
צװעלף שורות װעגן סנה
איז װאָזשע װעט זײַן דער סוף מיט אונדז בײדן — גאָט?
װעסט מיך טאַקע לאָזן שטאַרבן אָט אַזױ
און טאַקע מיר נישט אױסזאָגן דעם גרױסן סוד?
מוז איך טאַקע װערן פֿריִער שטױב, װאָס איז גרױ, אַש, װאָס איז שװאַרץ?
און דער גרױסער סוד, װאָס איז נעענטער װי מײַן העמד, װי מײַן הױט,
װעט אַלץ בלײַבן סוד, כאָטש ס’איז טיפֿער אין מיר װי דאָס סאַמע האַרץ?
האָב איך טאַקע אומזיסט אין די טעג געהאָפֿט, אין די נעכט געװאַרט?
און דו װעסט ביז דער לעצטער רגע בלײַבן געטלעך־גרױזאַם און האַרט?
דײַן פּנים טױב װי שטומער שטײן, װי קיזלשטײן בלינד־אײַנגעשפּאַרט?
נישט אומזיסט איז אײנער פֿון די טױזנט נעמען דײַנע — דאָרן, דאָרן דו פֿון מײַן גײַסט און פֿלײש און בײן,
שטעכנדיק — נישט אױסצורײַסן, ברענענדיק — נישט אױסצולעשן,
אַ רגע נישט פֿאַרגעסן — אַן אײביקײט נישט צו פֿאַרשטײן.
מלך ראַװיטש
TWELVE LINES ABOUT THE BURNING BUSH
What’s going to be the end for both of us —God?
Are you really going to let me die like this
and really not tell me the big secret?
Must I really become dust, gray dust, and ash, black ash,
while the secret, which is closer than my shirt, than my skin,
still remains secret, though it’s deeper in me than my own heart?
And was it really in vain that I hoped by day and waited by night?
And will you, until the very last moment, remain godlike-cruel and hard?
Your face deaf like dumb stone, like cement, blind-stubborn?
Not for nothing is one of your thousand names—thorn, you thorn in my spirit and flesh and bone,
piercing me—I can’t tear you out; burning me—I can’t stamp you out,
moment I can’t forget, eternity I can’t comprehend.
Tr. Ruth Whitman, An Anthology of Modern Yiddish Poetry, Selected and translated by Ruth Whitman, Workman’s Circle, 1979
tsvelf shures vegn sne
iz vozhe vet zayn der sof mit undz beydn — got?
vest mikh take lozn shtarbn ot azoy
un take mir nisht oyszogn dem groysn sod?
muz ikh take vern frier shtoyb, vos iz groy, ash, vos iz shvarts?
un der groyser sod, vos iz neenter vi mayn hemd, vi mayn hoyt,
vet alts blaybn sod, khotsh s’iz tifer in mir vi dos same harts?
hob ikh take umzist in di teg gehoft, in di nekht gevart?
un du vest biz der letster rege blaybn getlekh-groyzam un hart?
dayn ponem toyb vi shtumer shteyn, vi kizlshteyn blind-ayngeshpart?
nisht umzist iz eyner fun di toyznt nemen dayne — dorn, dorn du fun mayn gayst un fleysh un beyn,
shtekhndik — nisht oystsuraysn, brenendik — nisht oystsuleshn,
a rege nisht fargesn — an eybikeyt nisht tsu farshteyn.
Meylekh ravitsh
Malke Kheyfets-Tuzman, Tate ziser
For a biography of Malke Kheyfets-Tuzman in English, click here.
For a biography of Malke Kheyfets-Tuzman in Yiddish, click here.
טאַטע זיסער
און איך רוף אים
טאַטע זיסער
כאָטש איך געדענק ניט דעם טאַטן.
דאָך עפּעס געדענקט זיך:
אַ דאָרן,
אַ פֿײַער,
אַ דונער,
אַ באַרג
און עפּעס אַ קול.
װען מיר דאַכט זיך
איך הער זײַן קול
באַלד שרײַ איך: דאָ בין איך:
דאָ בין איך, טאַטע זיסער!
אַז אַ טאַטע פֿאַרלאָזט
איז ער אַלץ נאָך אַ טאַטע
און איך װעל ניט אױפֿהערן בענקען
און שרײַען
„דאָ בין איך“
ביז ער װעט דערהערן,
װעט זיך דערמאָנען און רופֿן מײַן נאָמען
און רײדן צו מיר
דורך פֿײַער.
מלכּה חפֿץ־טוזמאַן, הײַנט איז אייביק, תּל־אָבֿיבֿ, 1977
SWEET FATHER
And I call him
“sweet father”
although I don’t remember
a father.
Still, I can’t help remembering
something:
a thorn,
a fire,
thunder,
a mountain,
and something like a voice.
When it seems to me
I hear his voice,
I quickly cry out:
“Here I am!
Here I am, sweet Father!”
When a father leaves,
he is still a father.
And I won’t stop missing him
and crying out
“Here I am!”
until he hears,
remembers,
and calls my name,
speaking to me
through fire.
Tr. Marcia Falk, With Teeth in the Earth: Selected Poems of Malka Heifetz Tussman, Translated, edited, and introduced by Marcia Falk, Wayne State University Press, 1992.
tate ziser
un ikh ruf im
tate ziser
khotsh ikh gedenk nit dem tatn.
dokh epes gedenkt zikh:
a dorn,
a fayer,
a duner,
a barg
un epes a kol.
ven mir dakht zikh
ikh her zayn kol
bald shray ikh:
do bin ikh!
do bin ikh, tate ziser!
az a tate farlozt
iz er alts nokh a tate
un ikh vel nit oyfhern benken
un shrayen
“do bin ikh”
biz er vet derhern,
vet zikh dermonen
un rufn mayn nomen
un reydn tsu mir
durkh fayer.
Malke Kheyfets-tuzman