THIS WEEK
Sholem-aleykhem, לך־לך, Get Thee Out
Miryem Ulinover, חומש־לידער — ב, Biblical Poems
Itsik Manger, אַבֿרהם און שׂרה, Abraham and Sarah
Kadye Molodovsky, פֿרויען־לידער 7, Women-Poems VII
Sholem Aleichem, from “Lekh Lekho,” Tevye der milkhiker
12 וַיֹּ֤אמֶר יְהֹוָה֙ אֶל־אַבְרָ֔ם לֶךְ־לְךָ֛ מֵֽאַרְצְךָ֥ וּמִמּֽוֹלַדְתְּךָ֖ וּמִבֵּ֣ית אָבִ֑יךָ אֶל־הָאָ֖רֶץ אֲשֶׁ֥ר אַרְאֶֽךָּ: ב וְאֶֽעֶשְׂךָ֙ לְג֣וֹי גָּד֔וֹל וַֽאֲבָ֣רֶכְךָ֔ וַֽאֲגַדְּלָ֖ה שְׁמֶ֑ךָ וֶֽהְיֵ֖ה בְּרָכָֽה: ג וַֽאֲבָֽרְכָה֙ מְבָ֣רֲכֶ֔יךָ וּמְקַלֶּלְךָ֖ אָאֹ֑ר וְנִבְרְכ֣וּ בְךָ֔ כֹּ֖ל מִשְׁפְּחֹ֥ת הָֽאֲדָמָֽה:
12 1Now the LORD said unto Abram: ‘Get thee out of thy country, and from thy kindred, and from thy father’s house, unto the land that I will show thee. 2And I will make of thee a great nation, and I will bless thee, and make thy name great; and be thou a blessing.
יב: 1 און גאָט האָט געזאָגט צו אבֿרמען: גײ דיר אַװעק פֿון דײַן לאַנד, און פֿון דײַן אָפּשטאַם, און פֿון דײַן פֿאָטערס הױז, צו דעם לאַנד װאָס איך װעל דיר װײַזן. 2 און איך װעל דיך מאַכן פֿאַר אַ גרױס פֿאָלק, און איך װעל דיך בענטשן,און גרײסן דײַן נאָמען, און װעסט זײַן אַ בענטשונג. 3 און איך װעל בענטשן די װאָס בענטשן דיך, און דעם װאָס פֿלוכט דיך װעל איך פֿאַרשילטן; און מיט דיר װעלן זיך בענטשן אַלע משפּחות פֿון דער ערד.
For a biography of Sholem Aleichem in English, click here.
שלום־עליכם (1856־1916)
שלום-עליכם איז דער פּסעוודאָנים פֿון שלום ראַבינאָוויטש, דער סאַמע באַליבטסטער הומאָריסט בײַ ייִדן. ער איז געבוירן געוואָרן אין 1856 אין פּרעיאַסלעוו, רוסלאַנד, (הײַנט אין אוקראַיִנע), אין אַ גאַנץ פֿאַרמעגלעכער משפּחה. דאָרטן און אין דעם נאָענטן שטעטל וואָראָנקע, די אינספּיראַציע פֿאַר זײַן פֿיקטיוו שטעטל כּתרילעווקע, האָט ער פֿאַרבראַכט זײַנע קינדער-יאָרן, געלערנט אין חדר און דערנאָך אין דער פּרעיאַסלעווער גימנאַזיע. צו פֿופֿצן יאָר האָט ער אָנגעהויבן שרײַבן אויף העברעיִש און צו זיבעצן איז ער געוואָרן דער פּריוואַטער לערער פֿון אָלגע לאָיעוו, די טאָכטער פֿון אַ רײַכן ייִדישן גוט-באַזיצער און עס האָט זיך צעבליט אַ ליבע. נאָך דעם ווי אָלגעס פֿאָטער האָט אים אַוועקגעשיקט, דווקא צוליב דעם ראָמאַן, האָט שלום-עליכם געקראָגן אַ ראַבינער-שטעלע פֿון 1880 ביז 1883אין דעם קליינעם שטעטל לובני. ער האָט חתונה געהאַט מיט אָלגען און אין דעם זעלבן יאָר האָט ער באַשלאָסן צו שרײַבן אויף ייִדיש אַנשטאָט העברעיִש.
נאָך לאָיעווס טויט אין 1885 איז שלום-עליכם געוואָרן דער אַפּוטרופּס פֿון זײַן ירושה און מיט דער משפּחה איז ער אַריבער קיין קיִעוו, דער מוסטער פֿאַר זײַן פֿיקטיוון שטאָט יעהופּעץ, אַ גרויסער, ברויזנדיקער קאָמערציעלער צענטער. זײַנע נײַע געלטער האָבן דערמעגלעכט די פּובליקירונג פֿון צוויי נומערן די ייִדישע פֿאָלקס-ביבליאָטעק (1889-1890), אַ ליטעראַריש יאָרבוך דורך וועלכן ער האָט געוואָלט באַקענען דעם לייענער מיט העכערע ליטעראַרישע סטאַנדאַרדן. ספּעקולאַציע אויף דער בערזע און אַנדערע פֿינאַנציעלע אומגליקן האָבן אים געפֿירט צו באָנקראַט, אָבער זיי זײַנען אויך געווען די אינספּיראַציע פֿאַר מנחם-מענדל, געשריבן 1892-1913, אַן עפּיסטאָלאַרער ראָמאַן וועגן דעם פּראָטאָטיפּישן ייִדישן לופֿטמענטש וואָס פֿון זײַנע נישט-געשטויגענע נישט-געפֿלויגענע פּלענער צו ווערן רײַך לאָזן זיך אַלע מאָל אויס אַ בוידעם.
דער קיִעווער פּאָגראָם פֿון 1905 האָט שלום-עליכמען אַזוי אויפֿגעטרייסלט אַז אין 1906 האָט ער פֿאַרלאָזט רוסלאַנד און האָט אַריבערגעוואַנדערט מיט זײַן גרויסער משפּחה אין דער שווייץ. פֿון דאָרטן איז ער אַרומגעפֿאָרן לייענען זײַנע ווערק און האַלטן רעפֿעראַטן אין אייראָפּע און אַמעריקע. מיטן אויסבראָך פֿון דער מלחמה אין 1914 איז ער אַנטלאָפֿן קיין דענמאַרק און דערנאָך האָט ער סוף-כּל-סוף זיך באַזעצט אין אַמעריקע. כאָטש מע האָט אים דאָרטן אויפֿגענומען מיט גרויס פּאַראַד איז אים אָנגעקומען זייער שווער צו מאַכן אַ לעבן און ער האָט זיך סײַ פֿיזיש סײַ גײַסטיק זייער געמאַטערט. נישט-געקוקט אויף זײַן שלעכטן געזונט-צושטאַנד איז ער ווינטער 1915 אַרויסגעפֿאָרן אויף אַ טור און האָט אויך געאַרבעט אָן אויפֿהער אויף די אַמעריקאַנער טיילן פֿון זײַן קלאַסיש קינדערווערק מאָטל פּייסע דער חזנס און טיילן פֿון זײַן אויטאָביאָגראַפֿישן ראָמאַן פֿונעם יאַריד, וואָס ער האָט אָנגעהויבן שרײַבן אין 1913. דעם 31סטן מײַ 1916 איז ער געשטאָרבן. אַזוי באַליבט איז ער געווען בײַ זײַנע לייענערס אַז הונדערטער טויזנטער מענטשן האָבן אים באַגלייט איבער די גאַסן פֿון ניו-יאָרק צו זײַן אייביקער רו.
במשך זײַן קאַריערע האָט ער אַרויסגעגעבן העכער פֿערציק בענד: ראָמאַנען, פּיעסעס, דערציילונגען און פֿעליעטאָנען. זײַנע באַקאַנטסטע ראָמאַנען זײַנען סענדער בלאַנק און זײַן געזינדל, 1888; סטעמפּעניו, 1889; יאָסעלע סאָלאָוויי, 1890 און בלאָנדזשענדיקע שטערן, 1909-1911. טעאַטער-שטיק אַזוי ווי דער בלוטיקער שפּאַס, 1912-1913, באַאַרבעט פֿאַר דער בינע אונטערן נאָמען שווער צו זײַן אַ ייִד און דאָס גרויסע געווינס, 1915, וואָס איז נישט געשפּילט געוואָרן בשעת ער האָט געלעבט זײַנען אויך געווען זייער פּאָפּולער. זײַן סאַמע באַוווּסט און מסתּמא גרעסט ווערק איז טבֿיה דער מילכיקער, געשריבן 1894-1916 אין דעם ראָמאַן איז טבֿיה, דער טאַטע פֿון זיבן נישט-אויסגעגעבענע טעכטער, אַ מין מיזרח-אייראָפּעיִשער איובֿ, אַ האַלב-טראַגישער, האַלב-קאָמישער העלד. ער איז דער טראַדיציאָנעלער גאָטספֿאָרכטיקער ייִד וואָס ראַגלט זיך צו בלײַבן בײַ זײַן אמונה אין אַ נײַער וועלט וואָס שטעלט דאָס ייִדישע לעבן אין סכּנה.
שלום-עליכם איז דער ייִדישער הומאָריסט פּאַר עקסעלאַנס. זײַן שרײַבן ווערט אָפֿט כאַראַקטעריזירט ווי „געלעכטער דורך טרערן” און הינטער זײַן הומאָר ליגן טאַקע אָפֿט אָרעמקייט, טרויער און אַפֿילו טראַגעדיע. דער קריטיקער דן מירון שרײַבט אין דער ענציקלאָפּעדיע יודאַיִקאַ, באַנד 41, זײַטל 1285,„דער עלעמענט פֿון טראַגעדיע פֿעלט נישט אין קיין איינעם פֿון זײַנע וויכטיקע ווערק. אומעטום לאָקערט טויט, משוגעת, אַ קולטור אויפֿן שוועל פֿון צעפֿאַלן זיך, צעשמעטערטע האָפֿענונגען, חרובֿע חלומות. אָבער אַנטקעגן זיי שטייט אַ דראַנג צום לעבן, אַ נישט-אָנגערירטע פֿרישקייט און אַ כּסדרדיקע פֿעיִקייט זיך צו באַנײַען, זיך אויסצוהיילן און ווידער געבוירן ווערן”.
בקיצור, װאָס פֿאַר אַ סדרה גײט בײַ אײַך איצט? ויקראָ? בײַ מיר גײט אַן אַנדער סדרה: די סדרה לך־לך. לך־לך — „ האָט מען מיר געזאָגט —„דו זאָלסט אַרױסגײן, טבֿיה, מאַרצך — „ פֿון דײַן לאַנד, וממולדתּך— „ און פֿון דײַן דאָרף, װוּ דו ביסט געבױרן געװאָרן און אָפּגעלעבט אַלע דײַנע יאָרן, אל הארץ אַשר אַראך— „ װוּ די אױגן װעלן דיך טראָגן!… און װען דערמאָנט מען זיך צו זאָגן טבֿיהן דעם דאָזיקן פּסוק? אַקוראַט דעמאָלט, װען ער איז שױן אַלט און שװאַך און עלנט, װי מיר זאָגן ראָש־השנה אין די תּפֿילות: אַל תשליכני לעת זקנה!…
שלום־עליכם, “לך־לך”, טביה דער מילכיקער
In a word, what Bible reading are you up to in the synagogue this week, the first chapter of Leviticus? Well, I’m a bit behind, because I’m still back in the third chapter of Genesis. That’s the chapter of Lekh-Lekho, you know, where God shows Abraham the door. Lekh-lekho—get thee out, Tevye —meyartsekho—from your land—umimoyladitkho—and fom the village you were born in and lived in your whole life—el ha’orets asher arekhho—to wherever your eyes will carry you… And when did it occur to the powers-that-be to tell me that? Not a minute before I’m so old, weak, and lonely that I’m a real al tashlikheynu le’eys ziknoh, as it says in the Rosh Hashanah prayer…
“Lekh-Lekho,” Teyve the Dairyman, by Sholem Aleichem
Tr. Hillel Halkin
bekitser, vos far a sedre geyt bay aykh itst? Vayikro? bay mir geyt an ander sedre: di sedre lekh-lekho. lekh-lekho — hot men mir gezogt — du zolst aroysgeyn, tevye, martsekho — fun dayn land, umimoladetekho — un fun dayn dorf, vu du bist geboyrn gevorn un opgelebt ale dayne yorn, el hoarets asher arekho — vu di oygn veln dikh trogn!… un ven dermont men zikh tsu zogn tevye|n dem dozikn posek? akurat demolt, ven er iz shoyn alt un shvakh un elnt, vi mir zogn roshe-shone in di tfiles: al tashlikheyni leeys zikno!…
Ulinover, Khumesh-lider B
15 5And He brought him forth abroad, and said: ‘Look now toward heaven, and count the stars, if thou be able to count them’; and He said unto him: ‘So shall thy seed be.’ JPS
טו: 5 און ער האָט אים אַרױסגעפֿירט דרױסן, און האָט געזאָגט: טו אַקאָרשט אַ קוק אױפֿן הימל, און צײל די שטערן, אױב דו קענסט זײ איבערצײלן. און ער האָט צו אים געזאָגט: אַזױ װעט זַײן דײַן זאָמען.
For a biography of Miriam Ulinover click here.
חומש־לידער
ב
סדרן זיך די שטערן אין אַ װאָגן אױס,
שאַר איך שטיל אַרױס זיך פֿון מײַן טאַטנס הױז
און מיט יענע שטערן אױסגעשטעלטע שרעג
װילט זיך מיר פֿאַרפֿאָרן אױ ֿפן מילעכװעג.
אײן מאָל, טיף פֿאַר צײַטנס, פֿאַר טױזנטער יאָר
בין איך שױן געװעזן אױװן דאָרט, פֿאַר װאָר,
װען דאָס ייִדן־מערונג גאָט,דער גרױסער גאָט
פֿאַר אַברהמס אױגן אױסגעשטערנט האָט…
גאָטס נשמה־אוצר אין שטערן־געשטאַלט
האָט פֿון טונק’לע הימלען מילד אַרײַנגעשטראַלט
אין אַ שײנער, דופֿטיקער אור־כּשדים־נאַכט
און צום עלטער־פֿאָטער שטיל אַראָפּגעלאַכט…
גינגאָלדבלימלעך פֿון אַ װײַטער, הױכער גערטנערײַ…
איך, אַ קלײנטשיקעס, צװישן זײ…
װאָס אַ מאָל געװעזן, װעט שױן מער נישט זײַן,
ס’קומט אַ צײַט, װען כ’פֿיל אַ גרױסע בענקשאַטספּײַן,
שאַר איך שטיל אַרױס זיך פֿון מײַן טאַטנס הױז,
— סדרן די שטערן אין אַ װאָגן אױס —
און צום הימל בליק איך בענקלעך און פֿאַרטרױט,
כ’װיל אַרױף זיך כאַפּן אױף דער שטערנבױד.
מרים אולינאָווער, מרים אולינאָווער, אַ גרוס פֿון דער אַלטער היים: לידער, פּאַריז, 2003
The stars arrange themselves as a chariot in the sky
As I shuffle quietly out of my father’s house today
And with those stars rising at a slant
I want to stop in at the milky way.
Once, in olden days, thousands of years ago
I was, in fact, way up there so far
When God, the great God who made the Jews numerous
Studded the sky with his stars.
God’s soul treasure in starry formation
Glowed from skies so dark
In a lovely, fragrant Ur-Kasdim-night
And quietly laughed down to the patriarch…
From a far-off, lofty garden little flowers of pure gold
I, a tiny one, among them, a place do hold.
What was once, will no longer be.
There comes a time when I feel of longing the great pain,
So I shuffle quietly out of my father’s house,
—The stars arrange themselves in a chariot again,
And to the sky I glance with longing and trust
Climb up onto the starcoach. I must.
Miriam Ulinover
Translation attempt, Sheva Zucker
sadern zikh di shtern in a vogn oys,
shar ikh shtil aroys zikh fun mayn tatns hoyz
un mit yene shtern oysgeshtelte shreg
vilt zikh mir farforn oyfn milekhveg.
eyn mol, tif far tsaytns, far toyznter yor
bin ikh shoyn gevezn oyvn dort, far vor,
ven dos yidn-merung got, der groyser got
far Avroms oygn oysgeshternt hot…
gots neshome-oytser in shtern-geshtalt
hot fun tunk’le himlen mild arayngeshtralt
in a sheyner, duftiker ur-kashdim-nakht
un tsum elter-foter shtil aropgelakht…
gingoldblimlekh fun a vayter, hoykher gertneray…
ikh, a kleyntshikes, tsvishn zey…
vos a mol gevezn, vet shoyn mer nisht zayn,
s’kumt a tsayt, ven kh’fil a groyse benkshaftspayn,
shar ikh shtil aroys zikh fun mayn tatns hoyz,
— sadern di shtern in a vogn oys —
un tsum himl blik ikh benklekh un fartroyt,
kh’vil aroyf zikh khapn oyf der shternboyd.
Miryem Ulinover
Manger, Avrom un Sore
16:1-5 Now Sarai Abram’s wife bore him no children; and she had a handmaid, an Egyptian, whose name was Hagar. 2And Sarai said unto Abram: ‘Behold now, the LORD hath restrained me from bearing; go in, I pray thee, unto my handmaid; it may be that I shall be builded up through her.’ And Abram hearkened to the voice of Sarai. 3And Sarai Abram’s wife took Hagar the Egyptian, her handmaid, after Abram had dwelt ten years in the land of Canaan, and gave her to Abram her husband to be his wife. 4And he went in unto Hagar, and she conceived; and when she saw that she had conceived, her mistress was despised in her eyes. 5And Sarai said unto Abram: ‘My wrong be upon thee: I gave my handmaid into thy bosom; and when she saw that she had conceived, I was despised in her eyes: the LORD judge between me and thee.’
ט”ז 1 און שׂרי, אבֿרמס װײַב, האָט אים ניט געבאָרן קײן קינדער; און זי האָט געהאַט אַ ִמצרישע דינסט װאָס איר נאָמען איז געװען ָהָגר. 2 האָט שׂרי געזאָגט צו אבֿרמען: זע נאָר, גאָט האָט מיך פֿאַרמיטן פֿון געבערן; קום, איך בעט דיך, צו מײַן דינסט, אפֿשר װעל איך אױפֿגעריכט װערן דורך איר. האָט אבֿרם צוגעהערט צו דעם קול פֿון שׂרין. 3 און שׂרי, אבֿרמס װײַב, האָט גענומען הגר די ִמצרית, איר דינסט, נאָך דעם װי אבֿרם איז געזעסן אין לאַנד ְכַּנַען צען יאָר, און זי האָט זי געגעבן איר מאַן אבֿרמען פֿאַר אַ װײַב צו אים. 4 און ער איז געקומען צו הָגרן, און זי איז טראָגעדיק געװאָרן; און װי זי האָט געזען אַז זי איז טראָגעדיק, אַזױ איז איר האַרינטע גרינגעשאַצט געװאָרן אין אירע אױגן. 5 האָטשׂרי געזאָגט צו אבֿרמען: מײַן עװלה אױף דיר! איך האָב געגעבן מײַן דינסט אין דײַן בוזעם, און װי זי האָט געזען אַז זי איז טראָגעדיק, אַזױ בין איך גרינגעשאַצט געװאָרן אין אירע אױגן; זאָל גאָט משפּטן צװישן מיר און צװישן דיר.
For a biography of the poet Itzik Manger, click here.
For a biography of Manger in Yiddish, click here.
אַבֿרהם און שׂרה
„אַװרעמל, װען װעלן מיר האָבן אַ קינד?
מיר זענען בײדע שױן אַלטע לײַט.
בײַ לײַטן אַ פֿרױ אין די יאָרן װי איך
איז שױן דאָס אַכצנטע מאָל אױף דער צײַט.“
אַבֿרהם אָבֿינו שמײכלט און שװײַגט
און פּיפּקעט פֿון זײַן ליולקע רױך:
„בטחון, מײַן װײַב. אַז דער אײבערשטער װיל, בטחון
שיסט אַפֿילו אַ בעזעם אױך.“
„אַװרעמל, דו הערסט, אַיעדע נאַכט
הער איך װי ס’כליפּעט מײַן לײַב,
און הגר איז דאָך נאָר דײַן דינסט
און איך בין דײַן אמתדיק װײַב.
אָפֿט דאַכט זיך מיר, אַז דער שטערן אין שױב
איז די נשמה פֿון אונדזער קינד,
װאָס װאָגלט אַרום אַיעדע נאַכט
צװישן רעגן, שאָטנס און װינט.“
אַבֿרהם אָבֿינו שמײכלט און שװײַגט
און פּיפּקעט פֿון זײַן ליולקע רױך:
„בטחון, מײַן װײַב. אַז דער אײבערשטער װיל,
שיסט אַפֿילו אַ בעזעם אױך.“
„אַז איך זע אַ מאָל, װי הגרס קינד
שפּילט זיך מיט דער זון אין זאַמד,
און איך גיב אים איבערן קעפּל אַ גלעט,
װערט מאָדנע טרױעריק מײַן האַנט.
און אַז איך נעם דאָס קינד צו זיך אױפֿן שױס
און סע שמײכלט אַזױ קלוג און גוט,
װערן מײַנע אױגן פֿײַכט און גרױס
און ס’װערט מאָדנע טרױעריק מײַן בלוט.
אַװרעמל, װען װעלן מיר האָבן אַ קינד?
מיר זענען בײדע שױן אַלטע לײַט.
בײַ לײַטן אַ פֿרױ אין די יאָרן װי איך
איז שױן דאָס אַכצנטע מאָל אױף דער צײַט.“
אַבֿרהם אָבֿינו שמײכלט און שװײַגט
און פּיפּקעט פֿון זײַן ליולקע רױך:
„בטחון, מײַן װײַב. אַז דער אײבערשטער װיל,
שיסט אַפֿילו אַ בעזעם אױך.“
איציק מאַנגער, מדרש איציק, ירושלים, 1969
ABRAHAM AND SARAH
“Abraham, when will we have a child?
We’re not getting younger, you know.
Other women my age would have had
Eighteen children by now.”
The Patriarch Abraham puffs at his pipe
And waits, then he says with a smile,
“A broomstick, my dear, can be made to shoot
If the Lord thinks it’s worthwhile.”
“Abraham, love, each night I hear
My body sobbing for life…
Hagar is only your handmaiden
While I am your own true wife.
Often it seems to me that the star
That gleams in the windowpane
Is the soul of my child that’s wandering
Among shadows and wind and rain.”
The Patriarch Abraham puffs at his pipe
And waits, then he says with a smile,
“A broomstick, my dear, can be made to shoot
If the Lord things it’s worthwhile.”
“When I see Hagar’s son playing
With sunbeams in the sand
I find myself caressing him
And grief overwhelms my hand.
And when I take him in my lap
His smile’s so bright and sweet,
I fell my blood turn strangely cold
And then my eyes are wet.
“Abraham, when will we have a child?
We’re not getting younger, you know.
Other women my age would have had
Eighteen children by now.”
The Patriarch Abraham puffs at his pipe
And waits, then he says with a smile,
“A broomstick, my dear, can be made to shoot
If the Lord things it’s worthwhile.”
Tr. Leonard Wolf
Itzik Manger: The World According to Itzik: Selected Poetry and Prose,
Translated and edited by Leonard Wolf, Yale University Press, 2002
Avrom un Sore
“avreml, ven veln mir hobn a kind?
mir zenen beyde shoyn alte layt.
bay laytn a froy in di yorn vi ikh
iz shoyn dos akhtsnte mol oyf der tsayt.”
Avrom ovinu shmeykhlt un shvaygt
un pipket fun zayn lyulke roykh:
“bitokhn, mayn vayb. az der eybershter vil,
shist afile a bezem oykh.”
avreml, du herst, ayede nakht her ikh
vi s’khlipet mayn layb,
un Hoger iz dokh nor dayn dinst
un ikh bin dayn emes|dik vayb.
oft dakht zikh mir, az der shtern in shoyb
iz di neshome fun undzer kind,
vos voglt arum ayede nakht
tsvishn regn, shotns un vint.”
Avrom ovinu shmeykhlt un shvaygt
un pipket fun zayn lyulke roykh:
“bitokhn, mayn vayb. az der eybershter vil,
shist afile a bezem oykh.”
“az ikh ze a mol, vi Hogers kind
shpilt zikh mit der zun in zamd,
un ikh gib im ibern kepl a glet,
vert modne troyerik mayn hant.
un az ikh nem dos kind tsu zikh oyfn shoys
un se shmeykhlt azoy klug un gut,
vern mayne oygn faykht un groys
un s’vert modne troyerik mayn blut.
avreml, ven veln mir hobn a kind?
mir zenen beyde shoyn alte layt.
bay laytn a froy in di yorn vi ikh
iz shoyn dos akhtsnte mol oyf der tsayt.”
Avrom ovinu shmeykhlt un shvaygt
un pipket fun zayn lyulke roykh:
“bitokhn, mayn vayb. az der eybershter vil,
shist afile a bezem oykh.”
itsik manger, medresh itsik, yerusholaim, 1969
Kadye Molodovsky, Froyen-Lider VII
אין נעכט אַזױנע פֿרילינגדיקע דאָ,
װען ס’װאַקסט אונטער אַ שטײן אַ גראָז פֿון דר’ערד
און ס’בעט דער פֿרישער מאָך אַ גרינע קישן אױס
אונטער אַ שאַרבן פֿון אַ טױטן פֿערד
און אַלע גלידער פֿון אַ פֿרױ בעטן זיך צו װײטיק פֿון געבורט.
און פֿרױען קומען און לײגן זיך װי קראַנקע שאָף
בײַ קרענעצעס אױף הײלן זײער לײַב,
און האָבן שװאַרצע פּנימער
פֿון לאַנגיעריקן דאָרשט צום קינדס געשרײ.
אין נעכט אַזױנע פֿרילינגדיקע דאָ,
װען בליצן שנײַדן אױף מיט זילבערנע חלפֿים
די שװאַרצע ערד,
און פֿרױען שװאַנגערע צו װײַסע טישן פֿון שפּיטאָל
קומען צו מיט שטילע טריט
און שמײכלען צום נאָך ניט געבאָרענעם קינד
און אפֿשר נאָך צום טױט.
אין נעכט אַזױנע פֿרילינגדיקע דאָ,
װען ס’װאַקסט אונטער אַ שטײן אַ גראָז פֿון דר’ערד אַרױס.
קאַדיע מאָלאָדאָווסקי, חשוונדיקע נעכט, ווילנע, 1927
WOMEN-POEMS
VII
There are the spring nights
When up from under the stone,
a grass blade pushes forth from the earth,
And fresh moss makes a green cushion
Under the skull of a dead horse,
And all of a woman’s limbs beg for the hurt of childbirth.
And women come and lie down like sick sheep
By wells to heal their bodies,
And their faces are dark
From long years of thirsting for the cry of a child.
These are the spring nights
When lightning splits the black earth
With silver slaughtering knives,
And pregnant women approach
White tables in the hospital with quiet steps
And smile at the yet-unborn child
And perhaps even at death.
These are the spring nights
When up from under a stone,
A grass blade pushes forth from the earth.
By permission of Translator, Kathryn Hellerstein,
Paper Bridges: Selected Poems of Kadya Molodowsky
Translated, introduced and edited by Kathryn Hellerstein, Wayne State University Press, 1999. By permission of translator.
FROYEN-LIDER
VII
In nekht azoyne frilingdike do,
Ven s’vakst unter a shteyn a groz fun dr’erd
Un s’bet der frisher mokh a grine kishn oys
Unter a sharbn fun a toytn ferd
Un ale glider fun a froy betn zikh tsu veytik fun geburt.
Un froyen kumen un leygn zikh vi kranke shof
Bay krenetses oyf heyln zeyer layb,
Un hobn shvartse penemer
Fun langyerikn dorsht tsum kinds geshrey.
In nekht azoyne frilingdike do,
Ven blitsn shnaydn oyf mit zilberne khalofim
Di shvartse erd,
Un froyen shvangere tsu vayse tishn fun shpitol
Kumen tsu mit shtile trit
Un shmeykhlen tsum nokh nit geborenem kind
Un efsher nokh tsum toyt.
In nekht azoyne frilingdike do,
Ven s’vakst unter a shteyn a groz fun dr’erd aroys.