WEEK 32
Sholem Ash, דער חינוך פֿון דער שול, The Dedication of the Synagogue from Kidesh-Hashem
Avrom Sutskever, אין מידבר סיני 10, From In the Sinai Desert X
Sholem Ash, Der khinekh fun der shul
2: 1And the LORD spoke unto Moses and unto Aaron, saying: 2‘The children of Israel shall pitch by their fathers’ houses; every man with his own standard, according to the ensigns; a good way off shall they pitch round about the tent of meeting.
For a biography of Sholem Asch in English ,go to Week 22. דער חינוך פֿון דער שול
פֿון קידוש־השם
אין מיטן דער שול איז געשטאַנען דער באַלעמער, אױסגעשניצט אױס האַרטן ניסהאָלץ די נעמען פֿון די צװעלף שבֿטים מיט זײערע דגלים. יעדער שבֿט האָט געהאַט זײַן דגל און זײַן קאָליר. יהודה, אַלס דער קעניג, האָט זיך געגלאַנצט אין גאָלד מיט דעם לײב צו פֿוסן. שמעון מיט זײַן אונטערטעניקע שטאָט שכם, װוּ עס האָבן זיך געהױבן די מױערן און טורעמס פֿון דער שטאָט, װאָס שמעון האָט אײַנגענומען פֿאַר די שאַנד פֿון זײַן שװעסטער. און געשװוּמען איז די שיף פֿון זבֿולון אין אַ ים פֿון זילבער. מיט גרינע שטײנער איז געװען אױסגעלייגט דער בליִענדער בױם, דער צײכן פֿון אשר. און געגאָסן אױס קופּער איז געװען די שלאַנג פֿון דן. און איבערן באַלעמער איז געהאַנגען אַ חופּה, װי אַ טיף־בלױע נאַכט, אין װעלכער עס האָבן זיך געפֿינקלט גאָלדענע שטערן. און די צװעלף מזלות פֿון חודש זײַנען אַרומגעשװוּמען אין די בלױע נאַכט, יעדער מזל איבער יעדן שבֿט. און אױפֿן באַלעמער זײַנען איצט געשטאַנען די בעל־בתים מיט די ספֿרי־תּורות אין די הענט, גרײט אַװעקצולייגן זײ אין דעם נײַעם הױז, װאָס זײ האָבן געבױט פֿאַר גאָט. צװישן די בעלי־בתים שטייט ר’ יעקבֿ כהן פֿון דײַטשלאַנד און דאָס ספֿר־תּורה איז דאָס אײנציקע, װאָס איז אים איבערגעבליבן פֿון זײַן צאָלרײַכער פֿאַמיליע און פֿון דער גאַנצער קהילה, װעלכע איז צערונען און אַנטרונען געװאָרן אין אַלע פֿיר עקן פֿון דער װעלט. און אָט שטעט ר’ ישראל מיטן ספֿר־תּורה פֿון דער שול פֿון שטאָט אַש. פֿאַרלאָרן געװאָרן זײַנען אין דער בהלה דאָס װײַב מיט די קינדער. איז ער געקומען קײן פּױלן זוכן זײ. װאָרום געזאָגט האָט מען אים, אַז פֿיל ייִדן פֿון ביימען זײַנען קײן פּױלן ניצול געװאָרן, האָט ער געװאַנדערט פֿון יאָרמאַרק צו יאָרמאַרק, ביז ער איז מיט זײַן קינד קײן זלאָטשעװ אָנגעקומען און דאָרט זיך באַזעצט.
און צװישן די אַלטע בעלי־בתים, זאַט מיט צרות, אױסגעפּרוּװטע אין פֿײַער פֿון קידוש־השם, מיט די ספֿר־תּורות פֿון די חרובֿ־געװאָרענע קהילות אין די הענט, איז געשטאַנען דער נײַער בעל־הבית, דער פּרנס הקהל ר’ מענדל, מיט דעם נײַעם ספֿר־תּורה, װאָס ער האָט שױן געלאָזט שרײַבן פֿאַר דער שול פֿון דער נײַער ייִדישער קהילה פֿון זלאָטשעװ. קײן מענטעלע באַפֿלעקט מיט בלוט פֿון קדושים און מיט טרערן פֿון אַנטלאָפֿענע טראָגט דאָס נײַע ספֿר־תּורהלע נאָך נישט.
The Dedication of the Synagogue
from Kidesh-Hashem by Sholem Asch
In the center of the synagogue stood the platform built of hard chestnut wood and carved with the names of the twelve tribes and their standards. Each tribe had its own flag and color. Judah, as the king was brilliant with gold, with the lion at his feet; Simeon was his captured city of Shechem, where rose the walls and towers of that city which he had conquered to avenge the shame of his sister; and the ship of Zebulon floated in a sea of silver; the blossoming tree, the symbol of Asher, was studded with green stones; out of copper was fashioned the serpent of Dan. And above the platform hung a canopy like the deep blue sky of the evening in which golden stars twinkled and the twelve signs of the Zodiac floated in the blue night, each over its corresponding tribe. On the platform there now stood the leading mean with the scrolls of the Torah in their arms, ready to place them in the new dwelling which they had built for the glory of God. Among them stands Reb Jacob Cohen from Germany, and the scroll which he holds is the only thing left to him of his numerous family and of the entire community which was scattered and dispersed to the four corners of the earth. And there stands Reb Israel with the scroll of the synagogue of the city of Asch. During the panic he had become separated from his wife and children, so he had come to Poland to look for them. For he had been told that many Jews from Bohemia had saved themselves in Poland. He had wandered from one fair to another until he came to Zlochov with his child and settled there.
And among these old worthies, rich with tribulations and tested in the fires of martyrdom, with the scrolls of the devastated communities in their arms, stood the new leader, the parnas of the community, Reb Mendel with a new scroll which had been written at his behest for the new community of Zlochov.
The new scroll has as yet no covering stained with the blood of martyrs and with the tears of fugitives.
Kiddush Ha-Shem, Tr. Rufus Learsi
der khinekh fun der shul
fun kidesh־hashem
in mitn der shul iz geshtanen der balemer, oysgeshnitst oys hartn nisholts di nemen fun di tsvelf shvotem mit zeyere dgolim. yeder shevet hot gehat zayn degl un zayn kolir. Yehude, als der kenig, hot zikh geglantst in gold mit dem leyb tsu fusn. shimen mit zayn untertenike shtot shkhem, vu es hobn zikh gehoybn di moyern un turems fun der shtot, vos shimen hot ayngenumen far di shand fun zayn shvester. un geshvumen iz di shif fun zvuln in a yam fun zilber. mit grine shteyner iz geven oysgeleygt der bliender boym, der tseykhn fun osher. un gegosn oys kuper iz geven di shlang fun Don. un ibern balemer iz gehangen a khupe, vi a tif-bloye nakht, in velkher es hobn zikh gefinklt goldene shtern. un di tsvelf mazoles fun khoydesh zaynen arumgeshvumen in di bloye nakht, yeder mazl iber yedn sheyvet. un oyfn balemer zaynen itst geshtanen di bal|-ebatim mit di sifre-|toyres in di hent, greyt avektsuleygn zey in dem nayem hoyz, vos zey hobn geboyt far got. tsvishn di baley|-batim shteyt r’ Yankev koyen fun daytshland un dos seyfer-|toyre iz dos eyntsike, vos iz im ibergeblibn fun zayn tsolraykher familye un fun der gantser kehile, velkhe iz tserunen un antrunen gevorn in ale fir ekn fun der velt. un ot shtet r’ Yisroel mitn seyfer-|toyre fun der shul fun shtot Ash. farlorn gevorn zaynen in der behole dos vayb mit di kinder. iz er gekumen keyn poyln zukhn zey. vorum gezogt hot men im, az fil yidn fun beymen zaynen keyn poyln nitsl gevorn, hot er gevandert fun yormark tsu yormark, biz er iz mit zayn kind keyn zlotshev ongekumen un dort zikh bazetst.
un tsvishn di alte baley|-batim, zat mit tsores, oysgepruvte in fayer fun kidesh-hashem, mit di sofre-|toyres fun di khorev|-gevorene kehiles in di hent, iz geshtanen der nayer balebos_, der parnes hakoyel r’ mendl, mit dem nayem seyfer-|toyre, vos er hot shoyn gelozt shraybn far der shul fun der nayer yidisher kehile fun zlotshev. keyn mentele baflekt mit blut fun kedoyshem un mit trern fun antlofene trogt dos naye sfr-|toyre|le nokh nisht.
Avrom Sutskever, In midber Sinay X
2: 1And the LORD spoke unto Moses and unto Aaron, saying: 2‘The children of Israel shall pitch by their fathers’ houses; every man with his own standard, according to the ensigns; a good way off shall they pitch round about the tent of meeting.
For a biography of Sutzkever in English and Yiddish, see Week 1.
אין מידבר סיני
X
און פּלוצעם קומען אױפֿן באַרג די שטערן,
צונױפֿגעװאַנדערט פּונקט װי מיר פֿון גלות.
באַנומענע פֿון ליכט, מיר זעען, הערן:
די מענטשן װערן אײנס מיט די מזלות.
און אויפֿן באַרג, דורך בליצנדיקער אימה,
אַ ייִנגל מיט אַ פֿאָן. ער גיט זי איבער
אַ האַנט, וואָס נעמט זי אויבן אַ געהיימע,
און זאַלבט מיט אייביקייט, און בענטשט דעם גיבור.
און װער עס האָט געזען די נאַכט אין סיני,
געדענקען װעט דער סיני אױך זײַן נאָמען.
און װער עס האָט געזען די פּראַכט אין סיני
װעט קענען טױזנט יאָר דערצײלן. אָמן.
אַבֿרהם סוצקעווער, אין מידבר סיני, 1957
From In the Sinai Desert
X
Avrom Sutzkever
Suddenly the stars burst into the mountain,
Having drifted back from exile just as we did.
Wrapped in light, we see, we hear:
The People have become one with their destiny
And on the mountains, through flashing terror
A lad with a flag. He delivers it
To a hand above that receives it mysteriously
And anoints the hero with eternity, and blesses him.
And whoever has seen night in the Sinai,
Sinai will remember his name.
And whoever has seen the glory in Sinai
Will be able to tell it for a thousand years. Amen.
Tr. David Hirsch and Roslyn Hirsch.
in midber sinay
X
un plutsem kumen oyfn barg di shtern,
tsunoyfgevandert punkt vi mir fun goles.
banumene fun likht, mir zeen, hern:
di mentshn vern eyns mit di mazoles.
un oyfn barg, durkh blitsndiker eyme,
a yingl mit a fon. er git zi iber
a hant, vos nemt zi oybn a geheyme,
un zalbt mit eybikayt, un bentsht dem giber.
un ver es hot gezen di nakht in sinay,
gedenken vet der sinay oykh zayn nomen.
un ver es hot gezen di prakht in sinay
vet kenen toyznt yor dertseyln. omeyn.
avrom sutskever, in midber sinay, 1957