THIS WEEK
Itsik Manger, בת־שבע, Bathsheba
Yitskhok Bashevis/I.B. Singer, פֿון „יענטל”, From Yentl the Yeshiva Boy
Kadye Molodovski, אין בלויען באַגינען 7, At Blue Dawn VII
Itsik Manger, Bas-sheve
21:15 If a man has two wives-one beloved and the other despised-and they bear him sons, the beloved one and the despised one, and the firstborn son is from the despised one. 16 Then it will be, on the day he [the husband] bequeaths his property to his sons, that he will not be able to give the son of the beloved [wife] birthright precedence over the son of the despised [wife]-the [real] firstborn son.
אַז אַ מאַן װעט האָבן צװײ װײַבער, אײנע אַ באַליבטע און אײנע אַ פֿאַרהאַסטע, און זײ װעלן אים געבערן זין, אי די באַליבטע 15 אי די פֿאַרהאַסטע, און דער זון דער בכָור װעט זײַן פֿון דער פֿאַרהאַסטער, 16 איז, אין דעם טאָג װאָס ער גיט ירושה זײַנע זין דאָס װאָס ער האָט קען ער ניט מאַכן פֿאַר דעם בכָור דעם זון פֿון דער באַליבטער איבער דעם זון פֿון דער פֿאַרהאַסטער, װאָס איז דער בכָור.
portrait by Arur Kolnik
For a biography of Itsik Manger in English and YIddish, click here.
בת־שבע
בת־שבֿע באַטראַכט דאָס פֿינגערל
װאָס פֿינקלט אין איר האַנט —
אױ, ס’איז נישט אַזױ דאָס פֿינגערל
װי דער מלך פֿונעם לאַנד.
אױ, ס’איז נישט אַזױ דאָס פֿינגערל
װי דאָס בריװעלע דערצו:
„דײַן פּנים, דײַן גאַנג, דײַן אײדעלער פֿאַסאָן,
זײ גיבן מיר נישט קײן רו.“
בת־שבֿע גײט צום שפּיגל צו:
— אַװדאי איז זי שײן,
נאָר װי קען זי, אַן אשת־איש,
צו דער באַשטעלונג גײן?
װאָס װעט זאָגן דער אַלטער שװער
און דער מאַן דער גענעראָל,
און װאָס װעט זאָגן גאָט אַלײן,
דער שומר פֿון ישראל?
זי לײענט איבער נאָך אַ מאָל דעם בריװ :
„אָ שײנקײט פֿון דער װעלט,
מיט גאָט ברוך-הוא בין איך ’פּער דו’
און איך טו װאָס מיר געפֿעלט;
אַז איך זינג פֿאַר אים מײַן תּהילים אָפּ,
איז ער מוחל מײַנע זינד;
און װאָס שײך אוריה, דײַן ליבן מאַן,
פֿאַרלאָז זיך אױף מיר, מײַן קינד.“
אַ פֿירהאַנג רױשט. װער גײט? װער גײט?
ס’איז נאָר דער װינט, נישט מײן ;
זי באַהאַלט דאָס פֿינגערל, דעם בריװ,
און לאָזט זיך לאַנגזאַם גײן
אַראָפּ אין גאָרטן. — די שטילע טריט
פֿאַרשלינגט דער געלער זאַמד,
נאָר פֿאַרן טױער אומגעריכט
אַ רױטע מאָנבלום פֿלאַמט
אַ לעצט ביסל בושה. זי עפֿנט די טיר
מיט איר קלײנער װײַסער האַנט.
אױ, ס’איז נישט אַזױ דאָס פֿינגערל,
װי דער מלך פֿונעם לאַנד.
מדרש איציק
BATHSHEBA
Bathsheba looks at the brilliant ring
She’s slipped onto her hand.
It isn’t the ring he sent that counts,
But the king who rules the land.
Ah, not the ring but the note he sent,
The note that makes her weep.
“Your face, your walk, your graceful ways
Have robbed me of my sleep.
Bathsheba looks in the mirror and sees
She’s lovely. That much is true,
But how can a faithful woman like her
Go to a rendezvous?
What of her aged father-in-law,
And her husband, the general?
And what about God? What will He say—
The Guardian of Israel?
Again, she reads the note. He writes,
“Your beauty is all I see.
As for God, we’ve worked things out.
I do what pleases me.
If I sing Him a psalm from time to time,
He forgives me all of my sins.
As for your husband . . . trust me, dear,
I’ll take good care of him.”
A curtain rustles. “What’s that? What’s that?”
It’s only the wind at play.
She hides the ring; she hides the note
And slowly makes her way.
Into the garden. Her slow steps
Are muffled by yellow sands;
But all at once, at the garden gate,
A scarlet moonbeam lands.
One final twinge of shame and then
She opens the door with her hand.
It isn’t the ring, the ring that counts,
But the king who rules the land.
Tr. Leonard Wolf, The World According to Itzik: Selected Poetry and Prose
Bas-sheve Bas-sheva batrakht dos fingerl vos finklt in ir hant --- oy, s’iz nisht azoy dos fingerl vi der meylekh funem land. oy, s’iz nisht azoy dos fingerl vi dos brivele dertsu: "dayn ponem, dayn gang, dayn eydeler fason, zey gibn mir nisht keyn ru.'' Bas-sheve geyt tsum shpigl tsu: --- avade iz zi sheyn, nor vi ken zi, an eyshes-|ish_, tsu der bashtelung geyn? vos vet zogn der alter shver un der man der generol, un vos vet zogn got aleyn, der shoymer fun Yisroel? zi leyent iber nokh a mol dem briv: "o sheynkayt fun der velt, mit got brukh-hu bin ikh ’per du’ un ikh tu vos mir gefelt; az ikh zing far im mayn tilem op, iz er moykhl mayne zind; un vos shayekh Urye, dayn libn man, farloz zikh oyf mir, mayn kind.'' a firhang roysht. ver geyt? ver geyt? s’iz nor der vint, nisht meyn; zi bahalt dos fingerl, dem briv, un lozt zikh langzam geyn arop in gortn. --- di shtile trit farshlingt der geler zamd, nor farn toyer umgerikht a royte monblum flamt a letst bisl bushe. zi efnt di tir mit ir kleyner vayser hant. oy, s’iz nisht azoy dos fingerl, vi der meylekh funem land. medresh itsik
Bashevis, fun “Yentl”
22:5 A woman shall not wear that which pertaineth unto a man, neither shall a man put on a woman’s garment; for whosoever doeth these things is an abomination unto the LORD thy God.
כ”ב: 5 אױף אַ פֿרױ זאָל ניט זײַן אַ בגד פֿון אַ מאַנספּאַרשױן, און אַ מאַנספּאַרשױן זאָל ניט אָנטאָן אַ קלײד פֿון אַ פֿרױ; װאָרום אַן אומװערדיקײט בײַ יהוה דײַן גאָט איז איטלעכער װאָס טוט דאָס.
For a biography of Isaac Bashevis Singer in English, click here.
פֿון „יענטל”
בײַ נאַכט איז אַנשל געלעגן בײַ דער אַלמנה אויפֿן באַנקבעט, אָבער ער האָט נישט געקענט אײַנשלאָפֿן. אָן אַ קאַפּאָטע, אָן הױזן, איז אַנשל װידער געװאָרן יענטל, אַ כּלה־מײדל װאָס האָט ליב אַ בחור, נאָר יענער איז אַ חתן מיט אַן אַנדערער. אפֿשר האָב איך אים געדאַרפֿט אַנטפּלעקן דעם אמת ?…
אָבער אַנשל האָט שױן נישט געקאָנט װערן קײן מײדל, אױסקומען אָן אַ בית־מדרש, אָן ספֿרים. אַנשל האָט געטראַכט אױסטערלישע טראַכטעכצער, אױפֿן ראַנד פֿון משוגעת. ער איז אײַנגעשלאָפֿן, זיך איבערגעוועקט מיט אַ צאַפּל. אין חלום איז ער געװען סײַ אַ מאַנצביל, סײַ אַ נקבֿה. ער האָט געטראָגן סײַ אַ קאַפֿטאַן, סײַ אַ לײַבסערדאַק. די צײַט האָט זיך געהאַט פֿאַרהאַלטן און אַנשל האָט זיך געשראָקן אַז װער װײסט? ער האָט געהאַט געלײענט אין מדרש תּלפּיות אַז אין אינדיע איז אַ נקבֿה געװאָרן טראָגעדיק אָן אַ זכר, בלױז פֿון גלוסטן צו אים… אַנשל האָט ערשט איצט באַנומען פֿאַר װאָס די תּורה פֿאַרבאָט אָנצוטאָן דאָס מלבוש פֿון צװײטן מין. נישט בלױז נאַרט מען דערמיט יענעם, נאָר אױך זיך אַלײן, אַ שטײגער װי די נשמה װאָלט זיך אָנגעקלײדט אין אַ פֿרעמדן קערפּער. מ’װערט װי אַ טומטום אָדער אַן אַנדרוגינוס…
From “YENTL THE YESHIVA BOY”
At night Anshel lay on his bench at the widow’s, unable to sleep. Stripped of gaberdine and trousers she was once more Yentl, a girl of marriageable age, in love with a young man who was betrothed to another. Perhaps I should have told him the truth, Anshel thought. But it was too late for that. Ashel could no go back to being a girl, could never again do without books and a study house. He lay there thinking outlandish thoughts that brought him close to madness. He fell asleep, then awoke with a start. In his dream he had been at the same time a man and a woman, wearing both a woman’s bodice and a man’s fringed garment. Yentl’s period was late and she was suddenly afraid . . . who knew? In Medresh Talpioth he had read of a woman who had conceived merely through desiring a man. Only now did Yentl grasp the meaning of the Torah’s prohibition against wearing the clothes of the other sex. By doing so one deceived not only others but also oneself. Even the soul was perplexed, finding itself incarnate in a strange body.
Tr. by Marion Magid and Elizabeth Pollet, Short Friday
fun “yentl”
bay nakht iz Anshl gelegn bay der almone oyfn bankbet,ober er hot nisht gekent aynshlofn. on a kapote, on hoyzn, iz Anshl vider gevorn yentl, a kale-meydl vos hot lib a bokher, nor yener iz a khosn mit an anderer. efsher hob ikh im gedarft antplekn dem emes ?… ober Anshl hot shoyn nisht gekont vern keyn meydl, oyskumen on a besmedresh, on sforim. Anshl hot getrakht oysterlishe trakhtekhtser, oyfn rand fun meshugas. er iz ayngeshlofn, zikh ibergevekt mit a tsapl. in kholem iz er geven say a mantsbil, say a nekeyve. er hot getrogn say a kaftan, say a laybserdak. di tsayt hot zikh gehat farhaltn un Anshl hot zikh geshrokn az ver veyst? er hot gehat geleyent in medresh Talpies az in indye iz a nekeyve gevorn trogedik on a zokher, bloyz fun glustn tsu im… Anshl hot ersht itst banumen far vos di toyre farbot ontsuton dos malbesh fun tsveytn min. nisht bloyz nart men dermit yenem, nor oykh zikh aleyn, a shteyger vi di neshome volt zikh ongekleydt in a fremdn kerper. m’vert vi a tumtem oder an androginus…
Kadye Molodovski In bloyen baginen VII
25:13 You shall not keep in your pouch two different weights, one large and one small. 14 You shall not keep in your house two different ephah measures, one large and one small. 15 [Rather,] you shall have a full and honest weight, [and] a full and honest ephah measure, in order that your days will be prolonged on the land which the Lord, your God, gives you. 16 For whoever does these things, whoever perpetrates such injustice, is an abomination to the Lord, your God.
כ”ה 13 זאָלסט ניט האָבן אין דײַן בײַטל צװײערלײ װאָגשטײענר, אַ גרעסערן און אַ קלענערן. 14 זאָלסט ניט האָבן אין דײַן הױז צװײערלײ אֵיפֿהס, אַ גרעסערע און אַ קלענערע. 15 אַ פֿול און ריכטיק געװיכט זאָל זײַן בײַ דיר; אַ פֿולע און ריכטיקע אֵיפֿה זאָל זײַן בײַ דיר; כּדי דײַנע טעג זאָלן זיך לענגערן אױף דער ערד װאָס יהוה דײַן גאָט גיט דיר. 16 װאָרום אַן אומװערדיקײט בײַ יהוה דײַן גאָט איז איטלעכער װאָס טוט דאָס – איטלעכער װאָס טוט אַן עװלה.
אין בלויען באַגינען
7
נעם אַ שטיין און גיב אַ וואָרף
צי אין שטאָט,
צי אין דאָרף,
וווּ ער זאָל ניט בלײַבן ליגן
ט’עמעצער געזאָגט ליגן.
און דעריבער קומען וואָלקנס איבער שטעטלעך און וועלדער,
און דעריבער ווילדע חיות רײַסן שעפֿעלעך אין פֿעלד,
און דעריבער קליינע קינדער וויינען שרײַען אין די נעכט,
און דעריבער ווינט און שטורעם דעכער אָרעמינקע ברעכט.
חשוונ|דיקע נעכט, ווילנע 1927
AT BLUE DAWN
VII
Pick up a stone and throw it
in the city
Or the countryside.
Wherever it may land,
Someone has told a lie.
And that’s why clouds come over towns and forests,
And that’s why wild beasts devour sheep in the fields,
And that’s why small children cry out in the nights,
And that’s why the wind breaks down the roofs of the poor.
By permission of translator
Tr. Kathryn Hellerstein, Paper Bridges: Selected Poems of Kadya Molodowsky, (bilingual)
in bloyen baginen VII
nem a shteyn un gib a vorf
tsi in shtot,
tsi in dorf,
vu er zol nit blaybn lign
t’emetser gezogt lign.
un deriber kumen volkns iber shtetlekh un velder,
un deriber vilde khayes raysn shefelekh in feld,
un deriber kleyne kinder veynen shrayen in di nekht,
un deriber vint un shturem dekher oreminke brekht.
kheshvn|dike nekht, vilne 1927