THIS POST IS COMPLETE EXCEPT FOR THE READING OF THE 2 POEMS BY GLATSHTEYN. CHECK BACK ON SUNDAY.
THIS WEEK
Yankev Glatshteyn, אױפֿן באַרג, Moses on the Mountain
Yankev Glatshteyn, משה רבנו, Our Teacher Moses
Mark Varshavski, אױפֿן פּריפּעטשיק, Afn Pripetshik (On the Fireplace/Oven)
31: 1And Moses went and spoke these words unto all Israel. 2And he said unto them: ‘I am a hundred and twenty years old this day; I can no more go out and come in; and the LORD hath said unto me: Thou shalt not go over this Jordan.
ל”א 1 און משה איז געגאַנגען, און האָט גערעדט די דאָזיקע װערטער צו גאַנץ ישׂראל. 2 און ער האָט צו זײ געזאָגט: אַ מאַן פֿון הונדערט און צװאַנציק יאָר בין איך הײַנט; איך קען ניט מער אַרױסגײן און אַרײַנגײן; און גאָט האָט צו מיר געזאָגט: װעסט ניט אַריבערגײן דעם דאָזיקן יַרדן.
For a biography of Yankev Glatshteyn in Yiddish and English, see Week 4.
We are offering two poems about Moishe Rabeynu by Glatshteyn that relate to this passage.
די פֿרייד פֿון ייִדישן וואָרט, 1961
MOSES ON THE MOUNTAIN
We two alone on the mountain.
The partition of the fire-wheel
is extinguished,
the ash of your mercy glows
like a paternal eye.
I never had time to question you,
harnessed as I was with missions
on the rough roads.
I was always your subject.
Like fresh rain on Mount Nebo
your decree falls upon me now
with wisdom, with justice.
A thin smoke silvers
from the burning bush.
My sadness is so close to me.
I feel your warm breath
like a kiss
on my dead face.
Tr. Etta Blum, Jacob Glatstein, Poems, Tel-Aviv, 1970
mir beyde aleyn oyfn barg,
di mekhitse fun fayerrod
iz farloshn, s’glit dos ash
fun dayn genod
vi a foterlekh oyg.
kh’hob keyn mol keyn tsayt nisht gehat
dikh optsufregn
mit ayngeshpanter shlikhes
oyf di harbe vegn.
ikh bin tomed geven dayn knekht.
itster falt dayn gzar oyf mir
mit tsedek, mit gerekht,
vi yunger regn oyfn Nevo.
fun dorn-fayer
zilbert zikh a diner roykh.
s’iz der troyer mayner noent azoy,
un kh’shpir oyf mayn toytn ponem
vi a kush
zayn varemen hoykh.
di freyd fun yidishn vort, 1961
משה רבנו
משה רבנו וואָס איז אין לאַנד ניט אַרײַן
האָט זיך דערװאַרט אױף אַ גרױסער זכיה
װער פֿירט דאָס גאַנצע טױטע ייִדישע פֿאָלק
אין צוגעזאָגטן לאַנד אַרײַן?
משה רבנו.
ער, דער פּאַסטעך פֿון זײַן שװערס שאָף,
האָט זיך אױפֿגעהױבן פֿון אַ לאַנגען שלאָף.
װער זאַמלט איצט אײַן
דאָס גאַנצע טױטע פֿאָלק פֿון אַלע עקן װעלט ?
משה רבנו.
דאָס לאַנד איז קלײן.
אָבער פֿאַר זײ שטרעקט זיך דאָס הײליקע לאַנד
און װערט גרעסער און ברײטער.
װער פֿירט איצט געטרײַ די טױטע ייִדן ?
משה רבנו.
און דו, לעבעדיקער יהושע בן נון,
גײ אַװעק אָן אַ זײַט.
מאַך אַ װאַרע, שטעל אָפּ די זון.
פֿאַרהאַלט די צײַט.
לאָז אַרײַן די טױטע ייִדן.
װער צײלט די טױטע אידן,
צי ס’פֿעלט חלילה נישט אײנער?
משה רבנו.
מײַן טאַטע פֿאַרמאַכט ס’משניות,
נעמט די מאַמע בײַ דער האַנט,
און פֿאַרנײגנדיק זיך מעשׂה קאַװאַליער,
זאָגט ער:
„ייִטע ראָכעשי, מיר גײען אין ייִדישן לאַנד“
און בײדע גיבן אַ ליכטיקן װוּנק צו מיר.
און דו, חכם־עתּיק, האָסט נישט געגלײבט.
בײַ דער מאַמען לײַכטן קלוגע טרערן.
זעסט שױן, אַפֿילו ס’װײַבערישע טײַטש־חומש
מוז מקױם װערן.
דעם טאַטנס שאָטן, ניו־יאָרק, 1953
OUR TEACHER MOSES
Our Teacher Moses, who didn’t get into The Land,
Was awarded a great honor.
Who leads the whole dead Jewish people
Into the Promised Land?
Our Teacher Moses.
He, the shepherd of his father-in-law’s flock,
Woke up from a long sleep.
Who gathers now
The whole dead people from all the corners of the world?
Our Teacher Moses.
The land is small.
But at their feet the Holy Land spreads
And grows bigger and wider.
Who now faithfully leads the dead Jews?
Our Teacher Moses.
And you, the living Joshua Ben-Nun,
Stand aside.
Make way, stay the sun.
Stop time.
Let in the dead Jews.
Who is counting the dead Jews,
Lest one be missing?
Our Teacher Moses.
My father closes his Mishnah-book,
Takes mother’s arm,
And bowing gallantly,
He says:
“Yitte-Rokheshi dear, we are going to the Jewish Land”
And both wink at me, with a spark—
And you, wise guy, didn’t believe.
Clever tears gleam in my mother’s eyes.
You see even the women’s Yiddish Bible
Must come true.
Tr. B. and B. Harshav, American Yiddish Poetry
Moyshe Rabeynu
Moyshe rabeynu vos iz in land nit arayn
hot zikh dervart oyf a groyser zkhiye
ver firt dos gantse toyte yidishe folk
in tsugezogtn land arayn?
Moyshe rabeynu.
er, der pastekh fun zayn shvers shof,
hot zikh oyfgehoybn fun a langen shlof.
ver zamlt itst ayn
dos gantse toyte folk fun ale ekn velt ?
Moyshe rabeynu.
dos land iz kleyn.
ober far zey shtrekt zikh dos heylike land
un vert greser un breyter.
ver firt itst getray di toyte yidn?
Moyshe rabeynu.
un du, lebediker Yeshue ben nun,
gey avek on a zayt.
makh a vare, shtel op di zun.
farhalt di tsayt.
loz arayn di toyte yidn.
ver tseylt di toyte idn,
tsi s’felt kholile nisht eyner?
Moyshe rabeynu.
mayn tate farmakht s’m|shney_|uT,
nemt di mame bay der hant,
un farneygndik zikh mayse kavalyer,
zogt er:
"Yite Rokheshi, mir geyen in yidishn land''
un beyde gibn a likhtikn vunk tsu mir.
un du, khokhem-atek, host nisht gegleybt.
bay der mamen laykhtn kluge trern.
zest shoyn, afile s’vayberishe taytsh-khumesh
muz meuyem vern.
dem tatns shotn, nyu-york, 1953
Afn Pripetshik by Mark Varshavski, sung by Sender Botwinik
31:12 Gather the people—men, women, children, and the strangers in your communities—that they may hear and so learn to revere your God יהוה and to observe faithfully every word of this Teaching. 13 And that their children, who have not known, may hear, and learn to fear יהוה your God, as long as ye live in the land whither ye go over the Jordan to possess it.’
12 זאַמל אײַן דאָס פֿאָלק, די מענער און די װײַבער און די קלײנע קינדער, און דײַן פֿרעמדן װאָס אין דײַנע טױערן, כּדי זײ זאָלן הערן, און כּדי זײ זאָלן לערנען, און מוֹרא האָבן פֿאַר יהוה אײַער גאָט, און היטן צו טאָן אַלע װערטער פֿון דער דאָזיקער תּוֹרה; 13 און זײערע קינדער װאָס האָבן ניט געװוּסט, זאָלן הערן, און לערנען מוֹרא צו האָבן פֿאַר יהוה אײַער גאָט אַלע טעג װאָס איר לעבט אױף דער ערד װאָס איר גײט אַריבער דעם יַרדן אַהין, זי צו אַרבן.
For a biography of Mark Warshawsky in English, click here.
Afn Pripetshik is probably the most well-known and beloved Yiddish song, perhaps because it tells of the Jewish connection to learning and teaching the children.
אױפֿן פּריפּעטשיק
אױפֿן פּריפּעטשיק ברענט אַ פֿײַערל,
און אין שטוב איז הײס.
און דער רבי לערנט קלײנע קינדערלעך
דעם אַלף-בית.
רעפֿרײן:
זעט זשע, קינדערלעך, געדענקט זשע, טײַערע,
װאָס איר לערנט דאָ,
זאָגט זשע נאָך אַ מאָל און טאַקע נאַך אַ מאָל:
קמץ-אַלף: אַ!
לערנט, קינדער, מיט גרױם חשק,
אַזױ זאָג איך אײַך אָן,
װער ס’װעט גיכער פֿון אײַך קענען עבֿרי,
דער באַקומט אַ פֿאָן.
אַז איר וועט, קינדער, עלטער ווערן,
װעט איר אַלײן פֿאַרשטײן,
װפֿל אין די אותיות ליגן טרערן,
און וױ פֿיל געװײן.
אַז איר װעט, קינדער, דעם גלות שלעפּן,
אױסגעמוטשעט זײַן,
זאָלט איר פֿון די אותיות כּוח שעפּן,
קוקט אין זײ אַרײַן!
Afn Pripetshik*
A fire burns in the oven
and the room is warm
and the teacher is teaching little children
the alphabet.
Refrain:
Look, children; remember, dear ones
what you are learning here,
Say it again and again,
komets-alef, ‘o’.
Study eagerly, children,
I promise you this,
the one of you who understands Hebrew fastest
will get a flag.
Children, when you will grow older
you will understand
how many tears are contained in these letters,
and how much weeping.
Children, when you bear the burden of exile
and are completely worn out,
may you draw strength from these letters.
Look to them!
Tr. David Forman
A pripetshik is part of a large stone or masonry oven used for cooking but also for heating, often with an extended area where one could sit or even lie to warm oneself.
Oyfn Pripetshik
Oyfn pripetshik brent a fayerl,
Un in shtub iz heys.
Un der rebe lernt kleyne kinderlekh
Dem alef-beyz.
Refrain:
Zet zhe, kinderlekh, gedenkt zhe, tayere,
Vos ir lernt do,
Zogt zhe nokh a mol un take nokh a mol:
Komets-alef: o!
Lernt, kinder, mit groys kheyshek,
Azoy zog ikh aykh on,
Ver s’vet gikher fun aykh kenen ivre,
Der bakumt a fon.
Az ir vet, kinder, elter vern,
Vet ir aleyn farshteyn,
Vifl in di oysyes lign trern,
Un vi fil geveyn.
Azir vet, kinder, dem goles shlepn,
Oysgemutshet zayn,
Zolt ir fun di oysyes koyekh shepn,
Kukt in zey arayn!