This post is almost complete. Just missing are the transliteration and audio for Sholem Aleichem. This ends the cycle of weekly sedres. I will continue to post but not every week and not as much. Please check back from time to time, both to see if anything new has been added and just to reread works previously posted. Thank you so much for following this blog. And, if you have any works to suggest, please do. A gut kvitl.

THIS WEEK
Rokhl Korn, כ’בין פֿאַרשווענדעריש, I’m Still Extravagant
Meylekh Ravitsh, אַ שבת מיט געזאַנג און מיט טױט, A Shabes with Song and with Death
Sholem Aleykhem, די צװאה פֿון שלום־עליכם, Excerpts from Sholem Aleichem’s Last Will and Testament

Rokhl Korn, Kh’bin farshvenderish

34 1And Moses went up from the plains of Moab unto mount Nebo, to the top of Pisgah, that is over against Jericho. And the LORD showed him all the land, even Gilead as far as Dan; 2and all Naphtali, and the land of Ephraim and Manasseh, and all the land of Judah as far as the hinder sea; 3and the South, and the Plain, even the valley of Jericho the city of palm-trees, as far as Zoar. 4And the LORD said unto him: ‘This is the land which I swore unto Abraham, unto Isaac, and unto Jacob, saying: I will give it unto thy seed; I have caused thee to see it with thine eyes, but thou shalt not go over thither.’ 5So Moses the servant of the LORD died there in the land of Moab, according to the word of the LORD.

1 און משה איז אַרױפֿגעגאַנגען פֿון די פּלױנען פֿון מוֹאָבֿ צום באַרג נבֿוֹ, אױפֿן שפּיץ פּסגָה װאָס אַקעגן יריחוֹ; און גאָט האָט אים געװיזן דאָס גאַנצע לאַנד גִלעָד ביז דָן; 2 און גאַנץ נפֿתּלי און דאָס לאַנד אפֿרים און מנשה, און דאָס גאַנצע לאַנדיהודה ביז דעם הינטערשטן ים. 3 און דעם דָרום, און די [יַרדן]-געגנט, דעם טאָל פֿון יריחוֹ, דער שטאָט פֿון טײטלבײמער, ביז צוֹעַר. 4 און גאָט האָט צו אים געזאָגט: דאָס איז דאָס לאַנד װאָס איך האָב געשװאָרן צו אַבֿרהמען, צו יצחקן, און צו יעקבֿן, אַזױ צו זאָגן: צו דײַן זאָמען װעל איך עס געבן. איך האָב דיך געלאָזט זען מיט דײַנע אױגן, אָבער אַהין אַריבערקומען װעסטו ניט. און משה דער קנעכט פֿון גאָט איז דאָרטן געשטאָרבן, אין לאַנד מוֹאָבֿ, לױט דעם מױל פֿון גאָט.

For a biography of Rokhl Korn in English, click here.
For a biography of Rokhl Korn in Yiddish, click here.

34: 8 And the Israelites bewailed Moses in the steppes of Moab for thirty days. The period of wailing and mourning for Moses came to an end.

כ’בין פֿאַרשווענדעריש

כ’בין פֿאַרשווענדעריש נאָך אַלץ ווי פֿריִער
מיט דער צײַט, וואָס מיר איז באַשערט,
כאָטש מע דאַרף שוין טראַכטן פֿון תּכלית
פאַר די לעצטע טעג אױף דער ערד.

און כאָטש כ’װײס שױן װעגן פֿאַרשװערונג
קעגן מיר פון אַ יעדער שעה,
מאַך איך דעם אָנשטעל, אַז אַלץ איז
װי בײַם באַגינען — העל־בלאָ.

כ’דערטרױם זיך צו װעלטן געאַנטע
בײַם ראַנד פֿון נעכט און פון טעג,
װעלטן מיט שװײַגן געזאַלבטע,
װאָס צעעפֿ’נען אַ זילבערנעם װעג.

מיטן װעג קומט מיר עמעץ אַנטקעגן
מיט שטילע, מיט באָרװעסע טריט
און פֿירט מיך צו װאַרטנדע פּלײנען,
װי צום ערשטן װאָרט פֿון אַ ליד.
17 מײַ 1972 פֿאַרביטענע וואָר, תּ”א, 1977

I’M STILL EXTRAVAGANT

I’m still extravagant
with the time fated to me,
though it’s time to think about dealing
with last days on earth.

And though I already know
every hour conspires against me,
I pretend all is as it was
at the start—clear blue.

I dream myself through to worlds intuited
at the margin of nights and days,
worlds anointed with silence
opening a silver path.

Someone comes toward me on the path,
barefoot, without a sound
and leads me to plains waiting
like the first word of a poem.
17 May 1972
By permission of translator  c 2025  Seymour Levitan

Kh’bin farshvenderish

kh’bin farshvenderish nokh alts vi frier
mit der tsayt, vos mir iz bashert,
khotsh me darf shoyn trakhtn fun takhles
par di letste teg oyf der erd.

un khotsh kh’veys shoyn vegn farshverung
kegn mir fun a yeder sho,
makh ikh dem onshtel, az alts iz
vi baym baginen --- hel-blo.

kh’dertroym zikh tsu veltn geante
baym rand fun nekht unfun teg,
veltn mit shvaygn gezalbte,
vos tseef’nen a zilbernem veg.

mitn veg kumt mir emets antkegn
mit shtile, mit borvese trit
un firt mikh tsu vartnde pleynen,
vi tsum ershtn vort fun a lid.
       17 may 1972 Farbitene vor, T"A, 1977

Meylekh Ravitsh, A Shabes mit gezang un mit toyt

און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן באַװײנט משהן אין די פּלױנען פֿון מוֹאָבֿ דרײַסיק טעג, ביז די טעג פֿון טרױער-געװײן נאָך משהן האָבן זיך געענדיקט.

To read a biography of Meylekh Ravitsh in English, click here.
To read a biography of Meylekh Ravitsh in Yiddish, click here.

אַ שבת מיט געזאַנג און מיט טױט
  פֿון דאָס מעשׂה־בוך פֿון מײַן לעבן, באַנד 1

        געװעזן איז עס אין אַ שפּעט־זומערדיקן שבת און דער שבת האָט זיך

עפּעס געשטעלט זײער און זײער אַ פֿרײלעכער. זעלטן גוט אױפֿגעלײגט

איז אױפֿגעשטאַנען באַלד אין דער פֿרי דער טאַטע. ער האָט זיך צוגעזונגען

אַ ניגון — טאַקע אַן אומעטיקן ניגון, קײן אַנדערן האָט ער נישט געקענט

— אָבער דאָס צעזינגען אַלײן איז שױן געװען אַ סימן פֿון פֿרײלעכקײט.

פֿריש און געשמאַק מיט אַ מראה און אַ ריח פֿון אַ גרױסן, צײַטיקן עפּל האָט

געשײַנט די זון. צו פֿרי איז נאָך געװען — האָט אונדז, די צװײ ייִנגלעך —

12 און 13 יאָר, דער דריטער אין נאָך נישט געװעזן אױף דער װעלט —

דער טאַטע גענומען אױף אַ שפּאַציר אין פֿעלד אַרײַן. אַרײַנכאַפּן נאָך

אַ שטיקל זומער. אױפֿן װעג איז אונדז אַנטקעגנגעקומען דער בריװ־טרע־

גער מיט אַ טעלעגראַמע, אָבער זי איז געװעזן אַדרעסירט צום זײדן. געפֿירט

האָט זיך אין דער משפּחה, אַז טעלעגראַמעס פֿלעגט מען עפֿענען אײנער

פֿאַרן צװײטן. דאָס מאָל האָט אָבער דער טאַטע, זײַענדיק זיכער, אַז דאָס

איז אַ מיסחר־דעפּעשע, געהײסן דעם בריװ־טרעגער אָפּטראָגן דאָס שטיקל

פּאַפּיר װוּ עס באַלאַנגט. און מיר זענען װײַטער געגאַנגען און דער טאַטע

האָט אונדז אין פֿעלד אױפֿגעקלערט אַלערלײ זאַכן פֿון דער נאַטור. ער

האָט געשטאַמט פֿון אַ דאָרף, ביז זײַן חתונה געװעזן אױפֿגעכאָװעט אין

אַ גרױסן גוט. און אָט גײען מיר שױן צוריק פֿון פֿעלד, װײַל עס װערט

שפּעטלעך צום דאַװענען. דער טאַטע טוט אָן די לײַכט־זומערדיקע שבת־

דיקע מלבושים, נעמט דעם טלית, דאָס שטרײַמל — ביז דער ערשטער

װעלט־מלחמה האָט ער, זײַן שװער צוליב, אָבער מיט גרױס

כּעס, געטראָגן אַ שטרײַמל אום שבת — טוט אים אָן אַ ביסל זײַטיק, כװאַטסקע, װײַל

ער איז געװעזן גוט אױפֿגעלײגט און מיר גײען אין בית־המדרש.

     געשמאַק און זינגעװדיק האָט געדאַװנט דער טאַטע און מיר — מיט.

און ביז צו אױסנעמענס איז אַלץ געגאַנגען כּשורה. נאָר בײַם אױסנעמענס איז עפּעס געשען און די

נעענטערע באַלעבאַטים פֿון דער מיזרח־װאַנט און

קרובֿים, װאָס זענען געזעסן װײַטער, האָבן עפּעס גענומען קוקן אױפֿן

טאַטן. דער טאַטע אַלײן האָט עס נישט באַמערקט, נאָר מיר — קינדער

— האָבן עס שױן יאָ באַמערקט. װײַל אױך אױף אונדז האָט מען עפּעס

גענומען קוקן. און אַז דער טאַטע איז, אַ פֿרײלעכער, אַהײמגעקומען, האָט

אױך די מאַמע עפּעס געקוקט מאָדנע. און דער טאַטע האָט געװאָלט זי

פֿרײלעך מאַכן און געבעטן, אַז זי זאָל אים זינגען אַ פּױליש ליד, װאָס זי

האָט אים געזונגען, װען זײ זענען געװעזן חתן־כלה. — װאָס עפּעס דװקא

הײַנט? — האָט די מאַמע מיט שרעק געקוקט אױפֿן טאַטן. — אַזױ;

דװקא הײַנט! און פֿאַר װאָס נישט דװקא הײַנט? געװײנטלעך זענען

שבת נאָכמיטיק אַרײַנגעקומען קרובים אױף אַ גלעזל טײ, נאָר הײַנט איז

קײנער נישט געקומען. און אױך די װענט האָבן שױן גענומען קוקן פֿאַר־

װוּנדערט אױפֿן טאַטן. און אױך מיר, קינדער, האָבן גענומען קוקן, כאָטש

מיר האָבן גאָרנישט פֿאַרשטאַנען, װאָס דאָ קומט פֿאָר.

      און פֿאָרגעקומען איז אַ סך. די טעלעגראַמע, װאָס דער טאַטע האָט

נישט געלאָזט עפֿענען, האָט אַנטהאַלטן אַזאַ ידיעה: — פֿראָיִמס גו־

טער געשטאָרבן זאָל ער זאָגן קדיש… אָבער װער איז „גוטער“? די

מוטער, דער פֿאָטער, אַ ברודער? עס איז געװעזן אַ טעות אין דער דעפּע־

שע. האָט מען צוריקדעפּעשירט און געפֿרעגט און בכלל געװאַרט מיט

דער ידיעה פֿאַרן אָבל, װײַל עס איז געװעזן שבת. און פֿאַרנאַכט איז אָנ־

געקומען אַן ענטפֿער, אַז געשטאָרבן איז די מוטער, מײַן באָבע. דער טאַ־

טע האָט זײַן מאַמען פֿאַרגעטערט. נישט געװעזן קײן טאָג ער זאָל װעגן

איר נישט רעדן. און אַז ער האָט, צוליבן גוטן מוט, אױפֿגעזוכט הײַנט

דעם לעצטן בריװ פֿון זײן געליבטער מאַמען (ראַצה — האָט די באָבע

געהײסן) — האָט די מאַמע געקוקט אױף אים מיט דערשראָקענע, גרױסע

אױגן. נאָר ער האָט אױף דער מאַמען נישט צוריקגעקוקט און נאָר געזונ־

גען אַ פֿאַרבענקטן, מתיקותדיקן ניגון. און װײַל קײנער איז צו גאַסט נישט

געקומען איז דער טאַטע אַלײן אַראָפּגעגאַנגען זיך אַביסל דורכשפּאַצירן

פֿאַרן שבתדיקן נאָכמיטיק־שלאָף. מיר האָבן אַראָפּגעקוקט פֿון פֿענצטער,

געזען װי דער טאַטע גײט און האַלט די הענט פֿאַרלײגט אױף הינטן, דעם

קאָפּ אין דער הױך און זינגט זיך. נאָר קײנער גײט צו אים נישט צו. גײט

ער אַלײן און זעט נישט, אַז אַלע קוקן אױף אים.

       נאָכן געשמאַקן שלאָף — און געשלאָפֿן איז ער הײַנט לענגער —

איז ער אַװעק צו מינחה־מעריבֿ אין שיל אַרײַן. צו מינחה־מעריבֿ פֿלעגט ער

אונדז נישט מיטנעמען. װאָס עס דאַרף איצט קומען, האָט די מאַמע גע־

װוּסט. אונדז האָט זי גאָרנישט געזאָגט און מיר זענען געװעזן צו פֿיל

דערשראָקן — צו פֿרעגן. די מאַמע איז צוגעגאַנגען צום פֿענצטער און גע־

װאַרט. זי איז געשטאַנען און האָט געציטערט און אױך מיר זענען געשטאַ־

נען און אױך די דינסט. און געשען איז אַזױ:

     באַלד נאָך מינחה־מעריבֿ איז צום טאַטן צוגעגאַנגען זײַנער אַ נאָענ־

טער פֿרײַנד, װעמען ער האָט גערן געהאַט, און דעריבער האָט מען אים

די שליחות מצד דער משפּחה געגעבן, און האָט אים געזאָגט: — פֿראָיִם,

דײַן מאַמע איז שױן נישטאָ! — און די ייִדן האָבן גענומען דעם טאַטן

בײַ די הענט און האָבן אים אַהײמגעפֿירט. און אָט זעען מיר װי דאָס גע־

זעמל גײט און דער טאַטע אין מיטן. עס איז שױן געװעזן פֿינצטערלעך,

נאָר מיר זעען גענױ. דער טאַטע גײט מיט אױפֿגעהױבענע הענט און ער

רעדט כסדר און כסדר „הימלען! מײַן מאַמע איז געשטאָרבן!“. און אָט

פֿירט מען אים שױן אױף די טרעפּ און די טיר שטײט שױן ברײט אָפֿן

און די מאַמע נישט װײַט און דער טאַטע ברעכט צוזאַמען און מען הױבט

אים אױף און מען זעצט אים אױף אַ פֿוסבענקעלע און מען טוט אים אױס

די שיך און ער קוקט מיט ברײט־צעעפֿנטע אױגן אױף אַלע אַרום. און

אױף אונדז, זײַנע קינדער, און פּלוצלינג גיט ער אַ טיפֿן זיפֿץ און  ער

קוקט װי משוגע און ער זאָגט: — הימלען! בעסער װאָלט איך אַ זון פֿאַר־

לױרן! — און ער פֿאַלט װידער אין אַ לאַנגן חלשות. קײן מאָל האָט ער

מער דאָס װאָרט נישט געזאָגט — נאָר דאָס װאָרט איז שױן מער נישט

געשטאָרבן אין דער משפּחה. אַלע האָבן עס געדענקט. אַלע האָבן עס גע־

װוּסט, אַז דער צװײטער געדענקט. נאָר קײנער האָט עס קײן מאָל נישט

געזאָגט. אין פֿערצן יאָר אַרום האָט דער טאַטע פֿאַרלױרן זײַן עלטסטן זון.

אָבער װאָס זענען פֿערצן יאָר אין פּנים פֿון אַ װאָרט, װאָס איז אײביק

און װאָס איז אַרױסגעזאָגט געװאָרן אין אַ רגע פֿון טיפֿסטער השתפּכות

הנפֿש? — אױפֿן דריטן טאָג האָט דער טאַטע אַרײַנגעלײגט ערד אין די

שיך און געפֿאָרן קײן סטאַניסלע צו זײַן משפּחה, אָפּצוזיצן מיט זײ צו־

זאַמען די רעשט פֿון דער שיבֿעה. און אָט אַזױ האָט זיך געענדיקט אפֿשר

דער זינגעװדיקסטער שבת אין אונדזער, לרובֿ אומעטיקער משפּחה.

A SHABES WITH SONG AND WITH DEATH
from The Storybook of My Life, Vol. 1

It was a late summer’s Shabes and it seemed to be a very very happy one. My father got up in the morning in an unusually good mood. He sang a nign to himself—actually a sad nign, for he didn’t know any others—but this outburst of song was in and of itself a sign of joyfulness. The sun shone fresh and delicious with the look and fragrance of a big, ripe apple. It was still very early so father took us—the two boys, 12 and 13 years old, the third was not yet in this world—on a walk in the field. To  seize another little bit of summer. On the way the mailman came towards us with a telegram, but it was addressed to my grandfather. It was our family practice that one person opened the telegram for the other. This time, however, Father, feeling certain that this was a business dispatch, told the mailman to deliver the paper where it belonged. And so we walked on, Father explaining to us all sorts of things we saw in nature. He came from a village, and until his marriage he had been brought up on a big estate. And now we are walking back from the field because it’s getting late to pray. Father puts on his light summery Sabbath clothes, takes his tales, his shtrayml—until the First World War he wore a shtrayml on Shabes because of his father-in-law, but he resented doing so. He puts it on a bit to the side, jauntily, because he was in a good mood and we go to the beys-medresh.

Melodiously and with great relish Father prayed and we—with him. And until the Torah was taken out everything went smoothly. But as it was being taken out something happened and his more intimate acquaintances sitting at the Eastern Wall and relatives who sat further away, somehow p. 338 began looking at Father. Father himself didn’t notice it, but we children did, because people began looking at us, too. And when Father came home, in such a cheerful mood, Mother, too, gave him a strange look. And Father wanted to make her cheerful, and asked her to sing him a Polish song that she had sung to him when they were engaged. “But why today?” Mother looked with terror at father. “Why not; yes, today! And why not today?”

Usually relatives would stop by on Saturday afternoons for a glass of tea, but today nobody came. The walls, too, began looking at Father with bafflement, and we children also started looking, although we did’t understand what was happening here at all.

And a lot happened. The telegram that Father didn’t let anyone open contained this information, “Froim’s Gother died, he should say Kadesh…” But who is “Gother?” His mother, his father, a brother? There was a mistake in the telegram. So they wired back and asked and just waited with the information for the mourner because it was Shabes. And in the evening an answer arrived, that the deceased was his mother, my grandmother. My father idolized his mother. Not a day went by that he didn’t speak about her. And when he, because of his good mood that day, had just looked for and found his beloved mother’s the last letter from (Ratse was my grandmother’s name) Mother looked at him with great fearful eyes. But he didn’t return Mother’s gaze and simply sang a nign full of longing and sweetness. And because no one came to visit, Father went out for a little stroll before his Sabbath afternoon nap. Looking down from the window, we saw Father walking and holding his hands crossed behind him, his head held high and singing to himself. But nobody comes up to him. So he walks alone and doesn’t see that everybody is looking at him.

p. 339 After a sound sleep—and today he slept longer than usual—he went off to Minkhe-Mayrev in the synagogue. He didn’t used to take us to these evening prayers. Mother knew what was going to happen now. She didn’t tell us anything and we were too afraid—to ask. Mother went up to the window and waited. She stood and trembled and we and the maid stood there as well. And this is what happened:

Right after the evening prayers Father went over to the house one of his very close friends, whom he was very fond of, and who therefore was given this mission by the family, and he said to him, “Froim, your mother is no longer here!” And the other people took Father by his hands and led him home. And now we see this little group walking with Father in the middle. It was already getting dark, but we see everything exactly. Father is walking with his ams raised and he is talking continually, “Hear, oh heavens! My mother has died!”

And now he is being led up the stairs and the door is already open wide and Mother is not far away and Father collapses and he’s lifted up and seated on a footstool and somebody takes off his shoes and he peers, eyes wide open, at everybody around, and at us, his children, and suddenly he gives a deep sigh and he looks as if crazed, and says, “Oh, heavens! Better I should lose a son!” And he falls faint once again for a long time. Never again did he say that word—but in our family that word never died. Everybody remembered it. Everybody knew that everybody else remembered. But nobody ever said it. Fourteen years later Father lost his oldest son. But what are fourteen years in the face of a word, which remains forever, and which was said in a moment of the deepest outpouring of the heart? 

On the third day father put earth in his shoes and travelled to Stanisle to his family, to sit shive with them for the remaining days.And this is how perhaps the most melodious Shabes our often sad family ever had ended.

a shabes mit gezang un mit toyt

gevezn iz es in a shpet-zumerdikn shabes un der shabes hot zikhepes geshtelt zeyer un zeyer a freylekher. zeltn gut oyfgeleygtiz oyfgeshtanen bald in der fri der tate. er hot zikh tsugezungen a nign — take an umetikn nign, keyn andern hot er nisht gekent — ober dos tsezingen aleyn iz shoyn geven a simen fun freylekhkayt. frish un geshmak mit a mare un a reyekh fun a groysn, tsaytikn epl hot geshaynt di zun. tsu fri iz nokh geven — hot undz, di tsvey yinglekh —12 un 13 yor, der driter in nokh nisht gevezn oyf der velt —der tate genumen oyf a shpatsir in feld arayn. araynkhapn nokh a shtikl zumer. oyfn veg iz undz antkegngekumen der briv-treger mit a telegrame, ober zi iz gevezn adresirt tsum zeydn. gefirt hot zikh in der mishpokhe, az telegrames flegt men efenen eyner farn tsveytn. dos mol hot ober der tate, zayendik zikher, az dos iz a miskher-depeshe, geheysn dem briv-treger optrogn dos shtikl papir vu es balangt. un mir zenen vayter gegangen un der tate hot undz in feld oyfgeklert alerley zakhn fun der natur. er hot geshtamt fun a dorf, biz zayn khasene gevezn oyfgekhovet in a groysn gut. un ot geyen mir shoyn tsurik fun feld, vayl es vert shpetlekh tsum davenen. der tate tut on di laykht-zumerdike shabes|-dike malbushem, nemt dem tales, dos shtrayml — biz der ershtervelt-milkhome hot er, zayn shver tsulib, ober mit groys kas, getrogna shtrayml um shabes — tut im on a bisl zaytik, khvat|ske, vayl er iz gevezn gut oyfgeleygt un mir geyen in bes-hamedresh.
geshmak un zingevdik hot gedavnt der tate un mir — mit. un biz tsu oysnemens iz alts gegangen khshure. nor baym oysnemens iz epes geshen un di nentere balebatem_ fun der mizrekh_|-vant un kroyvim, vos zenen gezesn vayter, hobn epes genumen kukn oyfn tatn. der tate aleyn hot es nisht bamerkt, nor mir — kinder— hobn es shoyn yo bamerkt. vayl oykh oyf undz hot men epes genumen kukn. un az der tate iz, a freylekher, aheymgekumen, hot oykh di mame epes gekukt modne. un der tate hot gevolt zi freylekh makhn un gebetn, az zi zol im zingen a poylish lid, vos zi hot im gezungen, ven zey zenen gevezn khosn-khale. — vos epes davke haynt? — hot di mame mit shrek gekukt oyfn tatn. — azoy; davke haynt! un farvos nisht davke haynt? geveyntlekh zenen shabes nokhmitik arayngekumen kroyvim oyf a glezl tey, nor haynt iz keyner nisht gekumen. un oykh di vent hobn shoyn genumen kukn farvundert oyfn tatn. un oykh mir, kinder, hobn genumen kukn, khotsh mir hobn gornisht farshtanen, vos do kumt for.
un forgekumen iz a sakh. di telegrame, vos der tate hot nisht gelozt efenen, hot anthaltn aza yediye: — Froyims guter geshtorbn zol er zogn kadesh… ober ver iz “guter”? di muter, der foter, a bruder? es iz gevezn a toes in der depeshe. hot men tsurikdepeshirt un gefregt un bekhlal gevart mit der yediye farn obl, vayl es iz gevezn shabes. un farnakht iz ongekumen an entfer, az geshtorbn iz di muter, mayn bobe. der tate hot zayn mamen fargetert. nisht gevezn keyn tog er zol vegn ir nisht redn. un az er hot, tsulibn gutn mut, oyfgezukht haynt dem letstn briv fun zayn gelibter mamen (Ratse — hot di bobe geheysn) — hot di mame gekukt oyf im mit dershrokene, groyse oygn. nor er hot oyf der mamen nisht tsurikgekukt un nor gezungen a farbenktn, mesikes|dikn nign. un vayl keyner iz tsu gast nisht gekumen iz der tate aleyn aropgegangen zikh abisl durkhshpatsirn farn shabes|dikn nokhmitik-shlof. mir hobn aropgekukt fun fentster, gezen vi der tate geyt un halt di hent farleygt oyf hintn, dem kop in der hoykh un zingt zikh. nor keyner geyt tsu im nisht tsu. geyt er aleyn un zet nisht, az ale kukn oyf im.
nokhn geshmakn shlof — un geshlofn iz er haynt lenger —iz er avek tsu minkhe_|-mayrev in shil arayn. tsu minkhe_|-mayrev flegt erundz nisht mitnemen. vos es darf itst kumen, hot di mame gevust. undz hot zi gornisht gezogt un mir zenen gevezn tsu fil dershrokn — tsu fregn. di mame iz tsugegangen tsum fentster un gevart. zi iz geshtanen un hot getsitert un oykh mir zenen geshtanen un oykh di dinst. un geshen iz azoy:
bald nokh minkhe_|-mayrev iz tsum tatn tsugegangen zayner a noenter fraynd, vemen er hot gern gehat, un deriber hot men im di shlikhes metsad der mishpokhe gegebn, un hot im gezogt: — Froyim, dayn mame iz shoyn nishto! — un di yidn hobn genumen dem tatn bay di hent un hobn im aheymgefirt. un ot zeen mir vi dos gezeml geyt un der tate in mitn. es iz shoyn gevezn fintsterlekh, nor mir zeen genoy. der tate geyt mit oyfgehoybene hent un er redt keseyder un keseyder “himlen! mayn mame iz geshtorbn!”. un ot
firt men im shoyn oyf di trep un di tir shteyt shoyn breyt ofn un di mame nisht vayt un der tate brekht tsuzamen un men hoybt im oyf un men zetst im oyf a fusbenkele un men tut im oys di shikh un er kukt mit breyt-tseefnte oygn oyf ale arum. un oyf undz, zayne kinder, un plutsling git er a tifn zifts un er kukt vi meshuge un er zogt: — himlen! beser volt ikh a zun farloyrn! — un er falt vider in a langn khaloshes. keyn mol hot er mer dos vort nisht gezogt — nor dos vort iz shoyn mer nisht geshtorbn in der mishpokhe. ale hobn es gedenkt. ale hobn es gevust, az der tsveyter gedenkt. nor keyner hot es keyn mol nisht gezogt. in fertsn yor arum hot der tate farloyrn zayn elt|stn zun. ober vos zenen fertsn yor in ponem fun a vort, vos iz eybik un vos iz aroysgezogt gevorn in a rege fun tifster hishtapkhes-hanefesh? — oyfn dritn tog hot der tate arayngeleygt erd in di shikh un geforn keyn Stanisle tsu zayn mishpokhe, optsuzitsn mit zey tsuzamen di resht fun der shive. un ot azoy hot zikh geendikt efsher der zingevdikster shabes in undzer, lerov umetiker mishpokhe.

 

און די קינדער פֿון ישׂראל האָבן באַװײנט משהן אין די פּלױנען פֿון מוֹאָבֿ דרײַסיק טעג, ביז די טעג פֿון טרױער-געװײן נאָך משהן האָבן זיך געענדיקט.

For a biography of Sholem Aleichem in English, click here.
For a biography of Sholem Aleichem in Yiddish, click here.

די צװאה פֿון שלום־עליכם

איך בעט עפֿענען און פֿאַרעפֿנטלעכן אינעם טאָג פֿון מײַן טױט.
שלום־עליכם

י″א תּשרי התרע″ו.  19 סעפּט.  1915, ניו־יאָרק.

 — װוּ איך זאָל ניט שטאַרבן, זאָל מען מיך באַהאַלטן ניט צװישן אַריסטאָקראַטן, מיוחסים, אָדער גבֿירים, נאָר גראָד צװישן פּראָסטע ייִדן אַרבעטער, מיטן אמתן פֿאָלק, אַזױ אַז די מצבֿה, װאָס מע װעט דערנאָך אַװעקשטעלן אויף  מײַן קבֿר, זאָל באַשײַנען די אײנפֿאַכע קבֿרים אַרום מיר, און די אײנפֿאַכע קבֿרים זאָלן באַפּוצן מײַן מצבֿה, אַזױ װי דאָס פּראָסטע ערלעכע פֿאַלק האָט פֿאַר מײַן לעבן באַשײַנט זײער פֿאָלקסשרײַבער.  ―

 — קײן שום טיטלען מיט לױבענישן מיט מורי־מורינוס זאָל אויף  מײַן מצבֿה ניט זײַן, אױסער דער נאָמען „שלום־עליכם“ פֿון אײן זײַט און אױסער דעם ייִדישן אױפֿשריפֿט, װאָס בײַגעלײגט, פֿון דער אַנדערער זײַט.

 —  קײן שום דעבאַטן און דיסקוסיאָנען פֿון מײַנע קאָלעגן װעגן פֿאַראײביקן מײַן נאַמען, װעגן אױפֿשטעלן מיר אַ מאָנומענט אין ניו־יאָרק אד″ג, זאָל ניט זײַן: איכ’ל נישט קאָנען אײַנליגן רויִק אין קבֿר, אַז מײַנע חבֿרים װעלן זיך נאַריש מאַכן.  דער בעסטער מאָנומענט װעט זײַן פֿאַר מיר, אַז מע װעט לײענען מײַנע װערק און אַז עס װעלן זיך געפֿינען אין די פֿאַרמעגלעכע קלאַסן פֿון אונדזער פֿאָלק מעצענאַטן, װאָס װעלן זיך נעמען אַרױסגעבן און פֿאַרשפּרײטן מײַנע װערק, הן אין ייִדיש, הן אין

אַנדערע שפּראַכן, און דערמיט געבן דעם פּאָלק די מעגלעכקײט צו לעזן און מײַן פֿאַמיליע ― אַ בכּבֿודיקע עקסיסטענץ. 

 — אױף מײַן קבֿר און דערנאָך דאָס גאַנצע יאָר און שפּעטער אַלע מאָל צום יאָרצײַט זאָל מײַן איבערגעבליבענער אײנציקער זון, װי אױך מײַנע אײדעמס, אױב זײ װעלן, װעלן זאָגן נאָך מיר קדיש.  און אױב זײ װעלן קײן חשק נישט האָבן, אָדער די צײַט װעט זײ נישט דערלױבן, אָדער ס’װעט זײַן קעגן זײערע רעליגיעזע איבערצײַגונגען קאָנען זײ יוצא זײַן נאָר דערמיט, װאָס זיי װעלן זיך צונױפֿקלײַבן אַלע מיט די טעכטער מײַנע מיט די אײניקלעך און מיט גלאַט גוטע־פֿרײַנד, און פֿאָרלײענען די דאָזיקע צװאה מײַנע, און אױך אױסקלײַבן אַ מעשׂה פֿון מײַנע מעשׂהלעך, פֿון די סאַמע פֿרײלעכע, און פֿאָרלײענען עס אין װאָסער אַ שפּראַך ס’װעט פֿאַר זײ זײַן מער פֿאַרשטענדלעך, און לאָז מײַן נאָמען דערמאָנט װערן פֿון זײ בעסער מיט אַ געלעכטער, אײדער גאָרניט דערמאָנט װערן.  ―

 — רעליגיעזע איבערצײַגונגען קאָנען מײַנע קינדער און קינדסקינדער האָבן װאָסערע זײ װילן.  נאָר זײער ייִדישע אָפּשטאַמונג בעט איך, זײ זאָלן היטן.  די יעניקע פֿון מײַנע קינדער, װאָס װעלן זיך אָפּװאַרפֿן פֿון זײער שטאַם און װעלן אַריבער אין אַן אַנדער גלױבן, האָבן זיך שױן דערמיט אַלײן אָפּגעװאָרפֿן פֿון זײער שטאַם און פֿון זײער פֿאַמיליע און אַלײן אױסגעמעקט זיך פֿון מײַן צװאה ― ואין להם חלק ונחלה בתוך אַחיהם.  ―

 —  מײַן לעצטער װוּנטש צו מײַנע נאָכפֿאָלגער און מײַן בקשה צו מײַנע קינדער: אָפּהיטן די מאַמע, באַשײַנען איר עלטער, פֿאַרזיסן איר ביטער לעבן, הײלן איר געבראָכן האַרץ, נאָך מיר ניט װײנען, נאָר אַדרבא דערמאָנען מיך מיט פֿרײד, און דער עיקר ― צװישן זיך לעבן אין פֿרידן, ניט טראָגן קײן שׂינאה אײנס אױף דאָס אַנדערע, אױסהעלפֿן זיך אײנער דעם צװײטן אין אַ שלעכטער צײַט, דערמאָנען זיך אַ מאָל אין דער משפּחה, רחמנות האָבן גלאַט אױף אַן אָרעמאַן, און בײַ גוטע אומשטענדן צאָלן מײַנע חובֿות, אױב אַזעלכע װעלן זײַן.  קינדער!  טראָגט מיט ערע מײַן פֿאַרהאָרעװעטן ייִדישן נאָמען, און דער גאָט װאָס אין הימל זאָל אײַך זײַן צו הילף.  אָמן. 

שלום בן מנחם־נחום ראַבינאָװיץ
שלום־עליכם

EXCERPTS FROM SHOLEM ALEICHEM’S LAST WILL AND TESTAMENT

Tishrei 11, 5676; September 19, 1915, New York.

 -Wherever I may die, let me be buried not among the rich and famous, but among plain Jewish people, the workers, the common folk, so that my tombstone may honor the simple graves around me, and the simple graves honor mine, even as the plain people honored their folk writer in his lifetime.

—No titles with praise and accolades should be on my gravestone, other than the name “Sholem-Aleichem” on one side and the Yiddish inscription enclosed, on the other side.

—There should be no debates and discussions on the part of my colleagues about perpetuating my name, about erecting a monument for me in New York, etc.: I will not be able to rest quietly in my grave if my friends will make fools of themselves. The best monument for me will be if my works will be read and if there will be found among the well-to-do classes of our people patrons who will undertake to publish and distribute my works, both in Yiddish and in other languages, and therewith give the folk the possibility of reading them and my family—an honorable existence.

—At my grave and after that for a whole year and later, at every yortsayt, my one remaining son, as well as my sons-in-law, if they want to, will say kadish for me. And if they have no desire to do so, or time will not permit them to do so, or it will be against their religious convictions, they can fulfill the obligation by reading this will of mine, and also by choosing a story from among my stories, from among the most joyful ones, and read it aloud in whatever language they best understand, and may my name be mentioned by them rather with laughter than not be mentioned at all.—

—My children and their descendants can have whatever religious convictions they want. But I entreat them to guard their Jewish descent. Those of my children who will reject their Jewish lineage and go over to another faith, have with this cut themselves off from their lineage and from their family and have erased themselves from my will — and they have no part and no inheritance among their brothers. —

My last wish for my successors and my request to my children: Take good care of your mother, beautify her old age, sweeten her bitter life, heal her broken heart; do not weep for me — on the contrary, remember me with joy; and the main thing — live together in peace, bear no hatred towards each other, help one another in bad times, think on occasion of other members of the family, pity the poor, and when circumstances permit, pay my debts, if there be any. Children, bear with honor my hard-earned Jewish name and may G-d in Heaven sustain you ever, Amen.-
Sholem son of Menakhem-Nokhem Rabinovits
Sholem Aleichem