9. Rajzel Zychlinski – My Father’s Letters from America

 Mayn tates briv – audio

English follows Yiddish.


אַן אַנדער בילד פֿון רייזל זשיכלינסקיס און איר ביאָגראַפֿיע געפֿינען זיך אין וואָך 3. אַנדערע לידער געפֿינען זיך אין וואָכן 3 און 4.

רייזלס טאַטע האָט טאַקע עטלעכע מאָל עמיגרירט קיין אַמעריקע און די מאַמע איז נישט געקומען ווײַל זי האָט געהאַלטן אַז אין אַמעריקע איז שווער צו זײַן פֿרום.

מײַן טאַטעס* בריװ פֿון אַמעריקע

מײַן טאַטעס בריװ פֿון אַמעריקע
 צו מײַן מאַמע —
האָבן זיך שטענדיק אָנגעהױבן:
בעסטע פֿרױ דבֿורה!
און אױב די מאַמע איז געװען די בעסטע,
די שענסטע,
װאָס איז ער עפּעס געלאָפֿן
דרײַ מאָל קיין אַמעריקע?

כ’װײס, כ’װײס,
די מאַמע איז געװען פֿרום,
זי האָט ניט געװאָלט פֿאָרן קיין אַמעריקע
און זען אירע קינדער גײן אַרבעטן דאָרט שבת.
די מאַמע איז געװען פֿרום.
און אפֿשר זאָל איך פֿאָרן קיין שיקאַגאָ
נאָך אַן ענטפֿער?
אױסזוכן דאָרט דאָס בעת־עולם
װוּ מײַן טאַטע רוט אין אַ קבֿר,
און האָט אַ מצבֿה צו קאָפּנס,
אַ שטײן —
און די מאַמע?
 דער װינט האָט צעבלאָזן איבער די פּױלישע פֿעלדער
דעם אַש פֿון איר געבײן.
נײַע לידער, ישׂראל־בוך,1993

*בײַ פּוילישע ייִדן קען מען הערן סײַ „טאַטעס” סײַ „טאַטנס”?

MAYN TATNS BRIV FUN AMERIKE

Mayn tatns briv fun Amerike
tsu mayn mame –
hobn zikh shtendik ongehoybn:
Beste froy Dvoyre!
Un oyb di mame iz geven di beste,
di shenste,
vos iz er epes gelofn
dray mol kin Amerike?

Kh’veys, kh’veys,
di mame iz geven frum,
zi hot nit gevolt forn kin Amerike
un zen ire kinder
geyn arbetn dort Shabes.
Di mame iz geven frum.
Un efsher zol ikh forn kin Shikago
nokh an entfer?
Oyszukhn dort dos beys-oylem
vu mayn tate rut in a keyver,
un hot a matseyve tsu kopns,
a shteyn –
Un di mame?
Der vint hot tseblozn iber di poylishe felder
dem ash fun ir gebeyn.

The biography and an earlier photo of Rajzel Zychlinski can be found in post no. 3. Other poems by her can be found in post 3 and 4.

Zychlinski’s father did indeed immigrate to the United States several times and was unable to convince his wife to come. She believed that American was no place for pious Jews.

My Father’s Letters From America

My father’s letters from America
to my mother
always began:
Best of women, Dvoyre!
But if my mother was best,
most beautiful,
why did he run
to America three times?

I know, I know,
Momma was pious,
she wouldn’t move to America
and see her children
work on the Sabbath.
Momma was frum.
Should I go to Chicago
for an answer?
Find the cemetery
where my father rests in his grave?
At his head
he has a stone–
And momma?
Over the fields of Poland blow
the ashes of her bones.
Naye lider. Tel-Aviv, 1993

Translated by Seymour Levitan
English translation copyright Seymour Levitan c 2012

8. Kadya Molodowsky – Women-Poems

 

Froyen-Lider I

Froyen-Lider VIII

English follows Yiddish.

קאַדיע מאָלאָדאָװסקי (1894־1975)

איז געבױרן געװאָרן אין קאַרטוז־בערעזע, װײַסרוסלאַנד. נישט געקוקט אױף דעם װאָס זי איז געװען אַ מײדל האָט זי געלערנט חומש בײַם טאַטן װאָס איז געװען אַ מלמד, און שפּעטער גמרא און רוסיש מיט פּריװאַטע לערערס. אין די 1920ער יאָרן האָט זי זיך באַזעצט אין װאַרשע און האָט געאַרבעט בײַ טאָג װי אַ לערערין אין די ייִדישיסטישע סאָציאַליסטישע צישאָ

־שולן און אין אָװנט אין אַ העברעיִשער שול פֿון דער קהילה. אירע תּלמידים האָבן געדינט װי אַן אינספּיראַציע פֿאַר אַ סך פֿון אירע קינדערלידער. אַלײן אַ הײסע ציוניסטקע האָט זי חתונה געהאַט מיט אַ קאָמוניסט, דעם היסטאָריקער און ליטעראַטור־קריטיקער שׂימחה לעװ, און פֿון 1935 האָבן זײ געװױנט דער עיִקר, אַחוץ 3 יאָר, אין אַמעריקע. קײן קינדער האָבן זײ ניט געהאַט.
„קאַדיע” װערט באַטראַכט װי די װיכטיקסטע שרײַבערין אין דער מאָדערנער ייִדישער ליטעראַטור און אַן ערשטקלאַסיקער און פּראָדוקטיװער פּאָעט לױט אַלע סטאַנדאַרדן, נישט געקוקט אױף איר געשלעכט. זי האָט אַרױסגעגעבן אַכט בענד לידער, אַ זאַמלונג דערצײלונגען, עטלעכע ראָמאַנען, און אין ניו־יאָרק האָט זי אױך רעדאַקטירט אַ ליטעראַריש־קולטורעלע צײַטשריפֿט, סבֿיבֿה.

אין איר שרײַבן אַנטפּלעקט זיך אַ פֿרױ װאָס האָט געשטרעבט צו מאַכן שלום צװישן די אַנטקעגנדיקע כּוחות פֿון רעליגיע און מאָדערנקײט, אַ רעאַליסט און אַ סקעפּטיקער װאָס האָט געבענקט נאָך נסים, אַ פֿילאָסאָפֿישע דענקערין בײַ װעמען די טיפֿסטע טראַגעדיע איז אַלע מאָל געװען געמישט מיט איראָניע און הומאָר, און אַ גײַסטיקע זוכערין װאָס האָט זיך מיאש געװען אין גאָט און אין דער מענטשהײט. פּאַפּירענע בריקן, 1999 פֿון קעטערין העלערסטײן

ברענגט אַ כּוללדיקע זאַמלונג פֿון אירע בעסטע פּאָעטישע װערק אױף ענגליש.

פֿרויען־לידער

עס װעלן די פֿרױען פֿון אונדזער משפּחה בײַ נאַכט אין חלומות
מיר קומען און זאָגן:
מיר האָבן אין צניִעות אַ לױטערע בלוט איבער דורות געטראָגן,
צו דיר עס געבראַכט װי אַ װײַן אַ געהיטן אין קױשערע קעלערס
פֿון אונדזערע הערצער.
און אײנע װעט זאָגן:
איך בין אַן עגונה געבליבן װען ס’זענען די באַ

קן
צװײ רױטלעכע עפּל אױף בױם נאָך געשטאַנען,
און כ’האָב מײַנע צײנער די װײַסע צעקריצט אין די אײנזאַמע נעכט פֿון דערװאַרטונג.
און איך װעל די באָבעס אַנטקעגנגײן זאָגן:
װי הערבסטיקע װינטן יאָגן נאָך מיר זיך
ניגונים פֿאַרװעלקטע פֿון אײַערע לעבנס.
און איר קומט מיר אַנטקעגן,
װוּ די גאַס איז נאָר טונקל,
און װוּ סליגט נאָר אַ שאָטן:
און צו װאָס אָט דאָס בלוט אָן אַ טומאה
ס’זאָל זײַן מײַן געװיסן, װי אַ זײַדענער פֿאָדעם
אױף מײַן מוח פֿאַרבונדן,
און מײַן לעבן אַן אױסגעפֿליקט בלאַט פֿון אַ ספֿר
און די שורה די ערשטע פֿאַרריסן?

VIII

אין נעכט װען איך בין װאַך,
און ס’קומען צו מיר טעג מײַנע פֿאַרגאַנגענע
זיך פֿאַר די אױגן שטעלן,
קומט פֿאַר מיר מײַן מאַמעס לעבן.
און אירע אױסגעדאַרטע הענט

אין צניעותדיקע אַרבל פֿון נאַכטהעמד אײַנגעהילט
װי אַ גאָטספֿאָרכטיקע שריפֿט אין װײַסע גוילים
און ס’בײזערן זיך װערטער פֿון המפּיל,
װי פֿײַערדיקע קױלן געלאָשן פֿון איר שטיל געבעט
און אױסגעטריקנט איר דאָס מױל
װי אַ פֿאַרדאַרטע פֿלױם.
און ס’קומען אירע טרערן װי אַ קאַרגער־אײנציק־טראָפּנדיקער רעגן,
און ערשט, אַז כ’בין אַלײן אַ פֿרױ
און גײ אין ברױנעם זײַד געקלײדט
מיט בלױזן קאָפּ
און נאַקעט האַלדז,
און ס’האָט דער אומגליק פֿון מײַן אײגן לע

בן מיך דעריאָגט
און װי אַ קראָ,
אױף אַ קלײן הינדעלע אַרויפֿגעפֿאַלן,
איז אָפֿט באַלױכטן העל מײַן צימער אין די נעכט,
און כ’האַלט די הענט איבער מײַן קאָפּ פֿאַרװאָרפֿן
און ס’זאָגן מײַנע ליפּן אַ שטילן אײנפֿאַכן געבעט צו גאָט
און ס’קומען טרערן, װי אַ קאַרגער־אײנציק־טראָפּנדיקער רעגן.
  חשוונדיקע נעכט, ווילנע, 1927

FROYEN-LIDER

I

Es veln di froyen fun undzer mishpokhe bay nakht in khaloymes
mir kumen un zogn:
Mir hobn in tsnies a loytere blut iber doyres getrogn,
Tsu dir es gebrakht vi a vayn a gehitn in koyshere kelers
Fun undzere hertser.
Un eyne vet zogn:
Ikh bin an agune geblibn ven s’zenen di bakn
Tsvey roytlekhe epl af boym nokh geshtanen,

Un kh’hob mayne tseyner di vayse tsekritst in di eynzame
nekht fun dervartung.
Un ikh vel di bobes antkegngeyn zogn:
Vi herbstike vintn yogn nokh mir zikh
Nigunim farvelkte fun ayere lebns.
Un ir kumt mir antkegn,
Vu di gas iz nor tunkl,
Un vu s’ligt nor a shotn:
Un tsu vos ot dos blut on a tume
S’zol zayn mayn gevisn, vi a zaydener fodem
Af mayn moyekh farbundn,
Un mayn lebn an oysgeflikt blat fun a seyfer
Un di shure di ershte farrisn?

VIII

In nekht ven ikh bin vakh,
Un s’kumen tsu mir teg mayne fargangene
Zikh far di oygn shteln,
Kumt far mir mayn mames lebn.
Un ire oysgedarte hent
In tsniesdike arbl fun nakhthemd ayngehilt
Vi a gotsforkhtike shrift in vayse gvilim
Un s’beyzern zikh verter fun Hamapl,
Vi fayerdike koyln geloshn fun ir shtil gebet

Un oysgetriknt ir dos moyl
Vi a fardarte floym.
Un s’kumen ire trern vi a karger-eyntsik-tropndiker regn,
Un ersht, az kh’bin aleyn a froy
Un gey in broynem zayd gekleydt
Mit bloyzn kop
Un naket haldz,
Un s’hot der umglik fun mayn eygn lebn mikh deryogt
Un vi a kro,
Af a kleyn hindele arufgefaln,
Iz oft baloykhtn hel mayn tsimer in di nekht,
Un kh’halt di hent iber mayn kop farvorfn

Un s’zogn mayne lipn a shtiln eynfakhn

Gebet tsu Got
Un s’kumen trern, vi a karger-eyntsik-tropndiker regn.
Kheshvndike nekht (Nights of the month of Heshvan). Vilna, 1927

Kadya Molodowsky (1894-1975)
was born in Bereze Kartuskaya, White Russia in 1894. Although a girl, she studied Khumesh   (Pentateuch) with her father, a melamed, a teacher, and later both Gemore  and Russian with private tutors. In the 1920’s she settled in Warsaw and worked  by day as  a teacher in a socialist Yiddishist Tsisho school, and in the evenings in a Hebraist community school. Herself a fervent Zionist, she married a Communist, the historian and literary critic  Simkhe Lev, and  they lived, from 1935 on, for the most part, in Ame

rica, with a three year interval in Israel. The couple had no children.
Generally considered  the foremost female writer in modern Yiddish literature, and a first-rate and prolific  poet by any standard, she published  eight volumes of poetry, a collection of short stories, several novels, and also edited a literary journal Svive  in New York.
Molodowsky’s work reveals a woman striving to reconcile the  opposing forces of religion  and modernity, a  realist and a skeptic who longed for miracles, a philosophic thinker who tempered deepest tragedy with irony and humor, and a spiritual seek

er who  despaired in   God and humanity.  Paper Bridges (1999), translated and edited by Kathryn Hellerstein, offers a comprehensive selection of her best poetic work in English and was voted one of the 100 best Jewish books by a panel at the National Jewish Book Center.

Women-Poems

The women of our family will come to me in dreams at night and say:
Modestly we carried a pure blood across generations,
Bringing it to you like well-guarded wine from the kosher
Cellars of our hearts.
And one woman will say:

I am an abandoned wife, left when my cheeks
Were two ruddy apples still fixed on the tree,

And I clenched my white teeth throughout lonely nights of waiting.
And I will go meet these grandmothers, saying:
Like winds of the autumn, your lives’
Withered melodies chase after me.
And you come to meet me
Only where streets are in darkness,
And where only shadows lie:

And why should this blood without blemish
Be my conscience, like a silken thread
Bound upon my brain,
And my life a page plucked from a holy book,
The first line torn?

VIII

Nights when I’m awake

And one by one my past days come
To place themselves before my eyes,
My mother’s life come to me.
And her emaciated hands
Wrapped in modest nightgown sleeves
Are like a God-fearing script on white parchment
And the words of Hamapil are angry
Like fiery coals quenched by her quiet plea,
And they shrivel her mouth
Like a withered plum.
And her tears come drop by drop like a stingy drizzle.

And now that I myself am a woman,

And walk, clad in brown silk
With my head bare
And my throat naked,
And now that my own life’s misfortune has hunted me down
Like a crow falling upon a chick,
Often my room is lit up all night,
And I hold my hands, reproaches, over my head,
And my lips recite a quiet, simple
Plea to God.
And tears come drop by drop like a stingy drizzle.
1925
Tr. Kathryn Hellerstein, Paper Bridges: Selected Poems of Kadya Molodowsky, Translated, introduced and edited by Kathryn Hellerstein, Wayne State University Press, 1999

7. Mani Leyb – My Mother

Mani Leyb – Mayn Mame 1- audio

English follows Yiddish and transliteration.

מאַני לייב (1883־1953)
איז דער פּסעוודאָנים פֿון מאַני לייב בראַהינסקי. ער איז געבוירן געוואָרן אין ניעזשין (טשערניגאָווער געגנט, אוקראַיִנע). צו עלף יאָר האָט ער געדאַרפֿט פֿאַרלאָזן דעם חדר און איז אַוועק אויף דער לער צו אַ קאַמאַשן־שטעפּער. ער איז צוויי מאָל אַרעסטירט געוואָרן פֿאַר זײַנע „רעוואָלוציאָנערע אַקטיוויטעטן”. צוליב דעם איז ער אַוועק פֿון ניעזשין און האָט עמיגרירט קיין ניו־יאָרק אין 1906. דאָרט האָט ער אַנגעהויבן דרוקן לידער אין פֿאָרווערטס און אין פֿרײַ אַרבעטער שטימע. ער האָט געאַרבעט בײַ זײַן פֿאַך ביז ער איז קראַנק געוואָרן אויף טובערקולאָז און האָט געמוזט אויפֿהערן צו אַרבעטן. צוויי יאָר, פֿון 1932 ביז 1934, האָט ער געוווינט אין אַ סאַנאַטאָריע און איז שפּעטער טאַקע געשטאָרבן אין ליבערטי־סאַנאַטאָריע פֿון אַרבעטער־רינג (נ”י).

ער איז געווען די הויפּטפֿיגור פֿון „די יונגע”, אַ שרײַבער־גרופּע וואָס האָט רעבעלירט קעגן די אַרבעטער־פּאָעטן און האָט געשטעלט די אינדיווידועלע שטימונג און די געפֿילן בײַם צענטער פֿון דער פּאָעזיע. די עסטעטיק פֿון פּשטות האָט צו אים אַפּעלירט און דערפֿאַר האָט אים געצוויגן צו שרײַבן פֿאָלקסלידער און פֿאָלקסמאָטיוון ווי אויך קינדערלידער.

אין 1918 האָט ער אַרויסגעגעבן דרײַ בענד לידער: לידער, ייִדישע און סלאַווישע מאָטיוון און באַלאַדן. טייל פֿון די און שפּעטערדיקע ניט־געדרוקטע לידער האָט מען אַרויסגעגעבן נאָך זײַן טויט אין די צוויי בענד לידער און באַלאַדן. אַ טאַטע פֿון פֿינף קינדער און אומגליקלעך מיט זײַן ווײַב האָט ער זיך געגט מיט איר און איז פֿון די 1920ער יאָרן ביז זײַן טויט געווען דער לעבנס־באַגלייטער פֿון דער פּאָעטעסע ראַשעל וועפּרינסקי (זעט די לידער ננ’ 1 און 6).

מײַן מאַמע

מײַן מאַמע איז אַ שײנע און אַ בלײכע
און אַ װײַסע װי אַ טױב;
די האָר װי שנײ— צװײ דינע פּאַסמעס
פֿאַלן פֿון איר הױב.

און שבתדיק, אין זײַד אין שװאַרצן
 גײט זי שטענדיק אָנגעטאָן;
אױף אַ גאָלדן קײטל אױף איר האַרצן
איר כּלה־מעדאַליאָן.

און אױגן האָט מײַן מאַמע, גרינע אױגן,
גראָז און זון װאָס רוט;
און אַז זי קוקט אַ מענטשן אין די אױגן
װערט יענעם מענטשן גוט.
ליד און באַלאַדע, באַנד 2, ניו־יאָרק, 1955

MAME

Mayn mame iz a sheyne un a bleykhe
Un a vayse vi a toyb;
Di hor vi shney – tsvey dine pasmes
Faln fun ir hoyb.

Un shabesdik, in zayd in shvartsn
Geyt zi shtendik ongeton;
Af a goldn keytl af ir hartsn
Ir kale-medalyon.

Un oygn hot mayn mame, grine oygn,
Groz un zun vos rut;
Un az zi kukt a mentshn in di oygn
Vert yenem mentshn gut.
Lid un Balade, Band II, Nyu-york, 1955

Mani Leyb (1883-1953) was the pseudonym of Mani Leyb Brahinsky. He was born in Niezhyn, (Chernigov district, Ukraine). At the age of 11 he left school to be apprenticed to a bootmaker and was twice arrest for  “revolutionary activities” while still in his teens.
He emigrated to New York in 1906 where he began publishing poems in the Forverts and Fraye arbeter shtime. He worked as a shoe and boot-maker until he contracted tuberculosis and lived in a sanatorium for two years (1932-1934).

He was a leading figure in Di Yunge (the Young Ones), a poetry group which, in rebellion against the earlier worker poets, placed individual mood and sensation at the heart of poetry. The appeal of simplicity as an aesthetic goal attracted him to folks songs and folk motifs, and to the writing of children’s verse.

In 1918 he published three volumes of poetry – Lider (poems), Yidishe un slavishe motivn (Jewish and Slavic motifs), and Baladn (Ballads). Some of these and later poems were published posthumously in 1955 in Lider un Baladn (Poems and Ballads). After an unhappy marriage and five children he began a relationship with with the Yiddish poet Rashelle Veprinski (see posts 1 and 6) which lasted from the1920s until his death in 1953.

My Mother

My mother is pretty and pale
And as white as any dove.
Her snow-white hair, in two thin locks,
falls from her bonnet above.

In Sabbath clothes of dark black silk
She often goes around,
and on a chain upon her neck
her bride medal’s to be found.

My mother’s eyes – she has green eyes –
are like the sun at rest;
and when she looks in someone’s eyes,
that one is doubly blessed.

Tr. Barnett Zumoff
Songs to a Moonstruck Lady: Women in Yiddish Poetry, Selected and Translated by Barnett Zumoff, The Dora Teitleboim Center for Yiddish Culture, 2005

 

 

6. Rashel Veprinski – From My Slender Limbs; If

 Fun mayne shlanke glider – audio

 Ven – audio

English follows Yiddish and transliteration.

ראַשעל וועפּרינסקי (1896—1981)
איז געבוירן געוואָרן אין שטעטל איוואַנקאָוו, נישט ווײַט פֿון קיִעוו, אוקראַיִנע. זי האָט עמיגרירט קיין ניו־יאָרק אין 1907 און צו דרײַצן יאָר איז זי שוין געגאַנגען אַרבעטן אין אַ שאַפּ. צו פֿופֿצן יאָר האָט זי אָנגעהויבן שרײַבן פּאָעזיע און האָט דעביוטירט אין 1918 אין דעם זשורנאַל די נײַע וועלט. זי האָט אָנגעשריבן עטלעכע ביכלעך פּאָעזיע: רוף פֿון פֿויגל, 1926, די פּאַליטרע, 1964, צום איינציקן שטערן, 1971 א”אַנד ווי אויך אַן אויטאָביאָגראַפֿישן ראָמאַן, דערציילונגען, און אַרטיקלען און האָט זיך אָפֿט געדרוקט אין ייִדישע צײַטשריפֿטן. פֿון 1920 ביז זײַן טויט אין 1953 איז זי געווען די לעבנס־באַגלייטערין פֿון דעם פּאָעט מאַני לייב.

דאָס מאָל ברענגען מיר צוויי לידער וואָס זײַנען פֿאַרבונדן איינס מיטן אַנדערן.
נאָך אַ ליד פֿון ראַשעל וועפּרינסקי געפֿינט זיך בײַ וואָך 1.

פֿון מײַנע שלאַנקע גלידער

פֿון מײַנע שלאַנקע גלידער וויינען קינדער ניט געבוירענע
וואָס ווילן דורך מײַן לײַב די ווײַסע וועלט דערזען
און אויפֿבליִען אונטער דער זון
מיט קעפּעלעך געקרויזלטע,
אייגעלעך ברייט־פֿאַרוווּנדערטע,
שוואַרצינקע און בלוי.
נאָר טיף אין זיך פֿאַרניין איך יענע קלאָרע שטימעלעך
מיט טויזנט שטימען
פֿון אַ פֿיבערישן דראַנג,
צו בלײַבן אייביק, אייביק,
אַזוי מיידלש בייגיק,
פֿרײַ פֿאַר שוווּנג, קאַפּריז, -—
און פֿאַר דײַנע ליבנדיקע הענט.

טאָ זאָלן מײַנע נעכט און טעג
 דאָ װערן האַסטיקער פֿאַרשװענדט,
אַז דאָרטן װוּ איר װאַרט, —
 אַהינטער װײַסע טױערן, —
קומען זאָל איך יונג צו אײַך.
איך װעל אײַך
שטיל צוזאַמעננעמען אונטער מײַנע מאַמע־פֿליגל
און אױף עפּעס װײנען גלײַך מיט אײַך.
      די פּאַליטרע, תּל־אָבֿיבֿ, 1964

װען. . .

װען איך זאָל קינדערלעך געבױרן,
יעדן יאָר אַ קינד, ביז איך װעל האָבן צען –
װי װוּנדערלעך דאָס װאָלט געװען.
איך װאָלט זײ דורך די טעג, אײַנגעזױגן, אײַנגעװיגט,
אין אָװנט װאָלט איך לײַבעלעך פֿון װאָל פֿאַר זײ געשטריקט,
העמדעלעך און װינדעלעך װאָלט איך געװאַשן,
פֿאַר טאָג, װען אַלע שלאָפֿן,
װאָלט איך זײ צעהאָנגען אױף די שטריק
און װאָלט אַ װײַלינקע געשטאַנען,
געקוקט אין הױכן הימל
צי ס’װעט הײַנט רעגענען,
און ס’װאָלט מײַן האַרץ באַהאַלטן אָנגעקװאָלן
פֿון דעם שירך־שאָרך װאָס דער װינט מאַכט
אויפֿבלאָזנדיק די העמדעלעך און װינדעלעך
 װי די פֿאָנען פֿון אַ זעגלשיף, —
 די פֿאָנען פֿון מײַן זעגלשיף —
װי װוּנדערלעך דאָס װאָלט געװען.
‏           די פּאַליטרע, תּל־אָבֿיבֿ, 1964

FUN MAYNE SHLANKE GLIDER

Fun mayne shlanke glider veynen kinder nit geboyrene,
Vos viln durkh mayn layb di vayse velt derzen
Un ufblien unter der zun
Mit kepelekh gekroyzlte,
Eygelekh breyt-farvunderte,
Shvartsinke un bloy.
Nor tif in zikh farneyn ikh yene klore shtiimelekh
Mit toyznt shtimen
Fun a fiberishn drang,
Tsu blaybn eybik, eybik,
Azoy meydlsh-beygik,
Fray far shvung, kapriz, – –
Un far dayne libndike hent –

To zoln mayne nekht un teg
Do vern hastiker farshvendt,
Az dortn vu ir vart, –
Ahinter vayse toyern, –
Kumen zol ikh yung tsu aykh.
Ikh vel aykh
Shtil tsuzamennemen unter mayne mame-fligl
Un af epes veynen glaykh mit aykh.
Di palitre, 1964

VEN. . .

Ven ikh zol kinderlekh geboyrn,
Yedn yor a kind, biz ikh vel hobn tsen–
Vi vunderlekh dos volt geven.
Ikh volt zey durkh di teg, ayngezoygn, ayngevigt,
In ovnt volt ikh laybelekh fun vol far zey geshtrikt,
Hemdelekh un vindelekh volt ikh gevashn,
Far tog, ven ale shlofn,
Volt ikh zey tsehongen af di shtrik
Un volt a vaylinke geshtanen,
Gekukt in hoykhn himl
Tsi s’vet haynt regenen,
Un s’volt mayn harts bahaltn ongekvoln
Fun dem shirkh-shorkh vos der vint makht
Ufblozndik di hemdelekh un vindelekh
Vi di fonen fun a zeglshif, –
Di fonen fun mayn zeglshif –
Vi vunderlekh dos volt geven.
Di palitre, 1964

Rashel Veprinski (1896-1981) was born in the town of Ivankov, not far from Kiev, in Ukraine. She came to New York in 1907, and at thirteen she went to work in a shop. At fifteen, she began writing poetry, and was first published in 1918 in the journal Di naye velt (The New World). She wrote several books of poetry, among them Ruf fun foygl (The Call of the bird), 1926, Di Palitre (The palette), 1964, Tsum eyntsikn shtern (To the single star), 1971 as well as an autobiographical novel , short stories, and articles and was published regularly in Yiddish periodicals. From the 1920s until his death in 1953, she lived with the famous Yiddish writer Mani Leyb.

There are 2 poems by Veprinski this time because they are related. You can find another poem by Veprinski in the posting of Week 1.

From My Slender Limbs
From my slender limbs cry children  yet unborn
Who want, through my flesh, to glimpse the white  world
And blossom forth under the sun
With curly heads,
Little eyes wide with wonder,
Blue and black.
But deep  within me I say no to those pure little voices
With a thousand voices
Out of a  frenzied striving
To stay always, always
So girlishly supple,
Free for the lilt, for the whimsy,
And for your loving arms.

So let my nights and days
Here be more hastily squandered
So that there where you  wait, —
Beyond white gates, —
I may come, still young, to you,
And I will take you, my children,
Quietly under my mother-wings
And cry over something, together with you.
Di palitre (The palette), Israel, 1964

Tr. Sheva Zucker
For Generations: Jewish Motherhood
Edited by Mandy Ross and Ronne Randall, Five Leaves Publications in association with European Jewish Publication Society, 2005

If…

If I were to bear children
Every year a child, until I had ten
How wonderful it would be then.
By day I would nurse them and rock them in their cradle,
At night I would knit them  undervests of wool,
And wash their little shirts and diapers,
At daybreak, when everyone was still asleep
I would hang them out on the line
And would stand for a while
Looking at the sky above,
To see if it was going to rain today,
And secretly my heart would delight
In the rustle of the wind
Unfurling the little shirts and diapers
Like the flags on  a sailboat, —
Like the flags on my sailboat —
How wonderful it would be then.
          Di palitre (The palette), Israel, 1964

Tr. Sheva Zucker
For Generations: Jewish Motherhood

5. Gitl Schaechter-Viswanath – Mother

 

Mame – audio

English follows Yiddish.  

גיטל שעכטער־ווישוואַנאט (1958־   )
אַ געבוירענע אין בראָנקס, ניו־יאָרק, איז אויפֿגעוואָקסן  אין אַ ייִדיש־רעדנדיקער, שטאַרק ייִדישיסטישער היים. זי האָט זיך געלערנט אין דער שלום־עליכם־פֿאָלקשול 21, דער פֿאַראייניקטער מיטלשול, און דעם ייִדישן לערער־סעמינאַר, וווּ זי האָט באַקומען אַ דיפּלאָם אין דער ייִדישער ליטעראַטור. זי האָט אויך אויסשטודירט אויף רוסיש (באַרנאַרד־קאַלעדזש), קראַנקן־שוועסטערײַ (קאָלאָמביע־אוניווערסיטעט), און געזונט־אַדמיניסטראַציע (ניו־יאָרקער אוניווערסיטעט), און אַרבעט איצט ווי אַ קלינישער קאָנסולטאַנט בײַ מושבֿ־זקנימס. זי איז אַקטיוו אין דער ייִדיש־באַוועגונג איר גאַנץ לעבן, און האָט געאַרבעט ווי אַ רעדאַקטאָר בײַ עטלעכע ייִדיש־זשורנאַלן. זינט 2005 איז זי סטיל־רעדאַקטאָר פֿון אויפֿן שוועל, דער זשורנאַל פֿון דער ייִדיש־ליגע. זי וווינט אין טינעק, ניו־דזשערזי, און איז די מאַמע פֿון דרײַ ייִדיש־רעדנדיקע קינדער. זי האָט אַרויסגעגעבן איין באַנד לידער, פּלוצעמדיקער רעגן: לידער, (ישׂראל־בוך, תּל־אָבֿיֿבֿ, 2003).

Shekhter-Vishvanat – MameShekhter-Vishvanat – Mame

 מאַמע

איין פּאָר אָרעמס
אויסגעלעבט זיך –
לינקס און רעכטס
באַזונדער.

נאָר זעט אַ וווּנדער!
ס’האָט פֿון די צוויי
זיך אויסגעוועבט
אַ נעסטעלע
פֿאַר קינדער.
     פּלוצעמדיקער רעגן, 2003

MAME

Eyn por orems
oysgelebt zikh –
links un rekhts
bazunder.

Nor zet a vunder!

S’hot fun di tsvey
zikh oysgevebt
a nestele
far kinder.

Gitl Schaechter-Viswanath (1958 – )
was born in the Bronx, New York and grew up in a Yiddish-speaking, staunchly Yiddishist home. She studied in the Sholem Aleichem Folkshul 21, United Mittleshul and Jewish Teachers Seminary, where she graduated with a degree in Jewish literature. She also earned degrees in Russian (Barnard College), nursing (Columbia University) and health administration (New York University), and currently works as a clinical consultant in long-term care. She has been active in the Yiddish movement her entire life, and has worked as editor for several Yiddish magazines. Since 2005 she has been stylistic editor of Afn Shvel, the periodical of the League for Yiddish. She lives in Teaneck, New Jersey,  and is the mother of three Yiddish-speaking children. She has published one volume of poetry, Sudden Rain: Yiddish Poems (Israel Book, Tel Aviv, 2003).

Mother

One pair of arms
living life
separately,
left and right.

But what a sight!

From these two
is woven tight
one little nest
for child’s delight.
Sudden Rain: Yiddish Poems
Translations by Jeffrey Shandler and Zackary Berger

     www.suddenrain.org

 

4. Rajzel Zychlinsky– My Child Knocks

Zhikhlinski-Mayn kind klapt – audio

English follows Yiddish.

רייזל זשיכלינסקיס בילד און ביאָגראַפֿיע געפֿינען זיך אין וואָך 3.

דאָס ליד איז וועגן קינדער אָבער לידער וועגן קינדער זײַנען במילא וועגן מאַמעס (אָדער טאַטעס) אויך. אויב עמעצער ווייסט וואָס זי מיינט מיט דער “אַכטער לבֿנה” אַדרבא, לאָזט וויסן.

מײַן  קינד קלאַפּט

מײַן קינד קלאַפּט מט פֿארמאַכטע וויִעס
אין דעם טויער פֿון דער וועלט.
ס’איז כּיסלו –
די ווערבעס ציטערן אין פֿראָסט
און עס שמעקט די צעשטערנטע קעלט.
ס’קלאַפּט דאָס האַרץ פֿון מײַן קינד:
עפֿן!

בײַם ראָג פֿון גאַס האָב איך זיך
מיט דער אַכטער לבֿנה געטראָפֿן.
מיט ייִדישע אויגן קוק איך
דער לבֿנה אין פּנים אַרײַן:
– מײַן קינד, דאָס בלוט פֿון דײַנע אָדערן איז זאַפֿט
פֿון גלויבן און פּײַן,
געלײַטערט בײַ די טײַכן פֿון בבֿל
און בײַ די ברעגן פֿון ניל.
ס’האָט מײַן מאַמע אין אַ שטעטל אין פּוילן
געדאַוונט אין אַ שיל,
די שיל איז געווען פֿון האָלץ
אַלט זעקס הונדערט יאָר
און די ביינער פֿון די זיידעס
האָבן געלויכטן אין טאָל.

די שיל איז פֿאַרברענט
דער טאָל איז צעטראָטן.
אויף אָפּגעמעקטע קבֿרים
הויערן נאָר שאָטנס.

– כ’שטעל פּאַמעלעך די טריט.
איך גיי לײַכט אַזוי ווי אַ שטראַל,
ווי אַ וואַנדערער  אין מידבר,
וואָס האָט געפֿונען אַ קוואַל.

מײַן קינד קלאַפּט מיט פֿארמאַכטע וויִעס
אין דעם טויער פֿון דער וועלט.
דער הימל איז פֿול נאָך מיט שטערן און הבֿטחות,
ווי אַ מאָל, איבער יעקבֿס געצעלט.
   שווײַגנדיקע טירן, 1962

Mayn Kind Klapt

Mayn kind klapt mit farmakhte vies
In dem toyer fun der velt.
S’iz Kislev –
Di verbes tsitern in frost
Un es shmekt di tseshternte kelt.
S’klapt dos harts fun mayn kind:
Efn!

Baym rog fun gas hob ikh zikh
Mit der akhter levone getrofn.
Mit yidishe oygn kuk ikh
Der levone in ponem arayn:
– Mayn kind, dos blut in dayne odern iz zaft
Fun gloybn un payn,
Gelaytert ba di taykhn fun Bovl
Un ba di bregn fun Nil.
S’hot mayn mame in a shtetl in Poyln
Gedavnt in a shil,
Di shil iz geven fun holts
Alt zeks hundert yor
Un di beyner fun di zeydes
Hobn geloykhtn in tol.

Di shil iz farbrent,
Der tol tsetrotn.
Af opgemekhte kvorim
Hoyern nor shotns.

– Kh’shtel pamelekh di trit.
Ikh gey laykht azoy vi a shtral,
Vi a vanderer in midber,
Vos hot gefunen a kval.

Mayn kind klapt mit farmakhte vies
In dem toyer fun der velt –
Der himl iz ful nokh mit shtern un haftokhes,
Vi a mol, iber Yankevs getselt.

The biography and photo of Rajzel Zychlinski can be found in post no. 3.
Although this poem has a child as the subject it is written from a mother’s perspective.
I would love to hear if anyone has any ideas of what she means by the “eighth moon.

My Child Knocks

My child knocks with closed lashes
At the gate of the world.
It’s Kislev–
The willows quiver in the frost
And the starry cold is fragrant.
The heart of my child beats:
Open!

At the corner of the street
I met the eighth moon.
With Jewish eyes I look
The moon in the face:
–My child, the blood in your veins is the juice
Of belief and pain,
Purified in the rivers of Babylon
And at the shores of the Nile.
In a town in Poland my mother
Prayed in a synagogue,
The synagogue was made of wood
Six hundred years old
And the bones of my grandfathers
Shone in the valley.

The synagogue is burned,
The valley is trampled.
Over rubbed out graves
Only shadows hover.

– Slowly I walk,
Treading lightly like a sunbeam,
Like a wanderer in the desert,
Who has found a spring.

My child knocks with closed lashes
At the gate of the world–
The heavens are still full of stars and promises,
Like long ago, over the tents of Jacob.
Shvaygndike tirn (Silent doors), 1962

Tr. Sheva Zucker
For generations: Jewish motherhood
Edited by Mandy Ross and Ronne Randall, Five Leaves Publications in association with European Jewish Publication Society, 2005

3. Rajzel Zychlinksy – Mama

Mame – audio

English follows Yiddish.

רייזל זשיכלינסקי (1910־2001)
איז געבוירו געוואָרן אין גאָמבין, פּוילן. איר ערשטער באַנד פּאָעזיע, לידער, איז אַרויס אין 1936 אין וואַרשע. נישט קיין קלענערער ווי דער פּאָעט איציק מאַנגער האָט געשריבן די הקדמה דערצו, און דווקא זייער אַן ענטוזיאַסטשע. צוזאַמען מיט איר מאַן, דעם פּסיכיאַטער און שרײַבער, ד”ר יצחק קאַנטער, האָט זי פֿאַרלאָזט וואַרשע אין דער צײַט פֿון דער צווייטער וועלט־מלחמה און האָט געפֿונען אַ מקום־מיקלט אין רוסלאַנד וווּ זייער זון מאַרעק איז געבוירן געוואָרן.

אין 1951 האָט זשיכלינסקי עמיגרירט קיין אַמעריקע (ניו־יאָרק). דאָרטן האָט זי געוווינט כּמעט ביז די סאַמע לעצטע יאָר פֿון איר לעבן ווען זי האָט זיך איבערגעקליבן קיין בערקלי, קאַליפֿאָרניע צו זײַן לעבן איר זון. זי האָט אַרויסגעגעבן עטלעכע בענד לידער אויף ייִדיש, צווישן זיי, צו לויטערע ברעגן, 1948, שווײַגנדיקע טירן, 1962, די נאָוועמבער־זון, 1977, און נײַע לידער, 1993. אין 1975 האָט זי באַקומען די מאַנגער־פּרעמיע פֿאַר דער ייִדישער פּאָעזיע. דער חורבן איז אַ וויכטיקע טעמע אין אירע ווערק.

אויף ענגליש איז אַרויס אַ פֿײַנע זאַמלונג God Hid His Face: Selected Poems of Rajzel Zychlinsky איבערגעזעצט פֿון בערל זומאָף, אַהרן קרעמער און זשיכלינסקיס זון, מאַרעק קאַנטער.

       מאַמע
מאַמע,
דו האָסט פֿײַער געמאַכט.
האָסט פֿון דאַרע שטיקלעך האָלץ
צעבלאָזן אַ זון.
דו הערסט ווי מײַנע האָר שויבערן אַ דאַנק,
אַ דאַנק.
נאָר אין דרויסן וויינט נאָך אַלץ דער ווינט.
נעם אים, מאַמע, אין דײַן שירץ אַרײַן,
און וויג אים אײַן.
דער ווינט, ער וועט דיר גלויבן,
און ווי אַ שעפּסל,
צומאַכן די אויגן.
שווײַגנדיקע טירן, 1962 

         Mame

Mame,
Du host fayer gemakht.
Host fun dare shtiklekh holts
Tseblozn a zun.
Du herst vi mayne hor shoybern a dank,
A dank.
Nor in droysn veynt nokh alts der vint.
Nem im, mame, in dayn shirts arayn,
Un vig im ayn.
Der vint, er vet dir gloybn,
Un vi a shepskl,
Tsumakhn di oygn.
Shvaygndike tirn, 1962

Rajzel Zychlinksy (1910-2001)
was born in Gombin, Poland in 1910. Her first book of poems, Lider (Poems), published in 1936, included a very laudatory foreword by the celebrated poet Itsik Manger. She and her husband, the psychiatrist and author, Dr. Isaac Kanter, left their home in Warsaw during the Second World War and took refuge in Russia where their son Marek was born.

In 1951 Zychlinksy emigrated to New York. She lived there until the last few years of her life, when she moved to Berkeley, California, to join her son. She published several volumes of poetry in Yiddish, among them, Tsu loytere bregn (To clear shores), 1948,  Shvaygndike tirn, (Silent doors), 1962), Di November-zun (The November sun), 1977 and Naye lider (New Poems), 1993. In 1975 she was awarded the prestigious Manger Prize for Yiddish Poetry. The Holocaust is a major theme in her work.

A fine selection of her poems has been published in English in the book God Hid His Face: Selected Poems of Rajzel Zychlinsky, translated by Barnett Zumoff, Aaron Kramer, and Zychlinsky’s son, Marek Kanter.

            Mama

Mama,
You made fire.
Thin sticks of wood
You fanned into a sun.
You hear my hair rustling a thank-you.
Thank-you.
But outside the wind is still wailing.
Take the wind, mother, into your apron,
And rock him to sleep.
The wind will trust you,
And like a little lamb,
Will close his eyes.
Tr. Sheva  Zucker

2. Malka Heifetz Tussman – How Did You Get So Wise, Mama?

Vi azoy bistu klug gevorn – audio

English follows Yiddish.

מלכּה חפֿץ־טוזמאַן (1898־1987)
איז געבוירן געוואָרן אין באָלשאַיאַ־כײַטשאַ אין וואָלין. אירע פֿריסטע לידער האָט זי געשריבן אויף ייִדיש און רוסיש. צו 16 יאָר האָט זי אימיגרירט קיין אַמעריקע (שיקאַגע) און האָט אַנגעהויבן שרײַבן לידער אויף ענגליש אָבער איז באַלד אַריבער אויף ייִדיש געמוטיקט פֿונעם שרײַבער קלמן מאַרמאָר. זי האָט דעביוטירט אין 1918. זי האָט געאַרבעט ווי אַ לערערין אין די ייִדיש־וועלטלעכע שולן אין מילוואָקי און האָט זיך געלערנט אין וויסקאַנסאָנער אוניווערסיטעט. שפּעטער האָט זי, מיט איר מאַן און צויי זין, זיך אַריבערגעצויגן קיין לאָס אַנדזשעלעס. אין 1981 האָט זי געוווּנען די פּרעסטיזשפֿולע מאַנגער־פּרעמיע פֿאַר דער ייִדישער פּאָעזיע.
איר פּאָעזיע, לויט דעם אַרײַנפֿיר פֿון מאַרשאַ פֿאַלק אין איר זאַמלונג With Teeth in the Earth (מיט ציין אין ערד),  “אויפֿריכטיק און זוכנדיק, נאָוואַטאָריש  אין לשון – ווײַזט אַרויס די רײַכקייט און קאָמפּליצירטקייט פֿון אַ פֿרויס לעבן”. זי איז געשטאָרבן אין בערקלי, קאַליפֿאָרניע.
חפֿץ־טוזמאַן האָט אַרויסגעגעבן לידער, דערציילונגען און עסייען אין ייִדיש־זשורנאַלן סײַ אין אַמעריקע סײַ אין  אייראָפּע. אירע זעקס בענד לידער זײַנען לידער, מילד מײַן ווילד, שאָטנס פֿון געדענקען, בלעטער פֿאַלן ניט, אונטער דײַן צייכן און הײַנט איז אייביק.

אויף דער מאַמעס לוויה האָב איך געלייענט אַ פֿראַגמענט פֿון דעם ליד – די ערשטע צוויי סטראָפֿעס מיט דער איבערחזרונג “ווי אַזוי ביסטו קלוג געוואָרן, מאַמע” צום סוף. פֿון די אַלע לידער וועגן מאַמעס אין דער ייִדישער ליטעראַטור האָט דער אָ פֿאַגמענט צום בעסטן אויפֿגעכאַפּט מײַן מאַמעס שטילע חכמה.

ווי אַזוי ביסטו קלוג געוואָרן, מאַמע

וווּ האָסטו, מאַמע, גענומען די קלוגשאַפט די שטילע?
אַלץ ווייסט דײַן שטילינקער בליק.

אויף דײַנע ליפּן רוט כּסדר
אַ סוד אינעם קנופּ פֿון דײַן שווײַגן –
עפּעס אַן אמת אַ שטומער
וואָס
קינדער גרויסע,
קינדער אַלטע
זײַנען אַלץ צו יונג צו וויסן?

ניין.
איך פֿאָרש ניט, מאַמע.
איך ווער זיך קעגן דײַן אַלווייסנדיקן בליק
וואָס האָט שוין, דוכט מיר,
אונטערגעצויגן דײַן סך־הכּל.

הינטערווײַלעכץ איז דאַרום
דײַן רחמנות אויף מיר.
ס’טוקט זיך פֿון אונטער דײַן שמייכל
און בייגט די אַקסל מיר אײַן, מאַמע.

יעצט
אַז איך האָב זיך אַליין דערקליבן
צו דײַן שמייכלענדיקן זיפֿץ
איז מיר אויך שוין שווער צו ליבן, מאַמע.
און דאָס האָב איך דערוווּסט זיך
איינינקע אַליין. . .
און שמייכל שוין צו אַלץ ווי דו.
נאָר ניט קלוג בין איך,
ניט קלוג.

ווי אַזוי ביסטו
קלוג געוואָרן, מאַמע?

אַ ביסעלע
בין איך נאָך ווי דער טאַטע:
שרײַען וויל איך,
שרײַען הויך „אוי וויי און טאַטע זיסער”.
נאָר קיין מאָל, דוכט מיר,
וועל איך ניט ווי ער פֿאַרטרוילעך
ליגן מיט די ליפּן בײַ די קליינינקע צוויי יודן
און קיין מאָל ניט ווי ער
מיט פֿאַרמאַכטע אויגן
צערטלען דעם „שדי”.
 לידער,1949

Vi Azoy Bistu Klug Gevorn, Mame

Vu hostu, mame, genumen di klugshaft di shtile?
Alts veyst dayn shtilinker blik.

Af dayne lipn rut kesedyer
A sod inem knup fun dayn shvaygn –
Vos
Kinder groyse,
Kinder alte
Zaynen alts tsu yung tsu visn.

Neyn.
Ikh forsh nit, mame.
Ikh ver zikh kegn dayn alvisikn blik
Vos hot shoyn, dukht mir,
Untergetsoygn oykh mayn sakhakl.

Yetst
Az ikh hob zikh aleyn derklibn
Tsu dayn shmeykhlendikn zifts
Iz mir oykh shoyn shver tsu libn, Mame.
Un dos hob ikh dervust zikh
Eyninke aleyn…
Un shmeykhl shoyn tsu alts vi du.
Nor nit klug bin ikh,
Nit klug.

Vi azoy bistu
Klug gevorn, Mame?

A bisele
Bin ikh nokh vi der tate:
Shrayen vil ikh,
Shrayen hoykh, “Oy vey un tate ziser”.
Nor keyn mol, dukht mir,
Vel ikh nit vi er fartroylekh
Lign mit di lipn ba di kleyninke tsvey Yudn
Un keyn mol nit vi er
Mit farmakhte oygn
Tsertlen dem “Shaday”.
Lider, 1949

Malka Heifetz Tussman (1896-1987)
was born in Bolshaya-Khaitcha, Ukraine. She wrote her earliest poetry in Yiddish and Russian. She immigrated to the US  at the age of 16  joining family in Chicago and began writing poetry in English but soon switched to Yiddish. She made her literary debut in 1918. She became a teacher in a secular Yiddish school in Milwaukee and studied at the University of Wisconsin. Later she, her husband and two sons moved to Los Angeles. In 1981 she was awarded the prestigious Itsik Manger Prize for Yiddish Poetry in Tel Aviv. Her poetry, according to the introduction in With Teeth in the Earth: Selected Poems of Malka Heifetz Tussman, translated and edited by Marcia Falk, “Frank and exploring, innovative in language – reveals the richness and complexity of a woman’s life.” She died in Berkeley, California.
Heifetz Tussman published poems, stories and essays in Yiddish magazines both in America and Europe. Her six volumes of published verse include Lider (Poems), MIld mayn vild (Mild, my Wild), Shotns fun gedenken (Shadows of remembering), Bleter farn nit (Leaves don’t fall), Unter dayn tseykhn (Under your sign), and Haynt iz eybik (Today is forever).

I read a fragment of the following poem – the first two verses followed by a repetition of How did you get so wise, Mama? – at my mother’s funeral. Of all the poems about mothers in Yiddish literature this fragment best captures my mother’s quiet wisdom.

How Did You Get So Wise, Mama?

Where, Mama, did you get
this quiet wisdom?
Your quiet gaze
knows everything.

A secret knotted into your silence
rests always on your lips –
a mute truth
that grown children,
old children are still too young to know?

No. I’m not prying, Mama.
I’m defending myself
from your all-knowing gaze
which – it seems to me –
has already sized me up.

Now and then
you take pity on me.
Pity slips out
from under your smile
and bows my shoulders down.

And now that I have attained
your smiling sigh,
it’s hard for me, too, to live.
I smile at everything,
just like you.
But without your wisdom.

How did you get so wise, Mama?

In some ways, I am still like Father.
I want to shout out loud,
“Oy vey!” and “Dear God!”
But it seems I’ll never
trustingly – like him –
press my lips to the holy letters
and, with closed eyes, caress
the name of God.
Tr. Marcia Falk
With Teeth in the Earth: Selected Poems of Malka Heifetz Tussman
Translated, edited and introduced by Marcia Falk, Browser Books             Publishing

1. Rashel Veprinski – Piously

Frum – audio

English follows Yiddish.

ראַשעל וועפּרינסקי (1896—1981)
איז געבוירן געוואָרן אין שטעטל איוואַנקאָוו, נישט ווײַט פֿון קיִעוו, אוקראַיִנע. זי האָט עמיגרירט קיין ניו־יאָרק אין 1907 און צו דרײַצן יאָר איז זי שוין געגאַנגען אַרבעטן אין אַ שאַפּ. צו פֿופֿצן יאָר האָט זי אָנגעהויבן שרײַבן פּאָעזיע און האָט דעביוטירט אין 1918 אין דעם זשורנאַל די נײַע וועלט. זי האָט אָנגעשריבן עטלעכע ביכלעך פּאָעזיע: רוף פֿון פֿויגל, 1926, די פּאַליטרע, 1964, צום איינציקן שטערן, 1971 א”אַנד ווי אויך אַן אויטאָביאָגראַפֿישן ראָמאַן, דערציילונגען, און אַרטיקלען און האָט זיך אָפֿט געדרוקט אין ייִדישע צײַטשריפֿטן. פֿון 1920 ביז זײַן טויט אין 1953 איז זי געווען די לעבנס־באַגלייטערין פֿון דעם פּאָעט מאַני לייב.

ווי דאָס ערשטע ליד האָב איך אויסגעקליבן ראַשעל וועפּרינסקיס “פֿרום” ווײַל דער בלאָג נעמט זײַן נאָמען לידערליכט פֿון דער לעצטער שורה פֿון דעם ליד.

פֿרום
ראַשעל וועפּרינסקי

פֿרום האָט מײַן מאַמע געבענטשט אירע ליכט,
איך — צינד די קנויטן פֿון לידער —
די וויִעס באַשירעמט, ס’ליכטיקן פֿינגער,
ליפּן אין פאָרכטיקייט ציטערן ווידער:

פֿאַר פֿרייד און פֿאַר צער,
פֿאַר דעם שׂכל באַיאָרט,
גיב מיר גאָט פֿון דײַן מויל
אין מײַן מויל דאָס וואָרט.

דאָס וואָרט וואָס האָט נאָך ניט געצוויט,
וואָס שלאָפֿט אינעם שטיין, אינעם שטויב אין דער נידער,
וועק עס אויף, לאָז עס אויפֿבליִען פֿריש ווי אין בייט,
אין דער שורה־שניט פֿון מײַנע לידער.

און דעם ווינד־און־וויי, און צער פֿון דער וועלט,
שטעל איך פֿאַר דיר, פֿאַר דײַן אָנגעזיכט —
פֿרום ווי מײַן מאַמע די וואַקסענע קנויטן,
צינד איך מײַנע לידערליכט.
די פּאַליטרע, 1964

Frum

Frum hot mayn mame gebentsht ire likht,
Ikh – tsind di knoytn fun lider –
Di vies bashiremt, s’likhtikn finger,
Lipn in forkhtikayt tsitern vider:

Far freyd un far tsar,
Far dem seykhl bayort,
Gib mir Got fun dayn moyl
In mayn moyl dos vort.

Dos vort vos hot nokh nit getsvit,
Vos shloft inem shteyn, inem shtoyb in der nider,
Vek es uf, loz es ufblien frish vi in beyt,
In der shure-shnit fun mayne lider.

Un dem vind-un-vey, un tsar fun der velt,
Shtel ikh far dir, far dayn ongezikht –
Frum vi mayne mame di vaksene knoytn,
Tsind ikh mayne liderlikht.
Di palitre, 1964

Rashel Veprinski (1896-1981) was born in the town of Ivankov, not far from Kiev, in Ukraine. She came to New York in 1907, and at thirteen she went to work in a shop. At fifteen, she began writing poetry, and was first published in 1918 in the journal Di naye velt (The New World). She wrote several books of poetry, among them Ruf fun foygl (The Call of the bird), 1926, Di Palitre (The palette), 1964, Tsum eyntsikn shtern (To the single star), 1971 as well as an autobiographical novel , short stories, and articles and was published regularly in Yiddish periodicals. From the 1920s until his death in 1953, she lived with the famous Yiddish writer Mani Leyb.

For the first post I have chosen Rashel Veprinski’s poem “Frum” (Piously) because the blog gets it name Candles of Song from the last line of that poem.

Piously

Piously my mother blessed her candles,
I – light the wicks of songs –
Eyelashes covered, fingers grow luminous,
Lips once again trembling in awe.

For joy and for sorrow,
For aging wit.
God, put the word of your mouth
Into mine.

The word not yet bloomed,
That sleeps in the stone, in the dust down below,
Wake it up, let it blossom forth anew
As if in the flowerbed,
In the line-harvest of my poems.

And the pain and the woe, and the grief of the world,
I put before you, in your presence –
Piously as my mother the waxen wicks,
I light my candles of song.
Di palitre (The palette), Israel, 1964
Tr. Sheva Zucker