THIS WEEK
Itsik Manger, בת־שבע, Bathsheba
Yitskhok Bashevis/I.B. Singer, פֿון „יענטל”, From Yentl the Yeshiva Boy
Kadye Molodovski, אין בלויען באַגינען 7, At Blue Dawn VII

Itsik Manger, Bas-sheve

21:15 If a man has two wives-one beloved and the other despised-and they bear him sons, the beloved one and the despised one, and the firstborn son is from the despised one. 16 Then it will be, on the day he [the husband] bequeaths his property to his sons, that he will not be able to give the son of the beloved [wife] birthright precedence over the son of the despised [wife]-the [real] firstborn son.

אַז אַ מאַן װעט האָבן צװײ װײַבער, אײנע אַ באַליבטע און אײנע אַ פֿאַרהאַסטע, און זײ װעלן אים געבערן זין, אי די באַליבטע 15 אי די פֿאַרהאַסטע, און דער זון דער בכָור װעט זײַן פֿון דער פֿאַרהאַסטער, 16 איז, אין דעם טאָג װאָס ער גיט ירושה זײַנע זין דאָס װאָס ער האָט קען ער ניט מאַכן פֿאַר דעם בכָור דעם זון פֿון דער באַליבטער איבער דעם זון פֿון דער פֿאַרהאַסטער, װאָס איז דער בכָור. 

portrait by Arur Kolnik

For a biography of Itsik Manger in English and YIddish, click here.

בת־שבע

בת־שבֿע באַטראַכט דאָס פֿינגערל
װאָס פֿינקלט אין איר האַנט —
אױ, ס’איז נישט אַזױ דאָס פֿינגערל
װי דער מלך פֿונעם לאַנד.

אױ, ס’איז נישט אַזױ דאָס פֿינגערל
װי דאָס בריװעלע דערצו:
„דײַן פּנים, דײַן גאַנג, דײַן אײדעלער פֿאַסאָן,
זײ גיבן מיר נישט קײן רו.“

בת־שבֿע גײט צום שפּיגל צו:
— אַװדאי איז זי שײן,
נאָר װי קען זי, אַן אשת־איש,
צו דער באַשטעלונג גײן?

װאָס װעט זאָגן דער אַלטער שװער
און דער מאַן דער גענעראָל,
און װאָס װעט זאָגן גאָט אַלײן,
דער שומר פֿון ישראל?

זי לײענט איבער נאָך אַ מאָל דעם בריװ :
„אָ שײנקײט פֿון דער װעלט,
מיט גאָט ברוך-הוא בין איך ’פּער דו’
און איך טו װאָס מיר געפֿעלט;

אַז איך זינג פֿאַר אים מײַן תּהילים אָפּ,
איז ער מוחל מײַנע זינד;
און װאָס שײך אוריה, דײַן ליבן מאַן,
פֿאַרלאָז זיך אױף מיר, מײַן קינד.“

אַ פֿירהאַנג רױשט. װער גײט? װער גײט?
ס’איז נאָר דער װינט, נישט מײן ;
זי באַהאַלט דאָס פֿינגערל, דעם בריװ,
און לאָזט זיך לאַנגזאַם גײן

אַראָפּ אין גאָרטן. — די שטילע טריט
פֿאַרשלינגט דער געלער זאַמד,
נאָר פֿאַרן טױער אומגעריכט
אַ רױטע מאָנבלום פֿלאַמט

אַ לעצט ביסל בושה. זי עפֿנט די טיר
מיט איר קלײנער װײַסער האַנט.
אױ, ס’איז נישט אַזױ דאָס פֿינגערל,
װי דער מלך פֿונעם לאַנד.
      מדרש איציק

BATHSHEBA

Bathsheba looks at the brilliant ring
She’s slipped onto her hand.
It isn’t the ring he sent that counts,
But the king who rules the land.

Ah, not the ring but the note he sent,
The note that makes her weep.
“Your face, your walk, your graceful ways
Have robbed me of my sleep.

Bathsheba looks in the mirror and sees
She’s lovely. That much is true,
But how can a faithful woman like her
Go to a rendezvous?

What of her aged father-in-law,
And her husband, the general?
And what about God? What will He say—
The Guardian of Israel?

Again, she reads the note. He writes,
“Your beauty is all I see.
As for God, we’ve worked things out.
I do what pleases me.

If I sing Him a psalm from time to time,
He forgives me all of my sins.
As for your husband . . . trust me, dear,
I’ll take good care of him.”

A curtain rustles. “What’s that? What’s that?”
It’s only the wind at play.
She hides the ring; she hides the note
And slowly makes her way.

Into the garden. Her slow steps
Are muffled by yellow sands;
But all at once, at the garden gate,
A scarlet moonbeam lands.

One final twinge of shame and then
She opens the door with her hand.
It isn’t the ring, the ring that counts,
But the king who rules the land.
Tr. Leonard Wolf, The World According to Itzik: Selected Poetry and Prose

Bas-sheve



Bas-sheva  batrakht dos fingerl
vos finklt in ir hant ---
oy, s’iz nisht azoy dos fingerl
vi der meylekh funem land.


oy, s’iz nisht azoy dos fingerl
vi dos brivele dertsu:
"dayn ponem, dayn gang, dayn eydeler fason,
zey gibn mir nisht keyn ru.''


Bas-sheve  geyt tsum shpigl tsu:
--- avade iz zi sheyn,
nor vi ken zi, an eyshes-|ish_,
tsu der bashtelung geyn?


vos vet zogn der alter shver
un der man der generol,
un vos vet zogn got aleyn,
der shoymer fun Yisroel?


zi leyent iber nokh a mol dem briv:
"o sheynkayt fun der velt,
mit got brukh-hu bin ikh ’per du’
un ikh tu vos mir gefelt;

az ikh zing far im mayn tilem op,
iz er moykhl mayne zind;
un vos shayekh Urye, dayn libn man,
farloz zikh oyf mir, mayn kind.''

a firhang roysht. ver geyt? ver geyt?
s’iz nor der vint, nisht meyn;
zi bahalt dos fingerl, dem briv,
un lozt zikh langzam geyn

arop in gortn. --- di shtile trit
farshlingt der geler zamd,
nor farn toyer umgerikht
a royte monblum flamt

a letst bisl bushe. zi efnt di tir
mit ir kleyner vayser hant.
oy, s’iz nisht azoy dos fingerl,

vi der meylekh funem land.
      medresh itsik

Bashevis, fun “Yentl”

22:5 A woman shall not wear that which pertaineth unto a man, neither shall a man put on a woman’s garment; for whosoever doeth these things is an abomination unto the LORD thy God.

כ”ב: 5 אױף אַ פֿרױ זאָל ניט זײַן אַ בגד פֿון אַ מאַנספּאַרשױן, און אַ מאַנספּאַרשױן זאָל ניט אָנטאָן אַ קלײד פֿון אַ פֿרױ; װאָרום אַן אומװערדיקײט בײַ יהוה דײַן גאָט איז איטלעכער װאָס טוט דאָס.

For a biography of Isaac Bashevis Singer in English, click here.

פֿון „יענטל”

בײַ נאַכט איז אַנשל געלעגן בײַ דער אַלמנה אויפֿן באַנקבעט, אָבער ער האָט נישט געקענט אײַנשלאָפֿן. אָן אַ קאַפּאָטע, אָן הױזן, איז אַנשל װידער געװאָרן יענטל, אַ כּלה־מײדל װאָס האָט ליב אַ בחור, נאָר יענער איז אַ חתן מיט אַן אַנדערער. אפֿשר האָב איך אים געדאַרפֿט אַנטפּלעקן דעם אמת ?…
אָבער אַנשל האָט שױן נישט געקאָנט װערן קײן מײדל, אױסקומען אָן אַ בית־מדרש, אָן ספֿרים. אַנשל האָט געטראַכט אױסטערלישע טראַכטעכצער, אױפֿן ראַנד פֿון משוגעת. ער איז אײַנגעשלאָפֿן, זיך איבערגעוועקט מיט אַ צאַפּל. אין חלום איז ער געװען סײַ אַ מאַנצביל, סײַ אַ נקבֿה. ער האָט געטראָגן סײַ אַ קאַפֿטאַן, סײַ אַ לײַבסערדאַק. די צײַט האָט זיך געהאַט פֿאַרהאַלטן און אַנשל האָט זיך געשראָקן אַז װער װײסט? ער האָט געהאַט געלײענט אין מדרש תּלפּיות אַז אין אינדיע איז אַ נקבֿה געװאָרן טראָגעדיק אָן אַ זכר, בלױז פֿון גלוסטן צו אים… אַנשל האָט ערשט איצט באַנומען פֿאַר װאָס די תּורה פֿאַרבאָט אָנצוטאָן דאָס מלבוש פֿון צװײטן מין. נישט בלױז נאַרט מען דערמיט יענעם, נאָר אױך זיך אַלײן, אַ שטײגער װי די נשמה װאָלט זיך אָנגעקלײדט אין אַ פֿרעמדן קערפּער. מ’װערט װי אַ טומטום אָדער אַן אַנדרוגינוס…

From “YENTL THE YESHIVA BOY”

At night Anshel lay on his bench at the widow’s, unable to sleep. Stripped of gaberdine and trousers she was once more Yentl, a girl of marriageable age, in love with a young man who was betrothed to another. Perhaps I should have told him the truth, Anshel thought. But it was too late for that. Ashel could no go back to being a girl, could never again do without books and a study house. He lay there thinking outlandish thoughts that brought him close to madness. He fell asleep, then awoke with a start. In his dream he had been at the same time a man and a woman, wearing both a woman’s bodice and a man’s fringed garment. Yentl’s period was late and she was suddenly afraid . . . who knew? In Medresh Talpioth he had read of a woman who had conceived merely through desiring a man. Only now did Yentl grasp the meaning of the Torah’s prohibition against wearing the clothes of the other sex. By doing so one deceived not only others but also oneself. Even the soul was perplexed, finding itself incarnate in a strange body.
     Tr. by Marion Magid and Elizabeth Pollet, Short Friday

fun “yentl”

bay nakht iz Anshl gelegn bay der almone oyfn bankbet,ober er hot nisht gekent aynshlofn. on a kapote, on hoyzn, iz Anshl vider gevorn yentl, a kale-meydl vos hot lib a bokher, nor yener iz a khosn mit an anderer. efsher hob ikh im gedarft antplekn dem emes ?… ober Anshl hot shoyn nisht gekont vern keyn meydl, oyskumen on a besmedresh, on sforim. Anshl hot getrakht oysterlishe trakhtekhtser, oyfn rand fun meshugas. er iz ayngeshlofn, zikh ibergevekt mit a tsapl. in kholem iz er geven say a mantsbil, say a nekeyve. er hot getrogn say a kaftan, say a laybserdak. di tsayt hot zikh gehat farhaltn un Anshl hot zikh geshrokn az ver veyst? er hot gehat geleyent in medresh Talpies az in indye iz a nekeyve gevorn trogedik on a zokher, bloyz fun glustn tsu im… Anshl hot ersht itst banumen far vos di toyre farbot ontsuton dos malbesh fun tsveytn min. nisht bloyz nart men dermit yenem, nor oykh zikh aleyn, a shteyger vi di neshome volt zikh ongekleydt in a fremdn kerper. m’vert vi a tumtem oder an androginus…

Kadye Molodovski In bloyen baginen VII

25:13 You shall not keep in your pouch two different weights, one large and one small. 14 You shall not keep in your house two different ephah measures, one large and one small. 15 [Rather,] you shall have a full and honest weight, [and] a full and honest ephah measure, in order that your days will be prolonged on the land which the Lord, your God, gives you. 16 For whoever does these things, whoever perpetrates such injustice, is an abomination to the Lord, your God.

כ”ה 13 זאָלסט ניט האָבן אין דײַן בײַטל צװײערלײ װאָגשטײענר, אַ גרעסערן און אַ קלענערן. 14 זאָלסט ניט האָבן אין דײַן הױז צװײערלײ אֵיפֿהס, אַ גרעסערע און אַ קלענערע. 15 אַ פֿול און ריכטיק געװיכט זאָל זײַן בײַ דיר; אַ פֿולע און ריכטיקע אֵיפֿה זאָל זײַן בײַ דיר; כּדי דײַנע טעג זאָלן זיך לענגערן אױף דער ערד װאָס יהוה דײַן גאָט גיט דיר. 16 װאָרום אַן אומװערדיקײט בײַ יהוה דײַן גאָט איז איטלעכער װאָס טוט דאָס – איטלעכער װאָס טוט אַן עװלה.

אין בלויען באַגינען
           7

נעם אַ שטיין און גיב אַ וואָרף
צי אין שטאָט,
צי אין דאָרף,
וווּ ער זאָל ניט בלײַבן ליגן
ט’עמעצער געזאָגט ליגן.
און דעריבער קומען וואָלקנס איבער שטעטלעך און וועלדער,
און דעריבער ווילדע חיות רײַסן שעפֿעלעך אין פֿעלד,
און דעריבער קליינע קינדער וויינען שרײַען אין די נעכט,
און דעריבער ווינט און שטורעם דעכער אָרעמינקע ברעכט.
חשוונ|דיקע נעכט, ווילנע 1927

AT BLUE DAWN
          VII

Pick up a stone and throw it
in the city
Or the countryside.
Wherever it may land,
Someone has told a lie.
And that’s why clouds come over towns and forests,
And that’s why wild beasts devour sheep in the fields,
And that’s why small children cry out in the nights,
And that’s why the wind breaks down the roofs of the poor.
By permission of translator
Tr. Kathryn Hellerstein, Paper Bridges: Selected Poems of Kadya Molodowsky, (bilingual)

in bloyen baginen VII

nem a shteyn un gib a vorf
tsi in shtot,
tsi in dorf,
vu er zol nit blaybn lign
t’emetser gezogt lign.
un deriber kumen volkns iber shtetlekh un velder,
un deriber vilde khayes raysn shefelekh in feld,
un deriber kleyne kinder veynen shrayen in di nekht,
un deriber vint un shturem dekher oreminke brekht.
          kheshvn|dike nekht, vilne 1927

THIS WEEK
Yankev Glatshteyn, קיביאַ, Qibya  This poem, although over 60 years old, speaks to today’s political situation in Israel.
Hirsh Osherovitsh, און עס וועט זײַן…, Un es vet zayn

Yankev Glatshteyn, Kibya

20: 11And it shall be, if it make thee answer of peace, and open unto thee, then it shall be, that all the people that are found therein shall become tributary unto thee, and shall serve thee. 12And if it will make no peace with thee, but will make war against thee, then thou shalt besiege it. 13And when the LORD thy God delivereth it into thy hand, thou shalt smite every male thereof with the edge of the sword; 

כ: 10 אַז דו װעסט גענענען צו אַ שטאָט, צו האַלטן מלחמה אױף איר, זאָלסטו איר צורופֿן שלום. 11 און עס װעט ז ַײן, אױב זי װעט דיר ענטפֿערן שלום, און װעט דיר עפֿענען, איז, דאָס גאַנצע פֿאָלק, װאָס געפֿינט זיך אין איר, זאָל דיר װערן צו צינז און דיר דינען. 12 אױב אָבער זי װעט ניט אַײנגײן אױף שלום מיט דיר, און װעט מאַכן מלחמה מיט דיר, זאָלסטו לעגערן אױף איר; 13 און אַז יהוה דַײן גאָט װעט זי געבן אין דַײן האַנט, זאָלסטו טײטן אַלע אירע מאַנספּאַרשױנען מיטן שאַרף פֿון שװערד. 14 נאָר די װ ַײבער און די קלײנע קינדער, און די בהמות, און אַלץ װאָס װעט זַײן אין דער שטאָט, איר גאַנצן רױב, זאָלסטו רױבן פֿאַר דיר; 

For a biography of Yankev Glatshteyn in Yiddish and English, see Week 4.

The Qibya massacre occurred during Operation Shoshana, an Israeli so-called reprisal operation that occurred in October 1953, when IDF’s Unit 101 led by future Israeli Prime Minister Ariel Sharon attacked the village of Qibya in the West Bank, which was then under Jordanian control, and killed more than sixty-nine Palestinian civilians, two-thirds of whom were women and children.^[1][2][3]
Forty-five houses, a school, and a mosque were destroyed.^[4] Ariel Sharon wrote in his diary that “Qibya was to be an example for everyone,” and that he ordered “maximal killing and damage to property”. Post-operational reports speak of breaking into houses and clearing them with grenades and shooting.^[5]
The attack followed cross-border raids from the West Bank. Israel framed the Qibya massacre as a response to the Yehud attack, in which an Israeli woman and her two children were killed.^[1][6]
The massacre was condemned by the U.S. State Department, the UN Security Council, and by Jewish communities worldwide.

קיביאַ

כּעס, נקמה, רויך.
אַ קליינע מחנה מיט רציחה אין די אויגן.
אָנגעגורט מיט פֿײַל און בויגן,
אין נאַכטיקן פֿאַרראַט,
האָבן מײַנע ברידער
רחמנות אין זיך אָפּגעשמדט,
און פּסול געמאַכט דעם פּאַרמעט פֿון מײַן לעבן.
גאָט מײַנער פֿון געדולדיקן בית־מדרש.
שווער אַזאַ פֿינצטערע העלדישקייט צו פֿאַרגעבן.

ב

מײַן פֿאָלק, מײַן פֿאָלק פֿון רחמנות,
ייִד פֿון מײַן גאַנץ לעבן.
כ’וועל דיך נישט אַוועקשענקען
פֿאַר די גרעסטע אַרסענאַלן פֿון גבֿורה.
פֿאָלק פֿון מײַן גוטן טאַטן,
אויף פֿרעמדער פּוילישער ערד.
וויפֿל האָסטו מיט מיר אײַנגעקנעלט גוטסקייט,
פֿון מײַנע חדר־יאָרן אָן.
שטאָלץ מײַנער, אויסדערווײלטער.
פֿאַרגלותטע פֿעסטקייט.
באַפֿרײַ זיך נישט פֿון מײַנע גערעכטע דלתּ-אַמות.
גיי נישט אַוועק אין וועלט־געפֿאַנגשאַפֿט,
מיט בלוטיקע קייטן אויף די הענט.

ג

שׂונא מײַנער, מײַן שטאַרקער אָרעם
וועט אויך זײַן גערעכט.
פֿאַרשוועכט וועט נישט זײַן
דאָס ייִדישע וואָרט.
דאָס אָרט וווּ ס’וועט געלייגט ווערן
דער שלום־שטיין,
וועט זײַן פֿעלדזן־פֿעסט און ריין.
און אַז מיר וועלן אַלע געפֿאַלענע ציילן,
וועלן מיר די טרויעריקע וווּנדן היילן,
מיט רחמים, מיט גלויבן;
אַז אַפֿילו אויפֿן פֿעלד פֿון שלאַכט,
אין דער פֿאַרשעמטער, פֿינצטערער נאַכט,
מוזן אונדזערע זין זײַן ליכטיקע ייִדן.
נישט קיין אָנפֿאַלערישע רוצחים,
נאָר באַשיצערס, זיגערס, הויך־דערהויבן.
       די פֿרייד פֿון ייִדישן וואָרט, 1961

QIBYA

A

Anger, revenge, smoke.
A small camp with murder in their eyes.
Girded with bow and arrow,
In treachery of night,
My brothers
Annihilated the mercy within,
And defiled the parchment of my life.
My God of the patient study-house.
It is difficult to forgive such devilish bravery.

B

My People, my People of mercy,
My familiar Jew.
I won’t give you up
For the greatest arsenals of bravery.
People of my good father,
On foreign Polish soil.
How much did you train me in goodness,
From my cheder years onward.
My pride, my chosen one.
Exilic determination.
Do not liberate yourself from my righteous little corner.
Do not go away to life imprisonment,
With bloody chains on your hands.

C

My dear enemy, my strong hand
Will also be just.
The Yiddish word
Will not be desecrated.
The place where the peace stone
Will be laid,
Will be rock-solid and pure.
And when we count all the dead,
We will heal the mournful wounds,
With compassion, with faith;
That even on the battlefield,
In the shameful, dark night,
Our sons must be Jews of light,
Not murderous aggressors,
But defenders, victors, exalted.
Tr. Adi Mahalle  https://ingeveb.org/texts-and-translations/ qibya

Kibya

kas, nekome, roykh.
a kleyne makhne mit retsikhe in di oygn.
ongegurt mitfayl un boygn,
in nakhtikn farrat,
hobn mayne brider
rakhmones in zikh opgeshmdt,
un posl gemakht dem parmet fun mayn lebn.
got mayner fun geduldikn besmedresh.
shver aza finstere heldishkayt tsu fargebn.

B

mayn folk, mayn folk fun rakhmones,
yid fun mayn gants lebn.
kh’vel dikh nisht avekshenken
far di greste arsenaln fun gvure.
folk fun mayn gutn tatn,
oyf fremder poylisher erd.
vifl hostu mit mir ayngeknelt gut|skayt,
fun mayne kheyder-yorn on.
shtolts mayner, oysderveylter.
fargolest|e festkayt.
bafray zikh nisht fun mayne gerekhte dalet-ames.
gey nisht avek in velt-gefangshaft,
mit blutike kaytn oyf di hent.

G

soyne mayner, mayn shtarker orem
vet oykh zayn gerekht.
farshvekht vet nisht zayn
dos yidishe vort.
dos ort vu s’vet geleygt vern
der sholem-shteyn,
vet zayn feldzn-fest un reyn.
un az mir veln ale gefalene tseyln,
veln mir di troyerike vundn heyln,
mit rakhomem, mit gloybn;
az afile oyfn feld fun shlakht,
in der farshemter, finsterer nakht,
muzn undzere zin zayn likhtike yidn.
nisht keyn onfalerishe rotskhem,
nor bashitsers, zigers, hoykh-derhoybn.
di freyd fun yidishn vort, 1961

Hirsh Osherovitsh, Un es vet zayn…

18:15 Moses continued, “The LORD your God will raise up for you a prophet like me from among your fellow Israelites. You must listen to him.

For a biography of Hirsh Osherovitsh in English, click here.

און עס וועט זײַן…

un es vet zayn...


ven s’vet der kholem vern vor,

veln di shvartsste feygl vern vayse,

un punkt vi frilingtsayt, vet shoyn a kaylekhik gants yor

a tsugvint shayn zikh trogn durkh di hayzer.



es veln ale sumne benkshaftteg

fargesn zeyer tsushteyik groy monen.

oyf shtot un vald, oyf heym un veg

vet oysshpreytn zikh loyterer akhres-ha|yomim...



der heler tsuzog, vos yortoyznter iz alt,

er muz un vet lesof mekuyem vern.

ayede nakht a shtern ergets falt,

un dokh blaybt iber alts a fuler himl shtern.



nit eyn mol shoyn hot fun der erlekhkayt zikh oysgepikt farbrekh,

un opgenart hot heylike nevue.

anshtot a hor fun milkh, me tsit a shtrik fun pekh,

un shtoltse hofenung shlept um zikh krue-blue...



meg s’vort nevi|ishe farhartevet zayn un fargleyzt,

badekt mit krets, mit bayln, mit lishayen,

glit fort in harts akhres-hayomim|dike treyst,

in yedn, vos iz vert dem nomen mentsh, lebt a yeshaya...

    vilne, yuni 1956

      in der velt fun akeydes: lider un poemes, Tel-aviv  1975

THIS WEEK
Itsik Manger, כ’וועל אויסטאָן די שיך, I’ll Take Off My Shoes
Gele Shvayd-Fishman, מאַמע, Mamme
Avrom Sutskever, דער זעלביקער װאַס האָט געבענטשט, ער האָט מיך אױך געשאָלטן, Who Blessed Me Has Also Cursed me (From Balak, Week 38.)
Arn Tsaytlin, לויב מיך, Praise Me (From Balak, Week 38.)
Tsilye Drapkin, מײַן מאַמע, My Mother

Itsik Manger, Kh’vel Oyston di shikh, sung by Chava Alberstein, on hte CD The Well

14:1-2 You are children of the Lord, your God. You shall neither cut yourselves nor make any baldness between your eyes for the dead.2 For you are a holy people to the Lord, your God, and the Lord has chosen you to be a treasured people for Him, out of all the nations that are upon the earth.

For a biography of Itzik Manger in Yiddish and English, see Week 1.

כ’וועל אויסטאָן די שיך

כ’וועל אויסטאָן די שיך און דעם טרויער,
און קומען צו דיר צוריק
אָט אַזוי ווי איך בין אַ פֿאַרשפּילטער,
און שטעלן זיך פֿאַר דײַן בליק.

מײַן גאָט, מײַן האַר, מײַן באַשאַפֿער,
לײַטער מיך אויס אין דײַן שײַן
אָט ליג איך פֿאַר דיר אויף אַ וואָלקן
פֿאַרוויג מיך און שלעפֿער מיך אײַן.

און רעד צו מיר גוטע ווערטער,
און זאָג מיר אַז איך בין „דײַן קינד“.
און קוש מיר אַראָפּ פֿונעם שטערן
די צייכנס פון מײַנע זינד.

איך האָב דאָך געטאָן דײַן שליחות
און געטראָגן דײַן געטלעך ליד
צי בין איך דען שולדיק, וואָס ס׳גראַמט זיך,
על־פּי טעות „ייִד“ מיט „ליד“.

צי בין איך דען שולדיק, וואָס ס׳גראַמט זיך,
על־פּי טעות „שיין“ מיט „געוויין“,
און די בענקשאַפט, די אמתע בענקשאַפֿט,
וואָגלט כּסדר אַליין?

צי בין איך דען שולדיק דערלויכטער,
וואָס כ’בין איצט דערשלאָגן און מיד,
און לייג דיר אַוועק צופֿוסנס,
דאָס דאָזיקע מידע ליד?

מײַן גאָט, מײַן האַר, מײַן באַשאַפֿער,
לײַטער מיך אויס אין דײַן שײַן
אָט ליג איך פֿאַר דיר אויף אַ וואָלקן
פאַרוויג מיך און שלעפֿער מיך אײַן.
    ליד און באַלאַדע

I’LL TAKE OFF MY SHOES

I’ll take off my shoes and my sorrow,
And come back to Your ways.
Now my game is played out and over,
I place myself in Your gaze.

My God, my Lord, my Creator,
My path has been troubled and steep.
Now I lie on a cloud before You—
Take me and rock me to sleep.

And speak to me words of comfort,
And tell me I am Your child,
And wipe my sins from my forehead,
With a kiss forgiving and mild.

I have carried out Your commandment,
My poems were written for You—
Is it my fault and my burden
That it happens that “Jew” rhymes with “you”?

And is it my fault then that “beauty”
With “duty” happens to rhyme,
And longing, deep-seated longing,
Is shut up alone with time?

And am I to blame, Light-giver,
If weary with loss and defeat,
I bring this weary poem,
And lay it at your feet?

My God, my Lord, my Creator,
My path has been troubled and steep.
Now I lie on a cloud before You—
Take me and rock me to sleep.
   Tr. Murray Citron, In geveb, OCT 02,  2017

Gele Shvayd Fishman, Mame

זע, איך לײג פֿאַר אײַך הײַנט אַ ברכה און אַ קללה; די ברכה, אױב איר װעט צוהערן צו די געבאָט פֿון יהוה אײַער גאָט, װאָס איך געביט אײַך הײַנט, און די קללה, אױב איר װעט ניט צוהערן צו די געבאָט פֿון יהוה אײַער גאָט, און איר װעט זיך אָפּקערן פֿון דעם װעג װאָס איך באַפֿעל אײַך הײַנט, כּדי צו גײן נאָך פֿרעמדע געטער, װאָס איר קענט ניט.

For a biography of Gella Schweid Fishman in Yiddish and English, click here.

מאַמע

דאָס אױג װאָס בײַ דער זײַט
פֿון האַרצן
האָב איך מיר אײנע אַלײן
קאַליע געמאַכט

כ’האָב דיך ניט געפֿאָלגט
מאַמע
אָן אויפֿהער פֿליסן־פֿליסן
טרערן

עד־עין זע איך ניט קיין סוף
מאַמע
?זאָל איך װערן בלינד
  2000 אין שטילע שעהען, כּתּבֿ: האָבאָקען, ניו־דזשערסי    

Mamme

The eye at the side
of my heart
was damaged by me
all by myself.

I didn’t listen to you
Mamme.
No stopping the flow
of tears.

Still there is no end in sight
Mamme
Should I go blind?
Tr. Gella Fishman and Sheva Zucker

MAME

Dos oyg vos bay der zayt
fun hartsn
hob ikh mir eyne aleyn
kalye gemakht

kh’hob dikh nit gefolgt
mame
on ufher flisn-flisn
trern

ad-ayen ze ikh nit kin sof
mame
zol ikh vern blind?
In shtile shoen, ktav: Hoboken, N”dzh, 2002

Avrom Sutskever, דער זעלביקער װאַס האָט געבענטשט, ער האָט מיך אױך געשאָלטן, Who Blessed Me Has Also Cursed me (From Balak, Week 38.)

Arn Tsaytlin, לויב מיך, Praise Me (From Balak, Week 38.)

Tsilye Drapkin, Mayn Mame

14: 29And the Levite, because he hath no portion nor inheritance with thee, and the stranger, and the fatherless, and the widow, that are within thy gates, shall come, and shall eat and be satisfied; that the LORD thy God may bless thee in all the work of thy hand which thou doest.

For a biography of Celia Dropkin in Yiddish, click here.
For For a biography of Celia Dropkin in English, click here.

THIS WEEK
Gitl Shekhter-Vishvanat, אַלמנה, Widow
Malke Kheyfets-Tuzman, זון און רעגן, Sun and Rain

Gitl Shekhter-Vishvanat, Almone

10: 17 For the LORD your God, He is God of gods, and Lord of lords, the great God, the mighty, and the awful, who regardeth not persons, nor taketh reward. 18He doth execute justice for the fatherless and widow, and loveth the stranger, in giving him food and raiment.

װאָרום יהוה אײַער גאָט, ער איז דער גאָט פֿון געטער, און דער האַר פֿון האַרן, דער גרױסער גאָט, דער שטאַרקער, און דער פֿאָרכטיקער, װאָס שױנט ניט קײן פּנים, און נעמט ניט קײן שוֹחד. ער טוט גערעכטיקײט דעם יתום און דער אַלמנה, און האָט ליב דעם פֿרעמדן, אים צו געבן ברױט און אַ קלײד.

For a biography of Gitl Schaechter-Viswanath in Yiddish and English, see Week 25.

אַלמנה

זי זיצט
אַן אויסגעוויינטע
דרייט־פֿאַרדרייט
די שוואַרצע האָר
מיט אַש באַקריינטע
און פֿאַרקאָרטשעט זיי,
מיט שפּילקעס צוגעפֿעסטיקט
אין אַ קײַלעכיקן גרעק.
יעדעס זילבערהערל
איינציקווײַז אַרײַנגעשטעקט
אַרונטער
טיף אַרונטער.
יעדער פֿאָדעמשטאָך
אַ שאָדן
נישט דערפֿון צו
הערן.

ווערן מתים־בלעטלעך
איינציקווײַז באַגראָבן
צווישן פֿרישער, שוואַרצער ערד
העט אַרונטער
טיף אַרונטער
נישט צו זען”
און נישט דערפֿון צו
קלערן.
פּלוצעמדיקער רעגן: לידער/ Sudden Rain: Yiddish Poems

WIDOW

She sits
all cried out
and turns, turns back
her black hair
crowned with ash-gray,
and twists it,
fastening with pins,
into a round bun.
Every silver hair
tucked one by one
underneath
deep underneath.
Every strand’s stab
a single pain
not to be heard from.

So dead leaves
are buried one by one
in fresh black earth
far underground
deep underground
not to be seen
and not to be
thought of.
Tr. Zakhary Berger
פּלוצעמדיקער רעגן: לידער/ Sudden Rain: Yiddish Poems

almone

zi zitst
an oysgeveynte
dreyt-fardreyt
di shvartse hor
mit ash bakreynte
un farkortshet zey,
mit shpilkes tsugefestikt
in a kaylekhikn grek.
yedes zilberherl
eyntsikvayz arayngeshtekt
arunter
tif arunter.
yeder fodemshtokh
a shodn
nisht derfun tsu
hern.

vern meysim-bletlekh
eyntsikvayz bagrobn
tsvishn frisher, shvartser erd
het arunter
tif arunter
nisht tsu zen
un nisht derfun tsu
klern.

Malke Kheyfets-Tuzman, Zun un Regn

11: 14 that I will give the rain of your land in its season, the former rain and the latter rain, that thou mayest gather in thy corn, and thy wine, and thine oil.

For a biography of Malke Heifetz Tussman in Yiddish and English, see Week 13.

THIS WEEK
Sh. An-ski, די שבֿועה, The Oath
Mordkhe Gebirtig, מאָטעלע. Motele

Sh. An-ski, Di Shvue, from the CD, “In Love and In Struggle: The Musical Legacy of the Jewish Labor Bund,” The New Yiddish Chorale and the Workmen’s Circle Chorus

4 26 I call heaven and earth this day to witness against you that you shall soon perish from the land that you are crossing the Jordan to possess; you shall not long endure in it, but shall be utterly wiped out.

2: 26 מאַך איך הײַנט הימל און ערד עדות קעגן אײַך, אַז אונטערגײן װעט איר גיך אונטערגײן פֿון דעם לאַנד װאָס איר גײט אַריבער דעם יַרדן אַהין, עס צו אַרבן; איר װעט ניט מַאֲריך-יָמים זײַן דרינען, נײַערט פֿאַרטיליקט װעט איר פֿאַרטיליקט װערן.

For a biography of Sh. An-Sky in English, click here.

This poem by folklorist Sh. An-ski, best known for writing the play, “The Dybbuk” became the hymn of the Jewish Labor Bund. Notice how the oath is  sworn before the heavens and the earth.

די שבֿועה

ברידער און שװעסטער פֿון אַרבעט און נױט,
אַלע װאָס זײַנען צעזײט און צעשפּרײט.
צוזאמען, צוזאמען, די פֿאָן זי איז גרײם,
זי פֿלאַטערט פֿון צאָרן, פֿון בלוט איז זי רױט,
אַ שבֿועה, אַ שבֿועה אױף לעבן און טױט!

הימל און ערד װועט אונדז אױסהערן,
עדות װעלן זײַן די ליכטיקע שטערן,
אַ שבֿועה פֿון בלוט און אַ שבֿועה פֿון טרערן —
מיר שװערן, מיר שװערן, מיר שװערן!
ש. אַנ־סקי

THE OATH

Brothers and sisters in work and in need,
all who are scattered far and wide.
Together, together, the flag is ready,
it waves with rage, it is red with blood
An oath, a life-and-death oath!

Heaven and earth will hear us,
the bright stars will bear witness,
an oath of blood, an oath of tears –
We swear, we swear, we swear!
Sh. Ansky
Translation from Yosl and Chana Mlotek Yiddish Song Collection at the Workers Circle

Di Shvue

Brider un shvester fun arbet un noyt,
Ale vos zaynen tsezeyt un tseshpreyt.
Tsuzamen, tsuzamen, di fon zi iz greyt,
Zi flatert fun tsorn, fun blut iz zi royt,
A shvue, a shvue oyf lebn un toyt!

Himl un erd vet undz oyshern,
Eydes veln zayn di likhtike shtern,
A shvue fun blut un a shvue fun trern —
Mir shvern, mir shvern, mir shvern!
         Sh. An-ski

Mordkhe Gebirtig, Motele from the CD “Genia Fayerman Sings Mordechai Gebirtig: A Song is born”. sung by Genia Fayerman

6 20When thy son asketh thee in time to come, saying: ‘What mean the testimonies, and the statutes, and the ordinances, which the LORD our God hath commanded you? 21then thou shalt say unto thy son: ‘We were Pharaoh’s bondmen in Egypt; and the LORD brought us out of Egypt with a mighty hand. 22And the LORD showed signs and wonders, great and sore, upon Egypt, upon Pharaoh, and upon all his house, before our eyes. 23And He brought us out from thence, that He might bring us in, to give us the land which He swore unto our fathers. 24And the LORD commanded us to do all these statutes, to fear the LORD our God, for our good always, that He might preserve us alive, as it is at this day. 25And it shall be righteousness unto us, if we observe to do all this commandment before the LORD our God, as He hath commanded us.’

ו: 20 אַז דײַן זון װעט דיך שפּעטער אַהין פֿרעגן, אַזױ צו זאָגן: װאָס זײַנען דאָס פֿאַר אָנזאָגן און חוקים און געזעצן, װאָס יהוה אונדזער גאָט האָט אײַך באַפֿױלן? 21 זאָלסטו זאָגן צו דײַן זון: קנעכט זײַנען מיר געװען בײַ פּרעהן אין מִצרַיִם, און גאָט האָט אונדז אַרױסגעצױגן פֿון מִצרַיִם מיט אַ שטאַרקער האַנט. 22 און גאָט האָט געטאָן צײכנס און גרױסע און בײזע װוּנדער אין מִצרַיִם, אױף פּרעהן און אױף זײַן גאַנצן הױז, פֿאַר אונדזערע אױגן. 23 און גאָט האָט אונדז באַפֿױלן צו טאָן אַלע די דאָזיקע געזעצן, מוֹרא צו האָבן פֿאַר יהוה אונדזער גאָט, כּדי אונדז זאָל גוט זײַן אַלע טעג, כּדי אונדז צו לאָזן לעבן, אַזױ װי הײַנטיקן טאָג. און אונדז האָט ער אַרױסגעצױגן פֿון דאָרטן, כּדי אונדז צו ברענגען, אונדז צו געבן דאָס לאַנד װאָס ער האָט צוגעשװאָרן אונדזערע עלטערן. 24 און גאָט האָט אונדז באַפֿױלן צו טאָן אַלע די דאָזיקע געזעצן, מוֹרא צו האָבן פֿאַר יהוה אונדזער גאָט, כּדי אונדז זאָל גוט זײַן אַלע טעג, כּדי אונדז צו לאָזן לעבן, אַזױ װי הײַנטיקן טאָג. 25 און אַ גערעכטיקײט װעט עס זײַן פֿון אונדז פֿאַר יהוה אונדזער גאָט, אױב מיר װעלן היטן צו טאָן אַלדאָס דאָזיקע געבאָט, אַזױ װי ער האָט אונדז געבאָטן.

For a biography of Mordkhe Gebirtig in English, click here.

מאָטעלע

— װאָס װעט דער סוף זײַן, מאָטל, זאָג זשע מיר?
ביסט ערגער נאָך פֿון פֿריער געװאָרן,
באַקלאָגט האָט זיך דער רבי הײַנט אױף דיר,
אַז דו דערגײסט אים זײַנע יאָרן.
ס’איז נישט גענוג דו װילסט נישט לערנען גאָר,
דעם רבין נעבעך טוסט דערצערנען,
שלאָגסטו זיך אַרום און שפּילסט זיך נאָר,
און שטערסט די קינדערלעך דאָס לערנען?

— נישט אמת, טאַטע, װאָס דער רבי זאָגט,
אַ שלעכטער מענטש, נישטאָ זײַן גלײַכן,
פֿאַר װאָס דערצײלט ער נישט, װי ער אונדז שלאָגט,
זע, טאַטעניו, דעם בלאָען צײכן.
כ’האָב מיט אַבֿרהמלען זיך צעװערטלט בלױז,
ער האָט מײַן חומשל צעריסן,
דערפֿאַר האָט אונדז דער רבי אױף זײַן שױס
נאָך מיט אַ ניגונדל געשמיסן.

— װאָס װעט דער סוף זײַן, מאָטל? ענטפֿער ד’רױף:
די שכנים זאָגן, כ’מוז זײ גלײבן,
דו יאָגסט זיך גאַנצע טעג אַָרום אין הױף,
און חבֿרסט זיך מיט יאַנעקס טױבן, —
צי איז דאָס שײן פֿאַר ייִדן, זאָג אַלײן,
מים טױבן זיך אַרומצױאָגן?
האָסט נעכטן, מאָטל, װידער מיט אַ שטײן
דעם שכנס שױבן אױסגעשלאָגן?

— נישט אמת, מאַטע, ס’איז נאָר קױם אַרױס
אַ שטיקל שױב, מען קענ’ס צוקלעפּן.
איך יאָג זיך נישט, איך קוק זיך צו נאָר בלױז,
װי שײן די טײַבעלעך זיך שװעבן,
װי פֿרײַ זײ שפּרינגען זיך אַרוס אין הױף,
װי שײן די קערנדלעך זײ פּיקן,
װי שנעל זײ גיבן זיך א לאָז אַרױף,
װען זײ אַ פֿרעמדע טױב דערבליקן.

— װאָס װעט דער סוף זײַן, מאָטל, כ’פֿרעג דיך נאָר?
אַ גרױסער יונג, קײן עין–הרע.
װען איך בין אַלט געװעזן דרײַצן יאָר,
געקענט װי װאַסער די גמרא,
אַ ייִד מוז לערנען תּורה מיט גרױס פֿרײד,
נישט האָבן נאַרישקײט אין זינען —
אַז װױל דעם מענטש, װאָס איז צו גאָט, צו לײַט,
װאָס קען גוט לערנען און געלט פֿאַרדינען.

— דער זײדע האָט אַ מאָל דערצײלט פֿון דיר,
פֿלעגסט אױך נאָך טײַבעלעך זיך יאָגן,
ביסט אױך פֿיל בעסער נישט געװען פֿון מיר,
דײַן רבי האָט דיך אױך געשלאָגן,
הײַנט קענסטו לערנען און האָסט געלט דערצו,
האָב, טאַטעניו, פֿאַר מיר קײן מורא,
װען איך װועל װערן גרױם, װעל איך, װי דו,
פֿאַרדינען געלט און לערנען תורה.

MOTELE

“How will it end, Motl, tell me?
You’re worse than you were before,
the teacher complained about you today,
that you are tormenting him.
It’s not enough you don’t want to learn,
but you infuriate the poor teacher,
you just roam around and play,
and disturb the children who are learning?”

“It’s not true, Father, what the teacher says,
he’s a bad person, worse than anyone,
why doesn’t he tell you that he hits us,
Look, Father dear, at these blue marks,
because the teacher took us on his knee
and chanted while he whipped us.”

“How will it end, Motl? Answer me:
The neighbors say, I have to believe them,
you run around in the yard all day
and make friends with Yanek’s doves –
Is that a nice thing for a Jew, tell me yourself,
to chase around after the doves?
Yesterday, Motl, did you smash out
he neighbor’s window with a stone?”

“It’s not true, Dad. It’s just barely out,
a bit of a pane, it can be glued back.
I don’t chase around, I only watch
how beautifully the doves fly,
how freely they hop around in the yard,
how fine the seeds they peck at,
how quickly they take off
when they spy a strange dove.”

“How will it end, Motl, I’m asking you?
A grown youth (no evil eye).
When I was thirteen years old,
I knew the Talmud fluently
a Jew must study Torah with great joy,
not think about foolish things –
God and man think well of the person
who can study well and can earn well.”

“Grandfather told me about you once,
that you used to chase after doves, too,
and you were not much better than I am,
your teacher hit you, too.
Today you can study and have money, too.
Father dear, don’t worry about me,
when I grow up I will, like you,
earn money and study the Torah.
Translation from Yosl and Chana Mlotek Yiddish Song Collection at the Workers Circle

MOTELE

— Vos vet der sof zayn, Motl, zog zhe mir?
Bist erger nokh fun frier gevorn,
Baklogt hot zikh der rebe haynt oyf dir,
Az du dergeyst im zayne yorn.
S’iz nisht genug du vilst nisht lernen gor,
Dem rebn nebekh tust dertsernen,
Shlogstu zikh arum un shpilst zikh nor,
Un shterst di kinderlekh dos lernen?

— Nisht emes, tate, vos der rebe zogt,A shlekhter mentsh, nishto zayn glaykhn,
Far vos dertseylt er nisht, vi er undz shlogt,
Ze, tatenyu, dem bloyen tseykhn.
Kh’hob mit Avremlen zikh tsevertlt bloyz,
Er hot mayn khumeshl tserisn,
Derfar hot undz der rebe oyf zayn shoys,
Nokh mit a nigndl geshmisn.

— Vos vet der sof zayn, Motl? Entfer d’royf:
Di shkheynim zogn, kh’muz zey gleybn,
Du yogst zikh gantse teg arum in hoyf,
Un khaverst zikh mit Yaneks toybn-
Tsi iz dos sheyn far yidn, zog aleyn,
Mit toybn zikh arumtsuyogn?
Host nekhtn, Motl, vider mit a shteyn
Dem shokhns shoybn oysgeshlogn?

— Nisht emes, tate, s’iz nor koym aroys
A shtikl shoyb, men ken’s tsuklepn.
lkh yog zikh nisht, ikh kuk zikh tsu nor bloyz,
Vi sheyn di taybelekh zikh shvebn,
Vi fray zey shpringen zikh arum in hoyf,

Vi sheyn di kerndlekh zey pikn,
Vi shnel zey gibn zikh a loz aroyf,
Ven zey a fremde toyb derblikn.

— Vos vet der sof zayn, Motl, kh’freg dikh nor?
A groyser yung, keyn ayn-hore,
Ven ikh bin alt gevezn draytsn yor,
Gekent vi vaser di gemore,
A yid, muz lernen toyre mit groys freyd,
Nisht hobn narishkeyt in zinen-
Az voyl dem mentsh, vos iz tsu got, tsu layt,
Vos ken gut lernen un gelt fardinen.

THIS WEEK
Alize Grinblat, דו, דו, You, You
Leon Elbe, עוג מלך הבשן” פֿון ייִנגעלע־רינגעלע”, “Og the King of Boshen” from Yingele-Ringele  FOR CHILDREN

Alize Grinblat, Du, du

According to The Torah: A Women’s Commentary (p. 1058) the word “You” appears In this parshe over 100 times in slightly more than 100 verses, plus many other instances if the imperative form is included.

In the parshe Moyshe is addressing the Jewish people (in various forms). in Greenblat’s song, Du, Du/You, You she is addressing a lover. Perhaps the relationship of Moyshe to the Jewish people could also be viewed as a love relationship, albeit a very complicated one.

To read a biography of Aliza Greenblatt in English, click here.

דו, דו

כ’גײ אַרום בײַם ברעג פֿון ים,
און זוך דיך אַלץ אַרום,
אַ שטילע כװאַליע מורמלט קױם
דעם צױבער פֿון דײַן שטים.

רעפֿרײן:
דו, דו,
פֿון אַלע צאַרטע בלומען,
דו, דו, דו, דו,
פֿון אַלע מײַנע טרױמען,
דו, דו.

שפּרײטן זיך די הימלען אױס
העט גאַנץ װײַט אַװעק,
קומט אַ װינטעלע צו גײן
און קלאַפּט אָן בײַם ברעג.

סודען זיך די װינטלעך שטיל
מיט געטלעכן געזאַנג,
און אין האַרצן טיף בײַ מיר,
פֿלאַטערט אַ פֿאַרלאַנג.

נעמט מײַן בענקשאַפֿט, װינטלעך, אױף
און טראָגט אַװעק אַ גרוס,
זאָגט אים אַז איך בענק אַזױ,
כ’גײ פֿון בענקשאַפֿט אױס.

YOU, YOU

I walk along the seashore
And search for you all around,
A silent wave barely whispers
The spell of your voice.

You, you, you, of all the delicate flowers,
You, you, you, you,
Of all my dreams you, you!

The winds secretly whisper
A divine song
And deep in my heart
Flutters a desire!

You, you, you…

Take my longing with you, winds,
And carry a greeting with you,
Tell him, I long so much,
I am dying from such longing!
Translation from liner notes of Shura Lipovsky’s wonderful CD, “Vaytinke: Novaya                  Shira.” Be sure to listen to the beautiful recording up above.

Leon Elbe, “Og Meylekh HaBoshen”  fun Yingele-ringele

1: 3 And it came to pass in the fortieth year, in the eleventh month, on the first day of the month, that Moses spoke unto the children of Israel, according unto all that the LORD had given him in commandment unto them; 4after he had smitten Sihon the king of the Amorites, who dwelt in Heshbon, and Og the king of Bashan, who dwelt in Ashtaroth, at Edrei; 5 beyond the Jordan, in the land of Moab, took Moses upon him to expound this law, saying:

3: 3 So the LORD our God delivered into our hand Og also, the king of Bashan, and all his people; and we smote him until none was left to him remaining.

11For only Og king of Bashan remained of the remnant of the Rephaim; behold, his bedstead was a bedstead of iron; is it not in Rabbah of the children of Ammon? nine cubits was the length thereof, and four cubits the breadth of it, after the cubit of a man.

For a biography of Leon Elbe in English, click here.

THIS WEEK
Tsilye Dropkin, איך װעל אַנטלױפֿן, I Will Run Away

Dropkin, Ikh vel antloyfn

35: 11You shall designate cities for yourselves; they shall be cities of refuge for you, and a murderer who killed a person unintentionally shall flee there. 12These cities shall serve you as a refuge from an avenger, so that the murderer shall not die until he stands in judgment before the congregation.

ל”ה 11 זאָלט איר אײַך באַשטימען שטעט װאָס זאָלן אײַך זײַן שטעט פֿון אַנטרינונג, און אַהין זאָל אַנטלױפֿן דער טױטשלעגער װאָס דערשלאָגט אַ נפֿש דורך אַ פֿאַרזע. 12 און די שטעט זאָלן אײַך זײַן פֿאַר אַנטרינונג פֿון דעם בלוטמאָנער, און דער טױטשלעגער זאָל ניט שטאַרבן אײדער ער שטעלט זיך פֿאַר דער עדה צום משפּט.

For a biography of Celia Dropkin in English, click here.
For a biography of Celia Dropkin in Yiddish, click here.

איך װעל אַנטלױפֿן

איך װעל אַנטלױפֿן פֿון אײַך אַלעמען
צו מײַן קלײנעם ייִנגעלע,
פֿון אײַך אַלעמען
מיט דאָרשטיק הײסע,
מיט קאַלטע בליקן,
מיט פּנימער פֿון פֿרײַנט און פֿון שׂונאים
צו זײַן ליכטיקן פּנים,
אים פֿאַרװיגן,
שטיל אים צודעקן אָדער גאָר,
שטיל אים אויפֿװעקן
קױם, באַרירנדיק מיט קושן.
— מאַמאַ!
—  דײַן, דײַן, דײַן מאַמאַ…
אין אַ שטילן טונקעלן דיסק
בײַ דער װיג פֿון מײַן קינד
װעל איך מיך ראַטעװען
פֿון אײַך אַלעמען!
1922
         אין הייסן ווינט, 1935, 1959

I WILL RUN AWAY

I will run away from all of you
To my little boy,
From all of you
With your glances,
Thirsty hot and cold,
With your friendly and hostile faces
To his bright face,
Rock him to sleep,
Quietly cover him
Or perhaps
Quietly wake him
Barely brushing him with kisses.
“Mamma!”
“It’s your, your Mamma. . . “
In a quiet dark disc
By the cradle of my child
I will set myself free
From all of you.
1922
        In heysn vint,  1935, 195
Translated by Sheva Zucker

IKH VEL ANTLOYFN

Ikh vel antloyfn fun aykh alemen
Tsu mayn kleynem yingele,
Fun aykh alemen
Mit dorshtik heyse,
Mit kalte blikn,
Mit penemer fun fraynt un fun sonim
Tsu zayn likhtikn ponem,
Im farvign,
Shtil im tsudekn
Oder gor,
Shtil im ufvekn
Koym, barirndik mit kushn.
_ Mama!
– Dayn, dayn, dayn mama…
In a shtiln tunkeln disk
Bay der vig fun mayn kind
Vel ikh mikh rateven
Fun aykh alemen!
1922
         In heysn vint, 1935, 1959

THIS WEEK
Itsik Manger, יפֿתּחס טאָכטער, Yiftakh’s Daughter
Celia Dropkin, דאָס ליד פֿון אַ געצן־דינערין, Song of an Idol Worshipper

Manger, Yiftakhs tokhter

30: 2 Moses spoke to the heads of the Israelite tribes, saying: This is what יהוה has commanded: 3 If a householder makes a vow to יהוה or takes an oath imposing an obligation on himself, he shall not break his pledge; he must carry out all that has crossed his lips.

For a biography of Itzik Mangere in English and Yiddish see Week 1.
The judge Yiftakh (Jephthah) had just won a battle over the Ammonites, and vowed he would give the first thing that came out of his house as a burnt offering to God. However, his only child, an unnamed daughter, came out to meet him dancing and playing a tambourine (v. 34). She encourages him to fulfill his vow (v. 36) but asks for two months to weep for her virginity (v. 38). After this period of time, Jephthah fulfilled his vow and offered his daughter. Wikipedia
The story is a cautionary tale against making rash vows.

יפֿתּחס טאָכטער

Tsilye Dropkin, Dos lid fun a gets-dinerin

31 15And Moses said unto them: ‘Have ye saved all the women alive? 16Behold, these caused the children of Israel, through the counsel of Balaam, to revolt so as to break faith with the LORD in the matter of Peor, and so the plague was among the congregation of the LORD.

לא: 15 און משה האָט צו זײ געזאָגט: האָט איר געלאָזט לעבן אַלע װײַבספּאַרשױנען? 16 דאָס האָבן זײ דאָך, אױף דעם אָנרעד פֿון בִלעָמען, געבראַכט די קינדער פֿון ישׂראל צו באַגײן אַ פֿעלשונג אָן גאָט, אין דער מעשׂה פֿון פּעוֹר, און די מגפֿה איז געװען אױף דער עדה פֿון גאָט.

For a biography of Celia Dropkin in English, click here.
For a biography of Celia Dropkin in Yiddish, click here.

דאָס ליד פֿון אַ געצן־דינערין

 שטילערהײט בין איך אין טעמפּל 
הײַנט פֿאַר טאָג געקומען. 
אַך, װי שײן איז ער, מײַן אָפּגאָט, 
אױסגעצירט מיט בלומען.

 קײנעם האָב איך ניט געטראָפֿן 
אין דעם טעמפּל אַלטן, 
בין איך האַסטיק צוגעלאָפֿן 
צו דעם אָפּגאָט קאַלטן. 

מײַן כיטאָן האָב איך געלאָזן 
פֿון די אַקסלען פֿאַלן 
נאַקעט, דורשטיק צו מײַן אָפּגאָט 
בין איך צוגעפֿאַלן. 

מיט צערײצטע הײסע גלידער 
האָב איך אים געאָרעמט 
ביז מײַן ליבער, גרױסער אָפּגאָט 
האָט זיך הײס צעװאַרעמט.

איך האָב דערפֿילט מיט זיסן אימפּעט, 
אַז איך פֿאַל אַנידער, 
האָט דער װײַרעך דאָס באַרױשט מיך
צי מײַן אָפּגאָטס גלידער? 

שטילערהײט בין איך אין טעמפּל 
הײַנט פֿאַר טאָג געקומען.
אַך, װי שײן איז ער, מײַן אָפּגאָט 
אױסגעצירט מיט בלומען. ‏
 אין הייסן ווינט, 1935, 1959

THE SONG OF AN IDOL WORSHIPPER

Quietly to the temple
I came today at dawn,
Oh, how beautiful he is, my idol,
Adorned with flowers. 

No one did I meet
In the temple so old,
So hastily I ran
To the idol so cold.

I let my tunic
From my shoulders fall
Naked, thirsty I
Threw myself at my idol.

With hot excited limbs
I embraced him
Until my dear, great idol
Was hotly aroused.

With sweet ardor I felt
Myself falling before him
Did the incense intoxicate me
Or was it my idol’s limbs?

Quietly to the temple
I came today at dawn,
Oh, how beautiful he is, my idol,
Adorned with flowers.
Literal translation: Sheva Zucker

dos lid fun a getsn-dinerin

shtilerheyt bin ikh in templ
haynt fartog gekumen.
akh, vi sheyn iz er, mayn opgot,
oysgetsirt mit blumen.

keynem hob ikh nit getrofn
in dem templ altn,
bin ikh hastik tsugelofn
tsu dem opgot kaltn.

mayn khiton hob ikh gelozn
fun di akslen faln
naket, durshhtik tsu mayn opgot
bin ikh tsugefaln.

mit tsereytste heyse glider
hob ikh im georemt
biz mayn liber, groyser opgot
hot zikh heys  tsevaremt.

ikh hob derfilt mit zisn impet,
az ikh fal anider,
hot der vayrekh dos baroysht mikh
tsu mayn opgots glider?

shtilerheyt bin ikh in templ
haynt far tog gekumen.
akh, vi ehyn iz er, mayn opgot
oysgetsirt mit blumen. 

THIS WEEK
Meylekh Ravitsh, מײַן קדיש צום יאָרצײַט פֿון מײַן טאַטן, Kaddish
Kadye Molodovski, 11 אין בלויען באַגינען, In Blue Dawn XI

Meylekh Ravitsh, Mayn Kadesh tsum yortsayt fun mayn tan

27: 3‘Our father died in the wilderness, and he was not among the company of them that gathered themselves together against the LORD in the company of Korah, but he died in his own sin;

כ”ז: 3 אונדזער פֿאָטער איז געשטאָרבן אין דער מדבר, און ער איז ניט געװען צװישן דעם געזעמל װאָס האָט זיך אײַנגעזאַמלט אַקעגן גאָט אין קֹרַחס געזעמל, נײַערט אין זײַן אײגענער זינד איז ער געשטאָרבן;

To read a biography of Meylekh Ravitsh in English, click here.
To read a biography of Meylekh Ravitsh in Yiddish, click here.

מײַן קדיש צום יאָרצײַט פֿון מײַן טאַטן

און אַז דער טאַטע איז געשטאָרבן און די שיבֿעה־טעג זענען שױן אַװעק,
האָט זיך די מאַמע אונדזערע פֿון שיבֿעה־בענקעלע אױפֿגעשטעלט
צו שרײַבן דרײַ בריװ צו די זין; אײנעם קײן צפֿון, אײנעם קײן דרום
און אײנעם אױף יענער װעלט.

צו אַלע דרײַ האָט זי אין זעלבן נוסח פּשוט און פּראָסט װי אַ ליד געשריבן:
— און װי אַזױ דער קראַנקער טאַטע האָט זי אַ רוף געטאָן אין מיטן דער נאַכט,
און װי אַזױ ער האָט דעם טױט קראַנקן קאָפּ אױף אירע אַקסלען אָנגעשפּאַרט,
און שטיל, װי אַ קראַנקער, געפֿאַלענער פֿױגל די שװאַרצע אױגן אױף אײביק פֿאַרמאַכט.

און נאָך האָט זי געשריבן: — — און װי אַזױ זי האָט דעם טאַטנס קאָפּ פֿון אַקסל אירן
אַראָפּגענומען און אױפֿן קישן געלײגט, און װי װאַרעם ס’איז געװען זײַן טױטע הױט,
און די געקרײַזלטע האָר אױפֿן קאָפּ, װאָס זי האָט אַזױ ליב געהאַט, נאָך נישט אין גאַנצן גרױ.
און װי זײ האָבן אַלץ זיך נאָך געקרײַזלט דין װי זײַד, אַפֿילו נאָכן טױט.

די מאַמע אונדזערע איז אַ שװײַגנדיקע, גרױסע דיכטערין,
און װײסט אַפֿילו נישט, אַז זי פֿאַרמאָגט אַזאַ מין הימלישן טאַלענט.
און גרױס איז זי, װײַל נאָר אין דער נשמה און אין האַרץ איז זי אַ דיכטערין,
און מיר — די זין אירע — זענען שרײַבער נאָר מיט פֿעדערן אין די הענט —

אָבער צוריק צו די בריװ: און נישט אין זעלבן נוסח האָט די מאַמע די בריװ געענדיקט:
אונדז, די אױף דער ערד, דעם אײנעם אין צפֿון און דעם אײנעם אין דרום, אונדז צװײ
האָט זי געהײסן אײביק דעם טאַטנס נאָמען האַלטן הײליק און שײן,
און דעם אױף יענער װעלט: און איצט מײַן זון, נעם אים אױף װי ס’פּאַסט אַ זון, װאָס איז געטרײַ.

אָט אַזױ האָט די מאַמע צעשיקט נאָכן טאַטנס טױט דרײַ בריװ צו אירע דרײַ זין,
קײן צפֿון אײנעם, און דעם צװײטן קײן דרום פֿון דעם שטיק אומעט, װאָס רופֿט זיך ערד.
און דעם דריטן בריװ אױף דער אמתער װעלט. און פּינקטלעך האָבן די זין די בריװ באַקומען.
די קעפּ געבױגן און לאַנג אין דער װעלטנאַכט פֿון זײער געליבטן טאַטן געקלערט.
1941
67 לידער פֿון די לעצטע פֿינף־זעקס יאָר      
די לידער פֿון מײַנע לידער, 1909־

Ravitches mother, memoirist Hinde Bergner

The translation by Nathan Halper does not include one verse which deals with Ravitsh’s mother, Hinde Bergner. I have translated it and it appears in red.  Bergner herself, encouraged by her sons,  wrote a memoir called In di lange vinternekht (On long winter nights) now available in translation by Justin Cammy. Writing for a woman of her time was not a naturally accepted thing. In the forward to the book her sons write, “When her sons suggested – and this quite late, only in the year 1937 – that our mother should write her memoirs, she set herself to it with a fervent spiritual hunger. Finally, her dream was realized. Until now, when her sons sometimes noticed, somewhere hidden in books, her notes and even poems in free verse, she would blush with shame like a small child who had done God knows what. . . ” I hope this background will illuminate the added verse.

KADDISH

When he was dead, when mourning was over,
Our mother got up form the mourner’s bench
To write letters to her sons: one north, one south,
One to the other world.
All began the same way:
How our sick father called to her in the night,
Put his head on her shoulder
And, like a fallen bird, silently closed his black eyes.

She lifted his head from her shoulder
And put it back on the pillow. His skin was warm.
The hair she had always loved – it was not yet entirely gray –
Was curly, find as silk, even after he was dead.

Our mother is a silent, great poet,
And does not even know that she possesses this heavenly talent.
And she is great because only in her soul and in her heart is she a poet,
And we – her sons – are writers only with pens in our hands –

But back to the letters:
The letters ended in a different way.
The living – north, south –
Were told to cherish his name.
The one in the other world: Greet him in proper fashion!

That is how our mother wrote three letters to her sons.
One north, one south,
One in the real world.

The sons received them,
They bowed their heads.
In the night, they thought of their beloved father.
Nathan Halper,  A Treasury of Yiddish Poetry

       MAYN KADESH TSUM YORTSAYT FUN MAYN TATN

Un az der tate iz geshtorbn un di shive-teg zenen shoyn avek,
Hot zikh di mame undzere fun shive-benkele oyfgeshtelt
Tsu shraybn dray briv tsu di zin; eynem keyn tsofn, eynem keyn dorem
Un eynem af yener velt.

Tsu ale dray hot zi in zelbn nusekh poshet un prost vi a lid geshribn:
– Un vi azoy der kranker tate hot zi a ruf geton in mitn der nakht,
Un vi azoy er hot dem toyt krankn kop af ire akslen ongeshpart,
Un shtil, vi a kranker, gefalener foygl di shvartse oygn af eybik farmakht.

Un nokh hot zi geshribn: – – Un vi azoy zi hot dem tatns kop fun aksl irn
Aropgenumen un afn kishn geleygt, un vi varem s’iz geven zayn toyte hoyt,
Un di gekrayzlte hor afn kop, vos zi hot azoy lib gehat, nokh nisht in gantsn groy.
Un vi zey hobn alts zikh nokh gekrayzlt din vi zayd, afile nokhn toyt.

Di mame undzere iz a shvaygndike, groyse dikhtern,
Un veyst afile nisht, az zi farmogt aza min himlishn talent.
Un groys iz zi, vayl nor in der neshome un in harts iz zi a dikhtern,
Un mir – di zin ire – zenen shrayber nor mit federn in di hent –

Ober tsurik tsu di briv: Un nisht in zelbn nusekh hot di mame di briv geendikt:
Undz, di af der erd, dem eynem in tsofn un dem eynem in dorem, undz tsvey
Hot zi geheysn eybik dem tatns nomen haltn heylik un sheyn,
Un dem af yener velt: Un itst mayn zun, nem im uf vi s’past a zun, vos iz getray.

Ot azoy hot di mame tseshikt nokhn tatns toyt dray briv tsu ire dray zin,
Keyn tsofn eynem, un dem tsveytn keyn dorem fun dem shtik umet, vos ruft zikh erd.
Un dem dritn briv af der emeser velt. Un pinktlekh hobn di zin di briv bakumen.
Di kep geboygn un lang in der veltnakht fun zeyer gelibtn tatn geklert.
1941
67 lider fun di letste finf-zeks yor, 1946
Di lider fun mayne lider, 1909-1954

Molodovski, In bloyen baginen XI

27: 15And Moses spoke unto the LORD, saying: 16‘Let the LORD, the God of the spirits of all flesh, set a man over the congregation, 17who may go out before them, and who may come in before them, and who may lead them out, and who may bring them in; that the congregation of the LORD be not as sheep which have no shepherd.’

For a biography of Kadya Molodowsky in English and Yiddish see Week 3.

ֿ

אין בלויען באַגינען
11

פֿון פֿינצטער פֿון באַהעלטעניש בין איך אַרויס
און ברייט דער טראָט
פֿון קלייענם פֿוס,
און שטאַרק דער קלאַפּ
פֿון שמאָלן פֿויסט,
פֿון פֿינצטער פֿון באַהעלטעניש בין איך אַרויס.
און כ’וואַש די הענט,
און הייב צום ערשטן מאָל די אויגן צו דער זון,
און כ’צינד די ליכט צום וועלט־יום־טובֿ
די ליכט וואָס דורות לאַנג
האָט מען געצונדן פֿרום.
כ’שפּאַן טריט פֿון שײַן,
און פֿאַרב אין יום־טובֿדיקע פֿאַרבן,
די פֿעדעם וואָס איך וועב אויס און וועב אײַן.
 חשוונדיקע נעכט

IN BLUE DAWN
XI

I have come out of darkness and hiding,
And my small feet
Take long strides,
And my thin fists
Knock, loud and strong.
I have come out of darkness and hiding.
I wash my hands,
Raising my eyes to the sun for the first time,
And light the candles for the festival of the world,
Candles that were piously lit
For generations.
I take steps of light
And, with festive colors, dye
The threads that I’m weaving in and out.
1920
By permission of translator, Kathryn Hellerstein,
Paper Bridges: Selected Poems of Kadya Molodowsky

in bloyen baginen
11

fun fintster fun baheltenish bin ikh aroys
un breyt der trot
fun kleyenm fus,
un shtark der klap
fun shmoln foyst,
fun fintster fun baheltenish bin ikh aroys.
un kh’vash di hent,
un heyb tsum ershtn mol di oygn tsu der zun,
un kh’tsind di likht tsum velt-yontef
di likht vos doyres lang
hot men getsundn frum.
kh’shpan trit fun shayn,
un farb in yontevdike farbn,
di fedem vos ikh veb oys un veb ayn.

THIS WEEK
Avrom Sutskever, דער זעלביקער װאַס האָט געבענטשט, ער האָט מיך אױך געשאָלטן, Who Blessed Me Has Also Cursed me
Arn Tsaytlin, לויב מיך, Praise Me

Avrom Sutskever, Der zelbiker vos hot gebentsht, er hot mikh oykh gesholtn

2: 6 Come now therefore, I pray thee, curse me this people; for they are too mighty for me; peradventure I shall prevail, that we may smite them, and that I may drive them out of the land; for I know that he whom thou blessest is blessed, and he whom thou cursest is cursed.’ 

און אַצונד קום, איך בעט דיך, שילט מיר דאָס דאָזיקע פֿאָלק, װאָרום ער איז שטאַרקער פֿון מיר. אפֿשר װעל איך אױספֿירן מיר זאָלן אים שלאָגן, און איך װעל אים פֿאַרטרײַבן פֿון לאַנד; װאָרום איך װײס, אַז װעמען דו בענטשסט, דער איז געבנעטשט, און װעמען דו שילטסט, דער איז פֿאַרשאָלטן.

24: 10  And Balak’s anger was kindled against Balaam, and he smote his hands together; and Balak said unto Balaam: ‘I called thee to curse mine enemies, and, behold, thou hast altogether blessed them these three times. 

האָט דער צאָרן פֿון בָלָקן געגרימט אױף בִלעָמען, און ער האָט אַ פּאַטש געטאָן מיט זײַנע הענט; און בָלָק האָט געזאָגט צו בִלעָמען: צו שילטן מײַנע שָׂונאים האָב איך דיך גערופֿן, ערשט גאָר בענטשן האָסטו געבענטשט שױן דרײַ מאָל.

For a biography of Avrom Sutzkever in English and Yiddish, see Week 1.

דער זעלביקער װאַס האָט געבענטשט, ער האָט מיך אױך געשאָלטן.
כ’נעם אָן פֿאַר ליב די צװילינגשאַפֿט פֿון האָניק און פֿון עסיק.
אַ דאַנק פֿאַר בענטשן מיך מיט פֿרײַנד. אָן זײער כּוח װאָלטן
בײַנאַנד מיט מיר די װערטער מײַנע אױסגעצאַנקט מעת־לעתיק.

פֿאַר מײַנעט װעגן מאָלן זײ און האַמערן און קנעטן,
פֿאַר מײַנעט װעגן קײַקלען זײ אַראָפּ פֿון האַרץ פּאָעמעס.
אָ, מײַנע איכן זענען זײ, די מאָלערס און פּאָעטן,
און זײער איך בין איך, אַפֿילו אַז איך װײס ניט װעמעס.

פֿאַר זײערט װעגן האָב איך װען געזונגען אין אַן אָרון,*
פֿאַר זײערט װעגן האַלט איך נאָך מלחמה פֿאַר אַ קאָמע.
און שטאַרבן זײ, ערשט יעמאָלט װערן מײַנע פֿרײַנד געבאָרן
אין גרינער קינדערװיג פֿון מײַן צעהױדעטער נשמה.

פֿאַר מײַנעט װעגן װאַרעמען זײ אָן די קאַלטע שטערן,
פֿאַר מײַנעט װעגן שפּילן זײ: אַ פֿידל צי אַ טשעלאָ
דערלאַנגט פֿון זיך אַ קװאַל אַרױס מיט שׂימחה מײַנע טרערן.
פֿאַר זײערט װעגן שרײַב איך די אָ שורות. אָמן־סלה.
    לידער פֿון טאָגבוך

Who blessed me has also cursed me.
I embrace in love the twinning of honey and of vinegar.
Thank you for blessing me with friends. Without their strength
my work along with me would fade by day and by night.

for my sake they paint and hammer and mold,
for my sake they roll down poems from their hearts.
oh, my I’s are they, those painters and poets,
and their I am I, even when I don’t know whose.

For their sake I once sung in a coffin,*
for their sake I still wage war over a comma,
and when they die, onlythen are my friends born
in the green cradle of my swaying soul.

For my sake they warm up the cold stars,
for my sake they play: a violin or a cello
bring forth from itself a joyoys gush of my tears.
For their sake I write these very lines. Amen. Selah.
Tr. Richard Fein, The Full Pomegranate: Poems of Avrom Sutzkever

*See Week 9, Sutzkever’s poem, איך ליג אין אַן אָרון, “I Lie in a Coffin” to understand this line. During WWII Sutzkever did actually hide in a coffin to save his life. https://shevazucker.com/week-9-vayeyshev-וַיֵ%D6%BC֣שֶ%D7%81ב/ 

der zelbiker vas hot gebentsht, er hot mikh oykh gesholtn.
kh’nem on far lib di tsvilingshaft fun honik un fun esik.
a dank far bentshn mikh mit fraynd. on zeyer tsutsi-koyekh voltn
baynand mit mir di verter mayne oysgetsankt meslesik.

far maynet vegn moln zey un hamern un knetn,
far maynet vegn kayklen zey arop fun harts poemes.
o, mayne ikhn zenen zey, di molers un poetn,
un zeyer ikh bin ikh, afile az ikh veys nit vemes.

far zeyert vegn hob ikh ven gezungen in an orn,*
far zeyert vegn halt ikh nokh milkhome far a kome.
un shtarbn zey, ersht yemolt vern mayne fraynd geborn
in griner kindervig fun mayn tsehoydeter neshome.

far maynet vegn varemen zey on di kalte shtern,
far maynet vegn shpiln zey: a fidl tsi a tshelo
derlangt fun zikh a kval aroys mit simkhe mayne trern.
far zeyert vegn shrayb ikh di o shures. omeyn-sela.
        lider fun togbukh

Arn Tsaytlin, Loyb mikh

For a biography of Arn Tsaytlin in English, click here.

לויב מיך

לויב מיך, זאָגט גאָט,
וועל איך וויסן, אַז דו האָסט מיך ליב.
שעלט מיך,
וועל איך וויסן אַז דו האָסט מיך ליב.
לויב מיך אָדער שעלט מיך,
וועל איך וויסן אַז דו האָסט מיך ליב.

זינג אויס די גנאָדן מײַנע, זאָגט גאָט.
הייב פֿויסטן קעגן מיר און לעסטער, זאָגט גאָט.
זינג מײַנע גנאָדן אָדער לעסטער—
אויך לעסטער איז לויב, זאָגט גאָט.

נאָר אויב די זיצסט
אין דײַן גלײַכגילט פֿאַרצוימט,
אין דײַן וואָס־אַרט־מיך פֿאַרגרענעצט, זאָגט גאָט,
אויב דו קוקסט אויף די שטערן און גענעצסט, זאָגט גאָט,
אויב דו זעסט יסורים
און שטורעמסט נישט אויף;
אויב נישט דו לויבסט און נישט דו לעסטערסט,
האָב איך אומזיסט דיך געשאַפֿן, זאָגט גאָט.

PRAISE ME

Praise me, says God,
I will know that you love me.
Curse me,
I will know that you love me.
Praise me or curse me,
I will know that you love me.

Sing out my graces, says God.
Raise your fist against me and revile, says God.
Sing my praises or revile,
Reviling is also praise, says God.

But if you sit
Fenced off in your apathy,
Entrenched in “I don’t give a damn,” says God,
If you look at the stars and yawn, says God,
If you see suffering and don’t cry out,
If you don’t praise and don’t revile,*
Then I created you in vain, says God.
Translated by Emanuel S. Goldsmith

*Revile might also have been translated as blaspheme or profane.

loyb mikh

loyb mikh, zogt got,
vel ikh visn, az du host mikh lib.
shelt mikh,
vel ikh visn, az du host mikh lib.
loyb mikh oder shelt mikh,
vel ikh visn az du host mikh lib.

zing oys di gnodn mayne, zogt got.
heyb foystn kegn mir un lester, zogt got.
zing mayne gnodn un lester—
oykh lester iz loyb, zogt got.

nor oyb di zitst
in dayn glaykhgilt fartsoymt,
in dayn vos-art-mikh fargrenetst, zogt got,
oyb du kukst oyf di shtern un genetst, zogt got,
oyb du zest yesurem
un shturemst nisht oyf;
oyb nisht du loybst un nisht du lesterst,
hob ikh umzist dikh geshafn, zogt got.