THIS WEEK
H. Leyvik, אויף די וועגן סיבירער, On the Roads of Siberia
Yehude-Leyb Teler, מבול, Flood
Aleksander Shpiglblat, מיגלעך, It’s Possible
Eli Basse, איך בין אַ ליטוואַק, זי איז אַ גאַליץ, I’m a Litvack and She’s a Galitz

Leyvik Af di vegn sibirer

7: 4 For yet seven days, and I will cause it to rain upon the earth forty days and forty nights; and every living substance that I have made will I blot out from off the face of the earth.’ 5 And Noah did according unto all that the LORD commanded him.

6And Noah was six hundred years old when the flood of waters was upon the earth. 7And Noah went in, and his sons, and his wife, and his sons’ wives with him, into the ark, because of the waters of the flood. JPS 1917

8: 18 And Noah went forth, and his sons, and his wife, and his sons’ wives with him; JPS, 1917

ז: 4 װאָרום אין זיבן טעג אַרום, מאַך איך רעגענען אױף דער ערד פערציק טעג און פערציק נעכט, און איך װעל אָפּמעקן דעם גאַנצן באַשטאַנד װאָס איך האָב געמאַכט, פֿון דעם געזיכט פֿון דער ערד. 5 און נח האָט געטאָן אַזױ װי אַלץ װאָס גאָט האָט אים באַפױלן. 6 און נח איז געװען זעקס הונדערט יאָר אַלט, װען דער מבול איז געװען אױף דער ערד.

ח: 18 איז אַרױסגעגאַנגען נח, און זײַנע זין, און זײַן װײַב, און זײַנע זינס װַײבער, מיט אים.

What must it be like to leave a place, even a place of confinement or imprisonment, and wonder whether a trace of you will be left behind? The first time I read this poem I read it as a question, then I noticed that it was not a question but a statement. I think both interpretations work. In 1906 Leivick was a arrested for Bundist anti-tsarist activity and was then sentenced to four years of forced labor and then exile for life in Siberia. In 1912 he reached Siberia and excaped in 1913 making his way to America. Siberia and was freed.

For a biography of the poet H. Leivick, click here.

אױף די װעגן סיבירער

אױף די װעגן סיבירער
קען עמעץ נאָך איצטער געפֿינען אַ קנעפּל, אַ שטריקל
פֿון מײַנס אַ צעסריסענעם שוך,
אַ רימענעם פּאַס, פֿון אַ לײמענעם קריגל אַ שטריקל,
אַ בלעטל פֿון הײליקן בוך.

אױף די טײַכן סיבירער
קען עמעץ נאָך איצטער געפֿינען אַ צײכן, אַ שפּענדל
פֿון מײַנס אַ דערטרונקענעם פּליט;
אין װאַלד—אַ פֿאַרבלוטיקט־פֿאַרטריקנטן בענדל,
אין שנײ—אײַנגעפֿרױרענע טריט.

ה. לייוויק

ON THE ROADS OF SIBERIA

Even now
on the roads of Siberia
you can find
a button,
a shred of one of my shoelaces, a belt,
a bit of broken cup,
a leaf of Scripture.

Even now
on the rivers of Siberia
you can find
some trace:
a scrap of the raft
the river swallowed;
in the woods
a bloodied swatch dried stiff;
some frozen footprints
over the snow.
Tr. CynthiaOzick, PenguinBook of YiddishVerse,1987

oyf di vegn sibirer

oyf di vegn sibirer
ken emets nokh itster gefinen a knepl, a shtrikl
fun mayns a tserisenem shukh,
a rimenem pas, fun a leymenem krigl a shtrikl,
a bletl fun heylikn bukh.

oyf di taykhn sibirer
ken emets nokh itster gefinen a tseykhn,
a shpendl fun mayns a dertrunkenem plit;
in vald—a farblutikt-fartrikntn bendl,
in shney—ayngefroyrene trit.

Teler Mabl

7: 17 And the flood was forty days upon the earth; and the waters increased, and bore up the ark, and it was lifted up above the earth. 18And the waters prevailed, and increased greatly upon the earth; and the ark went upon the face of the waters. 19And the waters prevailed exceedingly upon the earth; and all the high mountains that were under the whole heaven were covered. JPS, 1917

ז: 17 און דער מבול איז געװען פערציק טעג אױף דער ערד, און די װאַסערן האָבן זיך געמערט, און זײ האָבן געטר ָאגן די תּבֿה, און זי האָט זיך אױ ֿפגעהױבן איבער דער ערד. 18 און די װאַסערן האָבן זיך געשט ַארקט, און האָבן זיך זײער געמערט אױף דער ערד, און די תּבֿה איז געג ַאנגען אױף דער אױבערפלעך פֿון די װאַסערן. 19 און די װאַסערן האָבן זיך זײער זײער געשט ַארקט אױף דער ערד;און עס זײַנען פֿאַרדעקט געװ ָארן אַלע הױכע בערג װאָס אונטערן גאַנצן הימל.

For a biography of Yude-Leyb (Judd) Teler, click here.

מבול

דער מוח איז שױן אָפּגעשניטן
פֿון יבשה.
דאָס לײַב
פֿלײצט
פֿאַרפֿלײצט
און פּענטעט  װי מיט װאַסערשטריק
די קנעכלעך, די קני,
און די דיך
פֿון לעצטן
קלאָרן געדאַנק.
די שטראָמען זאַמלען זיך
און שטײַגן צום מוח:
דאָס לײַב צענעמט אונדז
זין בײַ זין
און שװענקט אונדז אַרױס
צום ים.
אונדזער פֿאַרשראָקן קול
טיקט זיך
ווי אַ זעגל
צװישן די װאַסער־קאַמען.
דער טאָג איז דין װי גלאָז;
אַ װאָלקן בלוטיקט
אינעם שנאָבל
פֿון דער זון.
יהודה־לייב טעלער,  פֿון „דרײַ לידער פֿון קאָשמאַר”
 דורך ייִדישן געמיט, תּל־אָבֿיבֿ, 1975

THE FLOOD

The brain—cut off
From the land.
The flesh flows
Floods
And shackles
As with water-ropes
The ankles, the knees,
The groin
of the last
Clear thought.
Streams assemble
And rise
To the brain:
The flesh
Dismembers us
Sense from sense
And drains us out
To the sea.
Our frightened voice
Ducks
Like a sail
Between the water-crests.
The day is thin as glass;
A cloud bleeds
In the beak
Of the sun.
Tr. B. and B. Harshav, American Yiddish Poetry:
A  Bilingual Anthology, UC Press, 1986

mabl

der moyekh iz shoyn opgeshnitn
fun yaboshe.
dos layb
fleytst
farfleytst
un pentet
vi mit vaser-shtrik
di knekhlekh, di kni,
un di dikh
fun letstn
klorn gedank.
di shtromen zamlen zikh
un shtaygn tsum moyekh:
dos layb tsenemt undz
zin bay zin
un shvenkt undz aroys
tsum yam.
undzer farshrokn kol
tikt zikhtsvishn di vaser-kamen.
der tog iz din vi gloz;
a volkn blutikt
inem shnobl fun der zun.
Yehuda-Leyb Teler

Shpiglblat Miglekh

9: 11 And I will establish My covenant with you; neither shall all flesh be cut off any more by the waters of the flood; neither shall there any more be a flood to destroy the earth.’ 12 And God said: ‘This is the token of the covenant which I make between Me and you and every living creature that is with you, for perpetual generations: 13 I have set My bow in the cloud, and it shall be for a token of a covenant between Me and the earth.

ט: 11 און איך װעל אױפֿשטעלן מַײן בונד מיט אײַך, און עס װעלן מער ניט פֿאַרשניטן װערן אַלע לַײבער פֿון אַ מבול-געװיסער, און עס װעט מער ניט זַײן קײן מבול אומצוברענגען די ערד. 12 און גאָט האָט געזאָגט: דאָס איז דער צײכן פֿון דעם בונד װאָס איך גיב צװישן מיר און צװישן אַײך, און צװישן יעטװעדער לעבעדיקער באַשעפֿעניש װאָס מיט אַײך, אױף אײביקע דורות: 13 מַײן בױגן האָב איך אַרײַנגעטאָן אין װאָלקן, און ער װעט זַײן פֿאַר אַ צײכן פֿון בונד צװישן מיר און צװישן דער ערד.

For a biography of Alexander Shpiglblat/Spiegelblatt, click here.
For a biography of Alexander Shpiglblat/Spiegelblatt in Yiddish, click here.

מיגלעך
      אֶת קַשְׁתִּי נָתַתִּי בֶּעָנָן…

מיגלעך,
כּבֿיכול זאָל בקרובֿ
מיט אַ װאָלקנשװאָם
אַ װיש טאָן
איבער זײַנע זיבן הימלען
און פֿאַרמעקן די פּאַליטרע
פֿונעם רעגן־בױגן,
װי מע מעקט, אַ שטײגער, אױס
דאָס געשריפֿטס
פֿון אַ שװאַרצן טאָװל.

װיל ער אפֿשר,
כּבֿיכול,
פֿון דער אײביקײט פֿאַרלעשן
די קאָליריקע הבֿטחה
פֿון בראשית ט, י”א?

מיגלעך,
מיגלעך.
אַלכּסאנדר שפּיגלבלאַט,  געטונקען אין האָניק־צער, תּל־אָבֿיבֿ, 2009

IT’S POSSIBLE
      I have set my bow in the cloud. Genesis 9:13

It’s possible that
God, as it were, might soon
With a sponge cloud
Wipe His hand over
His seven heavens
And wipe out the palette
of the rainbow,
As one erases, for example,
The writing
On a black slate.

Does He perhaps want to
As it were,
Extinguish for all eternity
The colorful covenant
Of Genesis 9:11?

It’s possible,
It’s possible.
Alexander Spiegelblatt
Tr. Sheva Zucker

miglekh

miglekh,
kavyokhl zol bekorev
mit a volknshvom
a vish ton
iber zayne zibn himlen
un farmekn di palitre funem regn-boygn,
vi me mekt, a shteyger, oys dos geshrift|s
fun a shvartsn tovl.

vil er efsher,
kavyokhl,
fun der eybikeyt farleshn
di kolirike havtokhe
fun breyshes t, yud”allef?

miglekh,
miglekh.
aleksander shpiglblat

Eli Basse , איך בין אַ ליטוואַק, זי איז אַ גאַליץ I’m a Litvak and She’s a Galitz sung by Hy Wolfe, new musical arrangement by Herbert Kapaln, on Yiddish Songs for the Soul, available from cycobooks@aol.com.

11: 7 Come, let us go down, and there confound their language, that they may not understand one another’s speech.

יא: 7 קומט לאָמיר אַראָפּנידערן, און צעמישן דאָרטן זײער שפּראַך, אַז זײ זאָלן ניט פֿאַרשטײן אײנער דעם אַנדערנס שפּראַך. 

For a biography of Eli Basse click here. (There may be a paywall).

I’m a Litvak and She’s a Galitz/, איך בין אַ ליטוואַק, זי איז אַ גאַליץ

From my wife I’ve got such aggravation,
She’s driving me out from mine wits.
She’s from a different denomination:
I’m a Litvak and She’s a Galitz.

We’re happily married,
I don’t want to squawk,
We understand each other completely,
Except when we talk. 

I say muter,* zogt zi miter.*          mother
S’iz mir biter.*                            Things aren’t going well
Ikh zog puter, zogt zi piter.*         butter
What’s the difference
Muter/miter,
Piter, oy how I shvitz.
Cause I’m a Litvak
And she’s a Galitz.

She’s driving me crazy
What a marriage such umglikn,*         misfortunes, calamities
She don’t even know a chick’n is a tsikn.
She keeps kick’n how I’m speak’n,
Says I put on the Ritz
‘Cause I’m a Litvak
And she’s a Galitz.

I love my darling, there is no one finer,
In Minski or Pinsk or even Carolina.
But when I call her sheyne zogt zi shayne*           pretty one, she says pretty   (in    Galitsyaner dialect)
Aza modnem Yidish redt men nor in China!*          Such a strange Yiddish is spoken only in China

So vos teyg es, * she says toyg es,                             What’s the use?
Every time that I breygez she gets broygez*                  angry
I’ll call it quits—
‘Cause I’m a Litvak
And she’s a Galitz.

I say gey, zogt zi gay*                   I say go, she says go (in Galitsayner dialect)
I say shtey, zogt zi shtay*              I say stand she says stand (in             Galitsayner dialect)
I say oy, zogt zi ay
Oy vey, ay, vay vay
Vay did I ever get married, huh?

I say groz, zogt zi grus,*          I say grass, she says grass (in Galitsyaner)
I say voz, zogt zi vus,*              I say what, she says what (in Galitsyaner)
I say bloz, zogt zi bluz,*            I say blow, she says blow (in Galitzaner dialect)
I say, do me a favor
Zol dir bluzn di nuz…                 May your nose  blow.

How’s she’s talkin’ don’t mean not’n
Such a language is forgot’n
I say rutn, she says ratn*       advise
Zog ikh ruakh in tatns tatn.*   The devil take your father/damn your father.

So vos teyg es, she says toyg es,
Every time that I get breygez        angry
she gets … angry.
So vos teyg es,
breygez, broyges,
I’ll call it quits
‘Cause I’m a Litvak
A plain, simple Litvak
And she’s, she’s epes* fun another voyld     somehow from another world
Yes she’s a Gana na na na…
She’s a Galitz.
Words and music Eli Basse

THIS WEEK
—Aleksander Shpiglblat מעשׂה־בראשית The creation of the world
—Avrom Sutzkever מײַן יוגנט־חבֿר לייבעלע Just before his bar-mitzvah a boyhood friend of mine
—Itsik Manger חווה ברענגט אָדמען דעם עפּל Eve Brings Adam the Apple
—H. Leyvik קין און הבֿל Cain and Abel

Shpiglblat — Mayse breyshes

For a biography of Alexander Shpiglblat, click here.
For a biography of Shpiglblat in Yiddish, click here.

מעשׂה־בראשית
האָט דיך ניט אױסגעלײזט
פֿון אײנזאַמקײט,
באַשעפֿער

די װעלט איז אַנטלאָפֿן
פֿון דײַן װאַרשטאַט
מיט װײכע,
נאָך ניט פֿאַרגליװערטע צײכנס
פֿון דײַנע פֿינגער.
זי האָט זיך ניט דערװאַרט
אױף דײַן לעצטן „כּי טובֿ!“

צו פֿרי נאָך געװען
דיך צו לאָזן אַלײן
אױפֿן כּיסא־הכּבֿוד
אין אײביקן שבת.

די אײנזאַמקײט האָט דיך
מסתּמא געצװוּנגען
צו װערן אַ גאָט פֿון נקמה!
אַלכּסנדר שפּיגלבלאַט, אין געלן צװישנליכט פֿון ערבֿ רעגן, 1998

The creation of the world
Did not save you
From loneliness,
Creator

The world fled
Your workshop
With the soft,
Not yet hardened signs
Of your fingers.
It couldn’t wait for
Your last, “It is good!”

It was still too early
To let You alone
On your divine throne
In an eternal Sabbath.

The loneliness
Forced you, no doubt,
To become a God of vengeance.
Alexander Spiegelblatt
       Tr. Sheva Zucker

mayn yugnt-khaver leybele hot erev zayn bar-mitsve
gepruvt zikh hengen. keyner veys nit: ernst oder shpasik.
s’ken zayn, der yingl hot getrakht: zikh hengen iz a mitsve!
zayn malekh hot im ober opgeshnitn funem pasik
un oysgeleyzt fun hengenish.

un leybele iz oysgevaksn iber nakht. er iz
antrinen keyn pariz
fun hinerplet un engenish.

beshas mir hobn zikh bagegnt hot a shpigl zikh dershrokn:
anshtot a leybele poyavet plutsem zikh a zokn 
un gor a vazhner nomen
in di soydes fun atomen.

s’hot ver getsoygn mir di tsung tsu fregn im di sibe
fun zayn amolikn hengen zikh: a meydl? ershte libe?

un az ikh hob im shpeter tsu bagleyt tsum eroplan,
aroysgerisn hot zikh fun mayn shtumer tsung di fregenish.

un s’hot geentfert mir der yingl un barimter man:
s’hot yemolt zikh gepikt in mir der onheyb fun a drame:
a tshuke tsu derzen dem toyt—mayn same
ershtmolikste atomishe bagegenish.
	Avrom sutskever, tsevaklte vent, 1996

Manger — Khave brengt Odemen dem epl

3:6 And the woman saw that the tree was good for food and that it was a delight to the eyes, and the tree was desirable to make one wise; so she took of its fruit, and she ate, and she gave also to her husband with her, and he ate. Chabad.org

ג: 6 האָט די פֿרױ געזען אַז דער בױם איז גוט צום עסן, און אַז ער איז אַ גאַרונג פֿאַר די אױגן, און דער בױם איז גלוסטיק אָנצוקוקן, און זי האָט גענומען פֿון זַײן פֿרוכט, און האָט געגעסן; און זי האָט אױך געגעבן איר מאַן מיט איר, און ער האָט געגעסן. 

portrait by Arur Kolnik

For a biography of the poet Itzik Manger, click here.
For a biography of Manger in Yiddish, click here.

חווה ברענגט אָדמען דעם עפּל

אָדם  הראשון ליגט אין גראָז
און שפּײַט צום װאָלקן אַרױף. 
בעט זיך דער װאָלקן תּחנונימדיק: —
„אָדמשי קרױן, הער אױף!“

שטעלט אים אָדם אַרױס די צונג:
„כמאַרע, קאַפּאַרע, אַבע!“ 
און ס’פֿליט אַ דינער שטראַל—אַ שפּײַ—
„און נאַ דיר, נעם און זע!“

דער װאָלקן װישט מיט דער לאַפּע אָפּ
דעם שפּײַ און ברומט פֿאַר כּעס: 
„אַז מע טוט נישט גאָרנישט גאַנצע טעג
און מע גײט אום פּוסט און פּאַס!“

אָדם הראשון לאַכט און קײַכט
און שטשירעט די װײַסע צײן,יי
קומט פֿון דער גרינער עפּל־אַלײ
די מוטער חווה צו גײן.

„וווּ ביסטו געװען, עװאַ מײַן װײַב,
װוּ ביסטו געװען, מײַן קינד?“
„איך בין געװען אין דער פֿלױמען־אַלײ
און געפּלױדערט מיטן װינט“.

„דו ביסט נישט געװען אין דער פֿלױמען־אַלײ,
דו זאָגסט מיר אַ ליגנט גאָר,י
סע שמעקט דאָך מיט עפּל פֿון דײַן לײַב
און מיט עפּל פֿון דײַנע האָר“.י

„כ’בין טאַקע געװען אין דער עפּל־אַלײ,
סאַראַ שװאַכן זכּרון איך האָב;
האָסט טאַקע געטראָפֿן, אַדאַם מײַן מאַן, 
אַ לעבן אױף דײַן קאָפּ“.

„װאָס האָסטו געטון אין דער עפּל־אַלײ,
עװאַ מײַן גאָלדענעס קינד?“
„איך האָב געפּלױדערט מיט דער שלאַנג
מכּוח דער מיצװה זינד“.

און ס’ציטערט דער עפּל אין איר האַנט
און פֿינקלט װי שאַרלעך רױט
און ס’שאָטנט אױס די דעמערונג
די תּאװה און דעם טױט.

אָדם הראשון פֿיבערט און קאָן
באין־אופֿן נישט פֿאַרשטײן,
פֿאַר װאָס איר קול איז צוקער־זיס
און זי איז מלא־חן.

ער שטרעקט מיט אַ ציטער אױס די האַנט.
„וואָס טוסטו, אָדם, האַ?“
די נאַכט לעשט בײדע געשטאַלטן אױס
און פּתח שין מאַכט —שאַ.
איציק מאַנגער, מדרש איציק, ירושלים, 1969

EVE BRINGS ADAM THE APPLE

The first man, Adam, lies in the grass,
And spits at a passing cloud,
Humbly, the cloud says, “Adam,
“Please, would you cut that out.”

But Adam sticks out his tongue
And says to the cloud, “Too bad,”
Then spits a slender stream of spit
And says, “There more of that.”

Wiping the spittle from his sleeve
The cloud grumbles angrily,
That’s what comes of nothing to do,
And lying about all day.”

The first man, Adam, laughs and laughs,
His teeth make a fine display
Just as Mother Eve comes back
From her walk in the apple allée.

“Where have you been, oh Eve, my wife,
My dear, where have you been?”
“Strolling about in the plum allée
And chatting with the wind.”

“You haven’t been to the plum allée,
It’s a lie; you’ve not been there.
Your body smells of ripe apples
And there’s apple smell in your hair.”

“It’s true, I’ve been in the apple allée—
What a poor memory I have;
You’ve guessed it at once, my dear husband,
God bless you, my darling love.”

“What did you do in the apple allée,
My dear, where have you been?”
“I was chatting with the serpent
About a blessed-sin.”

The apple trembles in her hand,
Gleaming scarlet red,
Foreshadowing, as she holds it,
Twilight and passion and death.

The first man, Adam, is puzzled by
The sweetness in her voice.
And he simply cannot understand
Her strange new loveliness.

Trembling, he puts his hand out—
“Stop, Adam. You’re making me blush.” 
The night extinguishes their shapes—
H,U,S,H spells “Hush.”

                Itzik Manger

                Tr. Leonard Wolf        
		The World According to Itzik:
		Selected Poetry and Prose, Translated and  
                edited by Leonard Wolf, Yale University Press, 2002