Audio PlayerDi Mishpokhe Ravitsh – Audio
Audio PlayerMayn Kadesh – Audio
English follows Yiddish.
מלך ראַװיטש 1893 — 1976
איז דער פּסעװאָדנים פֿון זכריה־חנא בערגנער. ער איז געװען אַ פּאָעט, עסיייִסט, דראַמאַטורג, קולטורעלער טוער און װעלט־אַרומפֿאָרער. ער איז געבױרן געװאָרן אין רעדים, מיזרח־גאַליציע אין אַ הײם װוּ די הױפּט גערעדטע שפּראַכן זײַנען געװען פּױליש און דײַטש. ער האָט געקראָגן אַן אַלגעמײנע װעלטלעכע בילדונג מיט אַ באַגרענעצטן טראַדיציאָנעלן ייִדישן חינוך. ער האָט זיך געלערנט אין אַ האַנדלשול אין סטאַניסלע און האָט געאַרבעט אין אַ באַנק אין לעמבעריק און װין. בעתן ערשטן װעלטקריג האָט ער געדינט אין דער עסטרײַכישער אַרמײ און איז פֿאַרװוּנדעט געװאָרן. זײַן ערשטער באַנד לידער, אױף דער שװעל, 1912 האָט אָפּגעשפּיגלט די נעאָראָמאַנטישע נטיה װאָס האָט כאַראַקטעריזירט די ייִדישע פּאָעזיע אין גאַליציע אין יענער צײַט.
ער האָט גאַנץ יונג אַװעקגעװאָרפֿן זײַן סטאַבילע פּרנסה אין באַנק און האָט באַשלאָסן זיך אָפּצוגעבן אין גאַנצן דער ייִדישער קולטור און ליטעראַטור. ער האָט זיך באַזעצט אין װאַרשע אין 1921 און דאָ האָט ער מעשׂה נס געקענט אָנװענדן זײַנע קענטענישן אין פֿינאַנצן און בוכאַלטעריע אין דינסט פֿון דער ייִדישער ליטעראַטור: 10 יאָר (1924 — 1934) האָט ער געאַרבעט װי דער סעקרעטאַר פֿון דעם פֿאַראײן פֿון ייִדישע ליטעראַטן און זשורנאַליסטן אין װאַרשע. אין װאַרשע איז ער אױך שטאַרק באַײַנפֿלוסט געװאָרן פֿון די שרײַבערס פּרץ מאַרקיש און אורי־צבֿי גרינבערג. די דרײַ זײַנען געװאָרן דער יאָדער פֿון דער ייִדיש־ליטעראַרישער גרופּע „די כאַליאַסטרע” װאָס איז געװען דער אַװאַנגאַרד פֿון דער ייִדישער עקספּרעסיאָניסטישער ליטעראַטור װאָס האָט רעװאָלטירט קעגן רעאַליזם און איז געװען איבערגעגעבן דער עקספּערימענטאַלער פּאָעזיע.דאָס ביכל נאַקעטע לידער, 1921 האָט אָנגעװיזן אױף ראַװיטשעס נײַע נײגונג צו מאָדערניזם אין דער עקספּרעסיאָניסטישער פֿאָרעם. ראַװיטש האָט פֿאַרלײגט עטלעכע װיכטיקע ליטעראַרישע זשורנאַלן און איז געװען דער מחבר פֿון העכער 20 בענד פּאָעזיע, זכרונות און ליטעראַרישע פּאָרטרעטן. צוזאַמען מיט ישׂראל־יהושע זינגער, פּרץ מאַרקיש און נחמן מײַזעל איז ראַװיטש געװען דער פֿאַרלײגער פֿון ליטעראַרישע בלעטער, דעם הױפּט ליטעראַרישן זשורנאַל אין צװישנמלחמהדיקן פּױלן װוּ ער איז אױך געװען אַ מיטרעדאַקטאָר פֿון 1924 ביז 1926. שפּעטער האָט ער רעדאַקטירט די ליטעראַרישער אָפּטײלונג פֿון דער בונדישער פֿאָלקסצײַטונג.
אין דער תּקופֿה צװישן די צװײ װעלט־מלחמות איז ראַװיטש אַרומגעפֿאָרן איבער דער װעלט און האָט נבֿואות געזאָגט אַז די ייִדן פֿון פּױלן און מיזרח־אײראָפּע װעלן מוזן אַנטלױפֿן פֿון יענע מקומות. אין 1933 האָט ער איבערגעצײַגט אַ גרופּע ייִדישע געשעפֿטלײַט און אינטעלעקטואַלן זײ זאָלן אים שיקן קײן אױסטראַליע צו זוכן דאָרט אַן אָרט פֿאַר אַ ייִדישער הײמלאַנד. דאָס האָט אים געבראַכט אין קימבערלי־געגנט פֿון מערבֿ־אױסטראַליע װאָס האָט אים און אַנדערע אױסגעזען װי דאָס סאַמע װײַטסטע און זיכערסטע אָרט אױף דער װעלט. אָבער ניט געקוקט אױפֿן אינטערעס פֿון דער פֿרײַלאַנד־ליגע פֿאַר דער ייִדישער טעריטאָריאַליסטישער קאָלאָניזאַציע (וואָס האָט זיך דעמאָלט געפֿונען אין לאָנדאָן) און דער אַגיטאַציע אין אויסטראַליע פֿון דעם קאַריזמאַטישן פֿירער פֿון דער ליגע יצחק־נחמן שטײנבערג פֿון 1939 ביז 1943 איז דער פּלאַן קײן מאָל נישט מקוים געװאָרן. דערצו איז ראַװיטש געפֿאָרן קײן כינע, אַרגענטינע, מעקסיקע און ניו־יאָרק אײדער ער האָט זיך באַזעצט אין מאָנטרעאַל אין 1941 װוּ ער איז געװאָרן אַ װיכטיקע פֿיגור אין דער װעלט פֿון דער ייִדישער ליטעראַטור, קולטור און דערציִונג. אַ סך יאָרן איז ער געװען דער רעדאַקטאָר פֿון דעם ליטעראַרישן אָפּטײל פֿון דער דאָרטיקער צײַטונג, קענעדער אָדלער. ער האָט אױך אָנגעשריבן אַ מחיהדיקעדרײַ־בענדיקע אױסטאָביאָגראַפֿיע, דאָס מעשׂה־בוך פֿון מײַן לעבן. ראַוויטש איז געװען דער טאַטע פֿון דעם באַרימטן אױסטראַלישן/ישׂראלדיקן קינסטלער יאָסל בערגנער און דער ברודער פֿון דעם אױסטראַלישן ייִדישן שרײַבער הערץ בערגנער. ער האָט געװױנט אין מאָנטרעאַל ביז זײַן טויט אין 1976.
דאָס ליד איז געשיבן געוואָרן אין 1921, דעם זעלבן יאָר וואָס ראַוויטשעס ברודער מוניאָ (משה הררי) האָט זיך גענומען דאָס לעבן.ער איז דער זון „אונטער דער ערד” וואָס ווערט דאָ דערמאָנט.
די משפּחה ראַװיטש
און אַז דו ביסט יונג געװעזן,
מוטער מײַנע;
װער קאָן דאָס פֿאַרשטײן, פֿאַר װאָס דו ביסט מײַן מוטער,
דִו, און נישט קײן אַנדערע פֿרױ,
און פֿאַר װאָס ס’איז אַזאַ װילדער צער
דיך צו דערמאָנען.
און צו געדענקען יענע נעכט אָן שלאָף,
װען דער צער פֿון קינדער־האָבן האָט אין דײַן לײַב געשטױסן,
און װען דער שרײַ פֿלעגט גײן דורך אַלע העל באַלױכטענע שטיבער,
װי דאָס הױזגעזינד פֿלעגט װאַך זײַן װאַרטנדיק פֿול שרעק.
די האַלבע שטאָט איז אױף געװען, און דרײַ דאָקטױרים,
און די נײַנציק־יאָרן־אַלטע באָבע שײנדל.
און אַז פֿאַר טאָג האָט דער רבֿ געקלאַפּט צום בעלזער אַ דעפּעשע:
הינדע בת בלימע געװינט, בעט רחמים!
האָט שױן באַלד געװײנט אָן אַ סוף
מיט דיר אין קימפּעט אונדזער דריטער ברודער.
מזל־טובֿ!
װער פֿאַרשטײט דאָס מזל פֿון אַ נײַ־געבױרן קינד,
װאָס װאַקסט פֿונאַנדער װי אַ זונבלום אין דער זון,
פֿרײַ צו אַלע װינטן און צו אַלע נעכט.
הײַנט זענען מיר שױן גרױס,
אַלע דרײַ,
מיט מזלות אַלערלײ, װער אױף דער ערד, װער אונטער דער ערד.
מוטער,
דורך דײַנע האָר גלאַנצט עס הײַנט װײַס,
אַ יעדע פֿון זײ איז אַ סימן
פֿון אַ נאַכט פֿול צער־װאַרטן
אױף אַ װײַסן טאָג אין פֿענצטער.
װידער איז נאַכט,
איך קען דיך,
בײַ אַ פֿענסטער שטײסטו שטאַר;
װי אַ שװאַלב
שלאָגט אָן זיך אָן דער שױב דער געפֿאַנגענער צער,
אױף די פֿענצטער טריפֿט דער אָסיען קאַלט,
אַרום די קױמענס פֿון אָפּגעברענטע הײַזער װױעט, װי אַן אײנזאַמער הונט
דער שטעטלדיקער װינט.
דער טאַטע איז אַלט, מיד, זאָגט ער:
— הינדזיע גײ שױן שלאָפֿן, גײ, דאַרפֿסט דאָך אױפֿשטײן פֿרי.
גײט ער פּריװן, צי די טירן זענען צו
און פֿאַרלעשט די ליכט,
און נאָר אַן אָפּגעריסן בלעכשטיק קלאַפּט אין דאַך
אַלע עטלעכע מינוט.
װי דעם גרױסן זײגערס פֿון דער שרעק פֿון דער גאַנצער װעלט
איז דאָס קלאַפּן,
און װילד לױפֿט אום אין שטוב דעם טאַטנס מידע, ערשטע כראָפּען,
מיר אָבער, די זין, די דערװאַקסענע
װאָגלען אױף דער װײַטער װעלט:
װער אױף דער ערד, װער אונטער דער ערד.
1921
נאַקעטע לידער, 1921
די לידער פֿון מײַנע לידער, 1909־1954
אין דעם ליד דערמאָנט ראַװיטש זײַן מאַמען, הינדע בערגנער, װאָס האָט, געמוטיקט פֿון אירע זין, געשריבן אַ באַנד זכרונות אין די לאַנגע װינטערנעכט. דאָס שרײַבן אַ ליטעראַריש װערק איז פֿאַר אַ פֿרױ ניט געװען קײן אָנגענומענע זאַך. אין דער הקדמה צו דעם ביכל שרײַבן אירע זין, „אַז די זין האָבן פֿאָרגעלײגט — און שױן גענוג שפּעט, ערשט אין יאָר 1937 — אַז די מאַמע זאָל שרײַבן אירע זכרונות, האָט זי זיך מיט אַ הײסן גײַסטיקן הונגער צוגעכאַפּט דערצו. ענדלעך איז איר חלום פֿאַרװיקלעכט. זי װעט מעגן שרײַבן און זיך נישט דאַרפֿן מיט דעם שעמען. ביז איצט, אַז אירע זין האָבן אַ מאָל, ערגעץ־װוּ אין ביכער באַהאַלטענע, באַמערקט אירע נאָטיצן און אַפֿילו לידער אין װײַסע פֿערזן, פֿלעגט זי רױט װערן פֿאַר בושה װי אַ קלײן קינד, װאָס האָט געטאָן גאָט װײסט װאָס פֿאַר אַ זאַך.
מײַן קדיש צום יאָרצײַט פֿון מײַן טאַטן
און אַז דער טאַטע איז געשטאָרבן און די שיבֿעה־טעג זענען שױן אַװעק,
האָט זיך די מאַמע אונדזערע פֿון שיבֿעה־בענקעלע אױפֿגעשטעלט
צו שרײַבן דרײַ בריװ צו די זין; אײנעם קײן צפֿון, אײנעם קײן דרום
און אײנעם אױף יענער װעלט.
צו אַלע דרײַ האָט זי אין זעלבן נוסח פּשוט און פּראָסט װי אַ ליד געשריבן:
— און װי אַזױ דער קראַנקער טאַטע האָט זי אַ רוף געטאָן אין מיטן דער נאַכט,
און װי אַזױ ער האָט דעם טױט קראַנקן קאָפּ אױף אירע אַקסלען אָנגעשפּאַרט,
און שטיל, װי אַ קראַנקער, געפֿאַלענער פֿױגל די שװאַרצע אױגן אױף אײביק פֿאַרמאַכט.
און נאָך האָט זי געשריבן: — — און װי אַזױ זי האָט דעם טאַטנס קאָפּ פֿון אַקסל אירן
אַראָפּגענומען און אױפֿן קישן געלײגט, און װי װאַרעם ס’איז געװען זײַן טױטע הױט,
און די געקרײַזלטע האָר אױפֿן קאָפּ, װאָס זי האָט אַזױ ליב געהאַט, נאָך נישט אין גאַנצן גרױ.
און װי זײ האָבן אַלץ זיך נאָך געקרײַזלט דין װי זײַד, אַפֿילו נאָכן טױט.
די מאַמע אונדזערע איז אַ שװײַגנדיקע, גרױסע דיכטערין,
און װײסט אַפֿילו נישט, אַז זי פֿאַרמאָגט אַזאַ מין הימלישן טאַלענט.
און גרױס איז זי, װײַל נאָר אין דער נשמה און אין האַרץ איז זי אַ דיכטערין,
און מיר — די זין אירע — זענען שרײַבער נאָר מיט פֿעדערן אין די הענט —
אָבער צוריק צו די בריװ: און נישט אין זעלבן נוסח האָט די מאַמע די בריװ געענדיקט:
אונדז, די אױף דער ערד, דעם אײנעם אין צפֿון און דעם אײנעם אין דרום, אונדז צװײ
האָט זי געהײסן אײביק דעם טאַטנס נאָמען האַלטן הײליק און שײן,
און דעם אױף יענער װעלט: און איצט מײַן זון, נעם אים אױף װי ס’פּאַסט אַ זון, װאָס איז געטרײַ.
אָט אַזױ האָט די מאַמע צעשיקט נאָכן טאַטנס טױט דרײַ בריװ צו אירע דרײַ זין,
קײן צפֿון אײנעם, און דעם צװײטן קײן דרום פֿון דעם שטיק אומעט, װאָס רופֿט זיך ערד.
און דעם דריטן בריװ אױף דער אמתער װעלט. און פּינקטלעך האָבן די זין די בריװ באַקומען.
די קעפּ געבױגן און לאַנג אין דער װעלטנאַכט פֿון זײער געליבטן טאַטן געקלערט.
1941
67 לידער פֿון די לעצטע פֿינף־זעקס יאָר
די לידער פֿון מײַנע לידער, 1909־1954
DI MISHPOKHE RAVITSH
Un az du bist yung gevezn,
Muter mayne;
ver kon dos farshteyn, far vos du bist mayn muter,
Du, un nisht keyn andere froy,
Un far vos s’iz aza vilder tsar
Dikh tsu dermonen.
Un tsu gedenken yene nekht on shlof,
Ven der tsar fun kinder-hobn hot in dayn layb geshtoysn,
Un ven der shray flegt geyn durkh ale hel baloykhtene shtiber,
Vi dos hoyzgezind flegt vakh zayn vartndik ful shrek.
Di halbe shtot iz af geven, un dray doktoyrim,
Un di nayntsik-yorn-alte bobe Sheyndl.
Un az far tog hot der rov_ geklapt tsum belzer a depeshe:
Hinde bas_ blime gevint, bet rakhmim rakhmem!
Hot shoyn bald geveynt on a sof
Mit dir in kimpet undzer driter bruder.
Mazl-tov!
Ver farshteyt dos mazl fun a nay-geboyrn kind,
Vos vakst funander vi a zunblum in der zun,
Fray tsu ale vintn un tsu ale nekht.
Haynt zenen mir shoyn groys,
Ale dray,
Mit mazoles alerley,Ver af der erd, ver unter der erd.
Muter,
Durkh dayne hor glantst es haynt vays,
A yede fun zey iz a simen
Fun a nakht ful tsar-vartn
Af a vaysn tog in fenster.
Vider iz nakht,
Ikh ken dikh,
Bay a fenster shteystu shtar;
Vi a shvalb
Shlogt on zikh on der shoyb der gefangener tsar,
Af di fenster trift der osyen kalt,
Arum di koymens fun opgebrente hayzer voyet, vi an eynzamer hunt
Der shtetldiker vint.
Der tate iz alt, mid, zogt er:
– Hindzye gey shoyn shlofn, gey, darfst dokh ufshteyn fri.
Geyt er privn, tsi di tirn zenen tsu
Un farlesht di likht,
Un nor an opgerisn blekhshtik klapt in dakh
Ale etlekhe minut.
Vi dem groysn zeygers fun der shrek fun der gantser velt
Un dos klapn,
Un vild loyft um in shtub dem tatns mide, ershte khropen,
Mir ober, di zin, di dervaksene
Voglen af der vayter velt:
Ver af der erd, ver unter der erd.
1921
Nakete lider, 1921
Di lider fun mayne lider, 1909-1954
MAYN KADESH TSUM YORTSAYT FUN MAYN TATN
Un az der tate iz geshtorbn un di shive-teg zenen shoyn avek,
Hot zikh di mame undzere fun shive-benkele oyfgeshtelt
Tsu shraybn dray briv tsu di zin; eynem keyn tsofn, eynem keyn dorem
Un eynem af yener velt.
Tsu ale dray hot zi in zelbn nusekh poshet un prost vi a lid geshribn:
– Un vi azoy der kranker tate hot zi a ruf geton in mitn der nakht,
Un vi azoy er hot dem toyt krankn kop af ire akslen ongeshpart,
Un shtil, vi a kranker, gefalener foygl di shvartse oygn af eybik farmakht.
Un nokh hot zi geshribn: – – Un vi azoy zi hot dem tatns kop fun aksl irn
Aropgenumen un afn kishn geleygt, un vi varem s’iz geven zayn toyte hoyt,
Un di gekrayzlte hor afn kop, vos zi hot azoy lib gehat, nokh nisht in gantsn groy.
Un vi zey hobn alts zikh nokh gekrayzlt din vi zayd, afile nokhn toyt.
Di mame undzere iz a shvaygndike, groyse dikhtern,
Un veyst afile nisht, az zi farmogt aza min himlishn talent.
Un groys iz zi, vayl nor in der neshome un in harts iz zi a dikhtern,
Un mir – di zin ire – zenen shrayber nor mit federn in di hent –
Ober tsurik tsu di briv: Un nisht in zelbn nusekh hot di mame di briv geendikt:
Undz, di af der erd, dem eynem in tsofn un dem eynem in dorem, undz tsvey
Hot zi geheysn eybik dem tatns nomen haltn heylik un sheyn,
Un dem af yener velt: Un itst mayn zun, nem im uf vi s’past a zun, vos iz getray.
Ot azoy hot di mame tseshikt nokhn tatns toyt dray briv tsu ire dray zin,
Keyn tsofn eynem, un dem tsveytn keyn dorem fun dem shtik umet, vos ruft zikh erd.
Un dem dritn briv af der emeser velt. Un pinktlekh hobn di zin di briv bakumen.
Di kep geboygn un lang in der veltnakht fun zeyer gelibtn tatn geklert.
1941
67 lider fun di letste finf-zeks yor, 1946
Di lider fun mayne lider, 1909-1954
Portrait by Sylvia Ary
Meylekh Ravitch (1893 – 1976)
is the pseudonymn of Zekharye-Khone Bergner, poet, essayist, playwright, cultural activist and world traveller. He was born in Radymno, eastern Galicia into a home where the main spoken languages were Polish and German. He received a general secular education with a limited traditional Jewish education. He studied commerce and went to work at an early age as a bank clerk. As a young man, he lived in Lemberg (Lvov) and Vienna. At the outbreak of the First World War, he was drafted into the Austrian army and wounded at the front.
His first volume of poetry, Af der shvel (On the Threshold; 1912) reflected the neoromantic trend that characterized Yiddish poetry in Galicia at that time.
Deciding to devote his life to the culture and literature of Yiddish he moved to Warsaw in 1921. Here he miraculously was able to put his skills in finance and bookkeeping to work in the service of Yiddish literature and served for 10 years (1924 – 1934) as the executive-secretary of the Association of Jewish writer and Journalists in Warsaw. Here he was strongly influenced by the writers Peretz Markish and Uri Zvi Greenberg. These three writers were the nucleus of the Yiddish literary group Di khalyastre (The gang), a group at the vanguard of Yiddish expressionist literature that revolted against realism and was devoted to experimental offbeat poetry. The book Nakete lider (Naked Poems; 1921) signaled Ravitch’s turn toward modernism in its expressionist form. He founded several prestigious literary journals and was the author of more than 20 volumes of poetry, memoirs and literary sketches. Along with Israel Joshua Singer, Markish, and Nakhmen Mayzel, Ravitch was a cofounder of the main literary journal in interwar Poland, Literarishe bleter (Literary Pages), which he also coedited from 1924 to 1926. Later he edited the literature page of the Bundist daily Folks-tsaytung.
In the period between the two world wars, Ravitch travelled widely throughout the world warning that the Jews of Poland and Eastern Europe must flee to avoid the coming conflict that he foresaw. In 1933 He persuaded a group of Jewish businessmen and intellectuals to send him to Australia in search of a site for a Jewish homeland. This quest took him to the the Kimberley region in Western Australia which seemed to him the furthest and safest place in the world. But despite further interest from the London-based Freeland League and the presence in Australia from 1939 to 1943 of its co-founder, Dr Isaac-Nachman Steinberg, this plan never came to fruition. In addition he travelled to China, Argentina, Mexico and New York before settling in Montreal in 1941, where he became a catalyst for Yiddish literature, education and cultural activities. For many years was the editor of the literary section of the newspaper, Kenader odler (Canadian Eagle). He also wrote a three-volume autobiography, Dos mayse-bukh fun mayn lebn (The Storybook of My Life). He was the father of famed Australian/Israeli artist Yosl Bergner and brother of Yiddish writer Hertz Bergner. He remained in Montreal until his death in 1976.
This poem was written in 1921, the same year Ravitsh’s brother, Moyshe Harari committed suicide, hence the reference to the son “under the ground.”
The Family Poem
and know that you were young
and were my mother
though wondering still that you should be my mother
you and not some other woman
and why it should cost me so much pain
remembering you –
and remembering those sleepless nights
the pain of childbirth thrust itself into you body
and how the cry ran through all those well-lit rooms
where the family waited sleepless and in terror
half the town up and three doctors
and Sheyndl too your ninety-year-old grandmother
and at dawn our rabbi sent a wire to the Belzer rebbe:
Hindeh, child of Blume, labors: beg for mercy!
there were tears by then and no end of it
you in childbed with a third brother coming –
Mazl-tov!
but who can measure a newborn’s luck
luck of a sunflower out in the sun
exposed to all winds and all nights?
now we’re grown –
three brothers –
luck’s gone different ways –
above ground or under it
mother
there’s white in your hair now
each hair a token
of a night’s waiting in pain
for a white dawn to come to your window –
now it’s night again
and I see you –
you’re standing silent at a window –
the pain of it beats on the glass like a bird –
asian frost melts on the windowpane –
like a beaten dog
from the chimneys of burned-out houses
the shtetl wind’s howling
father’s old, he’s tired, he says:
go to sleep, Hindzele, you’ll be getting up early
then goes to check if the doors are shut
and turns down the light –
and there’s only a torn piece of tin beating on the roof
every couple of minutes –
fear in that sound
like the stroke of the great clock that beats for the world –
and the wildness of my father’s first, tired snoring
breaks through the room
and your sons, all grown
adrift now in this monster of a world
above ground or under it
Tr. by Jerome Rothenberg
A Treasury of Yiddish Poetry edited by Irving Howe and Eliezer Greenberg, 1969
Ravitches mother, memoirist Hinde Bergner
The translation by Nathan Halper does not include one verse which deals with Ravitsh’s mother, Hinde Bergner. I have translated it and it appears in red. Bergner herself, encouraged by her sons, wrote a memoir called In di lange vinternekht (On long winter nights) now available in translation by Justin Cammy. Writing for a woman of her time was not a naturally accepted thing. In the forward to the book her sons write, “When her sons suggested – and this quite late, only in the year 1937 – that our mother should write her memoirs, she set herself to it with a fervent spiritual hunger. Finally, her dream was realized. Until now, when her sons sometimes noticed, somewhere hidden in books, her notes and even poems in free verse, she would blush with shame like a small child who had done God knows what. . . ” I hope this background will illuminate the added verse.
Kaddish
When he was dead, when mourning was over,
Our mother got up form the mourner’s bench
To write letters to her sons: one north, one south,
One to the other world.
All began the same way:
How our sick father called to her in the night,
Put his head on her shoulder
And, like a fallen bird, silently closed his black eyes.
She lifted his head from her shoulder
And put it back on the pillow. His skin was warm.
The hair she had always loved – it was not yet entirely gray –
Was curly, find as silk, even after he was dead.
Our mother is a silent, great poet,
And does not even know that she possesses this heavenly talent.
And she is great because only in her soul and in her heart is she a poet,
And we – her sons – are writers only with pens in our hands –
But back to the letters:
The letters ended in a different way.
The living – north, south –
Were told to cherish his name.
The one in the other world: Greet him in proper fashion!
That is how our mother wrote three letters to her sons.
One north, one south,
One in the real world.
The sons received them,
They bowed their heads.
In the night, they thought of their beloved father.
Nathan Halper, A Treasury of Yiddish Poetry
.
